SKKN Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
Như chúng ta đã biết, từ nhiều năm nay, ngành Giáo dục - Đào tạo luôn đẩy mạnh việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học nhằm hướng tới hiệu quả giáo dục cao nhất để tạo ra nguồn lực con người có chất lượng cho đất nước. Đó là những con người phát triển toàn diện, có tri thức khoa học, biết chiếm lĩnh đỉnh cao trong học tập và lao động sáng tạo, có nếp sống văn minh thanh lịch, biết kế thừa và phát huy những nét đẹp trong truyền thống đạo lý của dân tộc.
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
MỤC LỤC
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN..............................................................................................3
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN......................................................................................3
1. Tìm đọc tài liệu ................................................................................................5
2. Khảo sát, điều tra ............................................................................................5
3.4. Tổ chức báo cáo kết quả thực hiện: .............................................................7
3.5.Giáo viên tổng kết...........................................................................................7
4. Những điều cần lưu ý ......................................................................................7
4.1. Chia nhóm linh hoạt .....................................................................................7
4.2. Lựa chọn chủ đề............................................................................................7
4.3. Hình thức báo cáo.........................................................................................7
4.4. Vai trò của giáo viên......................................................................................8
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ ..............................................................................8
1. Thuận lợi ..........................................................................................................8
2. Khó khăn..........................................................................................................8
1. Chú trọng công tác chuẩn bị ..........................................................................9
1.1. Thiết kế giáo án .............................................................................................9
học truyền thống.................................................................................................10
1/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
phương pháp thảo luận nhóm ...........................................................................11
2.4. Phát huy vai trò của giáo viên ....................................................................12
3.1. Bài “Thầy bói xem voi”( lớp 6)...................................................................13
3.2. Bài “Cảnh ngày xuân”(lớp 9).....................................................................13
2. Tồn tại.............................................................................................................20
I. Kết luận...........................................................................................................22
II. Khuyến nghị..................................................................................................22
1. Về phía giáo viên............................................................................................22
2. Về phía học sinh.............................................................................................23
3.Về phía các cấp ngành....................................................................................23
2/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
PHẦN THỨ NHẤT
ĐẶT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Như chúng ta đã biết, từ nhiều năm nay, ngành Giáo dục - Đào tạo luôn
đẩy mạnh việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học nhằm hướng tới hiệu quả
giáo dục cao nhất để tạo ra nguồn lực con người có chất lượng cho đất nước. Đó
là những con người phát triển toàn diện, có tri thức khoa học, biết chiếm lĩnh
đỉnh cao trong học tập và lao động sáng tạo, có nếp sống văn minh thanh lịch,
biết kế thừa và phát huy những nét đẹp trong truyền thống đạo lý của dân tộc.
Về bản chất, đổi mới phương pháp dạy học là đưa phương pháp dạy học
mới vào giảng dạy trên cơ sở phát huy mặt tích cực của phương pháp dạy học
truyền thống để nâng cao chất lượng dạy học. Mục đích của việc đổi mới
phương pháp dạy học ở trường phổ thông là thay đổi lối dạy học truyền thụ một
chiều, lối học thụ động, máy móc sang dạy học theo “phương pháp dạy học tích
cực” nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn
luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kỹ năng vận dụng kiến
thức vào những tình huống khác nhau. Qua đó, bồi dưỡng cho học sinh niềm say
mê học tập và ý chí vươn lên.
Trong nhà trường, tất cả các môn học đều cần sự đổi mới nhằm đạt được
mục tiêu trên. Trong đó, không thể không nói đến môn Ngữ văn với những đặc
trưng riêng biệt. Đây là môn học có vai trò quan trọng trong sự hình thành và
phát triển nhân cách của học sinh, có nhiệm vụ giúp học sinh thấm nhuần những
đạo lí ngàn đời của dân tộc, đồng thời có những phẩm chất, nhân cách của con
người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với xu thế phát triển và tiến
bộ của thời đại. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của dạy học môn Ngữ văn
là tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học bằng cách thực hiện dạy học dựa
vào hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh với sự tổ chức và hướng
dẫn của giáo viên nhằm phát triển tư duy độc lập, sáng tạo góp phần hình thành
phương pháp và nhu cầu, khả năng tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập, tạo niềm
tin và niềm vui cho các em trong học tập. Do đó, việc đổi mới phương pháp theo
hướng phát huy tính tích cực và tạo hứng thú cho học sinh là điều tất yếu.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
Trên thực tế, trong việc dạy học môn Ngữ văn hiện nay, giáo viên nói
chung và trên địa bàn Hà Nội nói riêng đã có nhiều thuận lợi hơn. Trước hết là
3/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
về phương tiện, thiết bị hiện đại, một số quận huyện đã trang bị đồng bộ cho
100% số phòng học bộ công nghệ thông tin (CNTT) phục vụ giảng dạy gồm
máy tính, máy projector. Nhiều nhà trường cũng đã có kế hoạch trang bị máy
chiếu đa vật thể ở các phòng chức năng. Đồng thời, hệ thống mạng Internet đã
được kết nối với tất cả các phòng học. Các đồng chí cán bộ, giáo viên, nhân viên
trong các nhà trường đã được tham dự lớp học bồi dưỡng kĩ năng về CNTT. Đó
là những tín hiệu rất đáng mừng, bởi giáo viên đã có thể sưu tầm tư liệu qua
mạng Internet và từng bước ứng dụng CNTT vào dạy học theo chủ trương của
ngành. Thêm nữa, các cơ quan chức năng ngành dọc như Sở Giáo dục và Đào
tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo cùng Ban giám hiệu các nhà trường đã coi trọng
công tác bồi dưỡng giáo viên. Tuy nhiên, có thể nói chưa bao giờ chúng ta đang
phải đối mặt với một thực trạng đáng buồn trong việc dạy học môn Ngữ văn như
hiện tại. Đúng như thầy Chu Văn Sơn, khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội nhận định “Chúng ta đang trong tình trạng dạy và học văn đầy nghịch lý:
Chưa bao giờ người dạy văn Việt Nam được trang bị nhiều kiến thức, phương
pháp, được sự hỗ trợ bởi những phương tiện tối tân, đặc biệt là những phương
tiện gắn liền với công nghệ thông tin như bây giờ. Đáng ra với điều kiện đó, chất
lượng học văn phải cao hơn, học trò yêu văn hơn. Nhưng nghịch lý là chưa bao
giờ học sinh chán học văn như bây giờ.” Và do đó, việc đáp ứng yêu cầu đổi mới
dạy học, đảm bảo chất lượng dạy học càng trở nên nan giải.(Thực trạng này do
rất nhiều nguyên nhân. Trước hết là về phía học sinh, độ chăm chỉ đang có xu
hướng giảm dần do thiếu ý chí và do mặt trái của nền kinh tế thời hội nhập có
nhiều thứ để các em dễ bị thu hút, bị phân tâm. Có thể nói cơ chế thị trường
cũng đã len lỏi vào nhận thức của học sinh và cả phụ huynh học sinh. Vì vậy,
mặc dù môn Ngữ văn luôn là môn thi bắt buộc vào lớp 10 THPT nhưng các em
vẫn chỉ chú trọng vào các môn khoa học tự nhiên, ngoại ngữ, tin học... Từ việc
không hứng thú, học sinh rất thụ động và đối phó trong quá trình học tập: chỉ
nghe, ghi chép những gì giáo viên nói mà chưa có thói quen chủ động tham gia
tìm hiểu, khám phá bài học. Một nguyên nhân khác cũng cần phải nói đến là về
phía giáo viên. Bên cạnh những giáo viên đã cố gắng tìm tòi, đổi mới phương
pháp nhằm mang lại hiệu quả cho mỗi giờ dạy học, hướng tới nhận thức và tình
cảm của học sinh, còn một số ít có thể do chưa hiểu sâu sắc bản chất của đổi
mới phương pháp dạy học là “phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực,
tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng
lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên.”(Luật
Giáo dục năm 2012), hoặc ngại suy nghĩ hay vì nhiều lý do khác nên vẫn chưa
thoát li hẳn với kiểu dạy học truyền thụ kiến thức một chiều: giáo viên giảng
4/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
giải, học sinh nghe, ghi, tái hiện. Cũng có những giáo viên đã thực hiện đổi mới
dạy học về mặt phương pháp nhưng còn nặng về tính hình thức nên hiệu quả giờ
dạy học bị hạn chế.
Bản thân tôi là một giáo viên đã có ba mươi hai năm gắn bó với dạy học
môn Ngữ văn, môn học đã ghi dấu từng bước trưởng thành của tôi. Vì thế, tôi
luôn trăn trở và mong ước góp một phần nhỏ bé với hi vọng từng bước cải thiện
thực trạng đáng buồn nói trên. Hưởng ứng chủ trương đổi mới dạy học của
ngành Giáo dục Thủ đô, cũng như các đồng nghiệp, tôi đã cố gắng tích cực tìm
hiểu, trao đổi, vận dụng một số phương pháp dạy học bên cạnh các phương pháp
truyền thống nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học. Trong đó, phương pháp
thảo luận nhóm theo tôi là một trong những giải pháp có khá nhiều ưu thế để
phát huy năng lực học sinh như: năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực
tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực công nghệ thông tin và
truyền thông… cho học sinh. Điều đó hoàn toàn phù hợp với chủ trương đổi mới
dạy học chú ý đến định hướng phát triển năng lực học sinh của ngành năm học
2015-2016 này. Tổ chức tốt phương pháp thảo luận nhóm sẽ góp phần giải quyết
vấn đề tạo hứng thú cho học trò trong dạy học Ngữ văn.
Xuất phát từ những suy nghĩ trên, sau một thời gian tìm tòi, trải nghiệm
thực tế, tôi xin trình bày một vài kinh nghiệm nho nhỏ của mình về vấn đề “Tạo
hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm”.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1. Thực hiện đổi mới dạy học môn Ngữ văn, lấy học sinh làm chủ thể giờ học và
học sinh được định hướng phát triển các năng lực cơ bản.
2. Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn.
3. Đúc kết, tích luỹ kinh nghiệm cho bản thân trong quá trình dạy học.
IV. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Học sinh khối 6 và học sinh khối 9.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Tìm đọc tài liệu
2. Khảo sát, điều tra
3. Đúc rút kết quả, kinh nghiệm trong quá trình thực hiện ý tưởng
5/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
PHẦN THỨ HAI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÍ LUẬN CỦA PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHÓM TRONG MÔN NGỮ VĂN
1. Đặc điểm của phương pháp thảo luận nhóm
Dạy học theo nhóm là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học
tập tích cực, tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong phạm vi nhóm nhằm
giúp cho mọi thành viên tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo
cơ hội cho các em có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết
một vấn đề, một tình huống, chủ đề nào đó có liên quan đến nội dung bài học.
Như vậy, học sinh học tập thông qua giao tiếp, trao đổi, tranh luận, chia sẻ, có
cơ hội để diễn đạt ý nghĩ của mình, tìm tòi và mở rộng suy nghĩ. Còn giáo viên
là người tổ chức các hoạt động, gợi mở, hướng dẫn, kích thích và hỗ trợ học sinh
bằng kinh nghiệm giáo dục của mình.
Nói cách khác, thảo luận nhóm là một hình thức xã hội của dạy học, trong
đó học sinh của một lớp học được chia thành các nhóm lớn, nhỏ; trong một
khoảng thời gian nhất định, mỗi nhóm phải tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học
tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm được
trình bày và đánh giá trước lớp hoặc được giáo viên đánh giá sau giờ học.
2. Tác dụng của phương pháp thảo luận nhóm
Hoạt động nhóm là quá trình học sinh được tham gia một chuỗi các hoạt
động học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên, được khuyến khích để trao đổi
kinh nghiệm và được tạo ra cơ hội làm việc hợp tác với người khác, được rèn
luyện kĩ năng giao tiếp.
Phương pháp thảo luận nhóm làm tăng tính khách quan khoa học cho học
sinh. Kiến thức bài học trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ nhanh hơn;
không khí lớp học thoải mái; học sinh tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến của
mình; đồng thời có cơ hội lắng nghe, đồng tình hoặc phản đối ý kiến của các
thành viên khác, các nhóm khác.
Ngoài ra, thảo luận nhóm còn phát huy tính tích cực, thói quen chia sẻ
công việc một cách bình đẳng và tinh thần hợp tác, một tiêu chuẩn cấp thiết cho
mỗi công dân trong thời đại mới.
3. Cách thức tổ chức hoạt động nhóm
Để thực hiện một tiết dạy học Ngữ văn có sử dụng hình thức thảo luận
nhóm, giáo viên cần thực hiện các bước sau:
6/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
3.1. Chia nhóm, qui định thời gian thảo luận
- Qui mô nhóm: Chia học sinh thành các nhóm một cách linh hoạt, phù hợp
với nội dung bài học. Cần chú ý nhóm không nên có số lượng quá lớn vì như
vậy, các thành viên không có cơ hội để thể hiện ý kiến của mình.
- Cơ cấu nhóm: Hướng dẫn các nhóm tự bầu ra trưởng nhóm điều khiển
hoạt động của nhóm; thư kí ghi chép kết quả các công việc của nhóm; báo cáo
viên thay mặt nhóm trình bày kết quả công việc của nhóm; còn lại tất cả các
thành viên trong nhóm có trách nhiệm tham gia tích cực vào công việc của
nhóm. Học sinh trong nhóm nên lần lượt thay nhau đảm nhiệm các nhiệm vụ nói
trên. Không nhất thiết phải đủ các thành phần, tuy nhiên không thể thiếu được
nhóm trưởng.
- Quy định thời gian thảo luận: Tùy từng bài học, đơn vị kiến thức cụ thể, căn cứ
vào thảo luận trên lớp hay ở nhà mà quy định cho phù hợp.
3.2. Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm.
3.3. Điều khiển, hỗ trợ các nhóm thảo luận, thực hiện nhiệm vụ.
3.4. Tổ chức báo cáo kết quả thực hiện:
Đại diện nhóm trình bày kết quả thảo luận trước lớp. Các nhóm khác lắng nghe,
chất vấn hoặc trao đổi, bổ sung ý kiến.
3.5.Giáo viên tổng kết
Trên cơ sở tổng kết ý kiến của các nhóm, giáo viên có thể bổ sung, khái quát và
đưa ra nội dung cần đạt.
4. Những điều cần lưu ý
4.1. Chia nhóm linh hoạt
Khi chia nhóm, có thể dựa vào tính chất câu hỏi, dựa vào số lượng học sinh,
chọn nhóm ngẫu nhiên, cùng trình độ, sở trường hoặc theo cách bố trí lớp học,
theo bàn, theo tổ...Quy mô nhóm có thể lớn hoặc nhỏ tùy theo vấn đề thảo luận.
Tuy nhiên, nhóm từ hai đến năm học sinh là phù hợp nhất với nội dung thảo
luận và không gian lớp học còn khiêm tốn hiện tại ở các trường học trên địa bàn
thành phố.
4.2. Lựa chọn chủ đề
Chủ đề thảo luận phải sát với nội dung bài học và phù hợp với trình độ của
học sinh. Nội dung thảo luận của các nhóm trong cùng một thời điểm có thể
giống hoặc khác nhau tuỳ theo thời lượng kiến thức hoặc nội dung của bài học.
4.3. Hình thức báo cáo
- Học sinh luân phiên nhau đại diện cho nhóm trình bày kết quả thảo luận
để tất cả cùng được rèn luyện kỹ năng giao tiếp phát huy tính năng động sáng
tạo.
7/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
- Kết quả thảo luận có thể được trình bày dưới nhiều hình thức: Bằng
ngôn ngữ nói hoặc viết, bằng sơ đồ viết lên giấy khổ lớn (nếu không có máy
chiếu vật thể), đoạn video hoặc hình thức power point do chính các em thực
hiện...
4.4. Vai trò của giáo viên
- Giáo viên cần quy định rõ thời gian thảo luận và trình bày kết quả thảo
luận cho các nhóm.
- Trong quá trình học sinh thảo luận theo nhóm, giáo viên cần hỗ trợ tích
cực, bao quát tinh thần làm việc của học sinh, lắng nghe ý kiến của học sinh,
nhắc nhở hoặc gợi ý cho các em nếu cần thiết. Khi các nhóm trình bày xong,
giáo viên cần tóm tắt, tổng hợp, liên kết nội dung của từng nhóm để nêu bật lên
được nội dung của bài học rồi nhận xét ngắn gọn về ý thức, tinh thần làm việc
của các nhóm.
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
1. Thuận lợi
- Tổ chức hoạt động nhóm sẽ tạo được không khí vui tươi, sinh động cho
giờ dạy. Điều đó rất phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi học sinh cấp THSC nên
được các em vui vẻ đón nhận.
- Phần đông học sinh cấp THCS rất thích được giao nhiệm vụ và hào
hứng hoàn thành rất có trách nhiệm. Thêm vào đó là nhiều em có năng lực về
công nghệ thông tin, hội họa, văn nghệ, khả năng diễn xuất, kỹ năng và hành vi
giao tiếp…Khi được thầy cô khuyến khích, các em rất tích cực thể hiện trong
hoạt động nhóm.
2. Khó khăn
- Như chúng ta đã biết, chương trình tổng thể các môn học ở cấp THCS
còn khá cồng kềnh đòi hỏi học sinh phải tập trung đồng thời cho quá nhiều đơn
vị kiến thức ở nhiều môn học. Đó là chưa kể đến độ chăm chỉ cùng ý thức tự
giác của học sinh lại càng ngày càng giảm đi. Trong đó, chương trình Ngữ văn
cấp THCS hiện nay cũng khá nặng về khối lượng kiến thức. Thời lượng dành
cho nhiều đơn vị kiến thức, đặc biệt là các giờ “Đọc - hiểu văn bản” còn quá eo
hẹp.
- Học sinh trong lớp thường ở trên các địa bàn dân cư khá rộng nên việc
thực hiện nội dung thảo luận nhóm ở nhà còn khó khăn.
- Tổ chức hoạt động nhóm một cách nghiêm túc, nhất là với những nhiệm
vụ giao về nhà, đòi hỏi giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian và công sức hướng
8/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
dẫn học sinh chuẩn bị. Trên lớp, nếu không có kế hoạch và cách thức tổ chức.
giáo viên thường bị động về thời gian hoặc rơi vào tình trạng hình thức.
- Lớp học hiện nay thường có số lượng quá đông (trên khoảng 40 học
sinh), không gian lớp học lại chật hẹp, gây trở ngại trong việc sắp xếp vị trí và tổ
chức, quản lí các nhóm.
- Một số học sinh còn ngại chuẩn bị hoặc có tâm lí ỷ lại hoặc do chưa yêu
thích bộ môn nên không muốn tham gia. Mỗi nhóm thường chỉ tập trung ở một
số đối tượng tích cực, có năng lực nên chưa mang lại hiệu quả như mong muốn.
- Do vậy, muốn hoạt động thảo luận nhóm thành công, giáo viên phải nắm
vững phương pháp, biết cách tổ chức, biết kết hợp nhiều phương tiện, kỹ thuật
hỗ trợ. Song yếu tố quyết định vẫn là ở học sinh. Vì thế, ngoài việc phải năng
động, tích cực, các em cần được hướng dẫn cụ thể trước khi tiến hành thảo luận
và ngay cả khi chuẩn bị soạn bài ở nhà trong tiết học trước.
- Về phía giáo viên, một số vẫn chưa thực sự nỗ lực tìm tòi, nghiên cứu,
học hỏi và là kiên trì tìm giải pháp thực hiện đổi mới dạy học bằng cách tổ chức
học sinh hoạt động nhóm. Do đó, phương pháp này, hoặc bị xem nhẹ, hoặc thực
hiện nặng về tính hình thức nên kết quả hạn chế, học sinh không hứng thú tham
gia.
III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH
1. Chú trọng công tác chuẩn bị
1.1. Thiết kế giáo án
Một nét nổi bật dễ nhận thấy của bài học theo phương pháp dạy học tích
cực là hoạt động của học sinh chiếm tỷ trọng cao so với hoạt động của giáo viên,
về mặt thời gian cũng như cường độ làm việc. Thực ra, để có một tiết học phát
huy tính tích cực của học sinh ở trên lớp thì trong khâu soạn bài, giáo viên phải
đầu tư rất nhiều công sức và tâm sức. Khi soạn giáo án theo hướng sử dụng
phương pháp tích cực, những dự kiến của giáo viên phải tập trung chủ yếu vào
các hoạt động của học sinh. Hay nói đúng hơn là những hoạt động nhận thức của
học sinh. Do vậy, giáo án phải thể hiện được các hoạt động nhận thức mà giáo
viên dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh. Ở mỗi bài soạn, giáo viên phải suy nghĩ
một cách công phu về những khả năng diễn biến các hoạt động đề ra cho học
sinh, dự kiến những giải pháp điều chỉnh để không bị “cháy” giáo án. Như vậy,
giáo án phải được giáo viên thiết kế theo nhiều phương án và cần linh hoạt điều
chỉnh theo diễn biến của tiết học, lôi cuốn sự tham gia tích cực của học sinh.
Mặt khác, thảo luận nhóm chỉ là một trong số những phương phương pháp giáo
viên sử dụng nên không thể có một giờ dạy học hiệu quả nêu như không có thiết
9/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
kế bài giảng hợp lí, sáng tạo. Để phát huy được mặt tích cực của phương pháp
thảo luận nhóm, trước hết, giáo viên phải chọn được nội dung cho phù hợp vì
không phải bất kì nội dung nào trong bài học cũng áp dụng được phương pháp
này một cách hiệu quả.
Một điều cần chú ý là khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
giảng dạy, giáo viên cần xây dựng các tình huống, các vấn đề vừa mang hơi thở
cuộc sống, vừa phải thật gần gũi với nhận thức, tâm lý lứa tuổi học sinh mà vẫn
phải phải đậm chất văn chương.Ví dụ: Khi dạy bài thơ “Nói với con” của nhà
thơ Y Phương, có thể đưa ra nội dung thảo luận nhóm: “ So sánh hình ảnh thô sơ
da thịt (ở hai lần xuất hiện trong bài thơ) để thấy ngôn ngữ thơ Y Phương rất
giản dị, trong sáng; hình ảnh thơ mộc mạc, cô đọng, phong phú và sinh động”.
Sau khi các nhóm trình bày ý kiến, tranh luận, phản bác, giáo viên dẫn dắt học
sinh đi đến kết luận. Lần thứ nhất cụm từ thô sơ da thịt được dùng để nói với
con về sức sống mạnh mẽ, sức mạnh truyền thống của quê hương. Lần thứ hai, ở
cuối bài, người cha nhắc lại để con khắc cốt ghi xương một điều: Quê hương
mình tuy mộc mạc, chất phác; người đồng mình tuy có thô kệch nhưng có vẻ
đẹp về ý chí, nghị lực, phẩm chất, tâm hồn, tính cách,... Vì vậy, trên con đường
đời, con phải làm được những điều đẹp đẽ, phải sống cao thượng, tự trọng để
xứng đáng là người đồng mình. Từ đó, học sinh vừa hiểu được thứ “ngôn ngữ
thổ cẩm” quyến rũ, ngọt ngào của Y Phương, vừa thấy được lời cha nói với con
chính là lời gửi trao thiêng liêng giữa hai thế hệ.
1.2. Giao nhiệm vụ cho học sinh theo nhóm
Trên thực tế, trong một số bài học về Tiếng Việt, Tập làm văn cũng như
một số văn bản (với các giờ Hướng dẫn tự học, ôn tập), cần cân nhắc để giao bài
tập cho học sinh từ giờ học trước để học sinh có nhiều thời gian chuẩn bị. Cần
chú ý đến những câu hỏi phát huy khả năng tư duy, kích thích khả năng sáng tạo
cho học sinh. Cần tạo cho học sinh thói quen chủ động, giáo viên có kế hoạch
trong công việc và cần giám sát để động viên, hướng dẫn các em kịp thời.
2. Quá trình thực hiện trong giờ dạy học
2.1. Kết hợp hiệu quả phương pháp thảo luận nhóm với các phương pháp dạy
học truyền thống
Để phát huy được tính tích cực học tập của học sinh, phụ thuộc rất nhiều
vào cách sử dụng phương pháp sao cho hiệu quả chứ không phải bản thân
phương pháp đó. Việc lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học phụ thuộc
vào rất nhiều yếu tố như nội dung bài học, đối tượng học sinh, cơ sở vật chất của
nhà trường, sự dẫn dắt của giáo viên… Giáo viên cần lựa chọn và vận dụng
phương pháp dạy học để học sinh được hoạt động tích cực về mặt nhận thức
10/23
Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm
cũng như về mặt thực hành và tự khám phá tri thức mới. Mặt khác, chúng ta
cũng không nên quan niệm một cách cứng nhắc rằng phương pháp này tích cực
hơn hay phương pháp kia tốt hơn mà vấn đề là ở chỗ trên cơ sở nắm vững đặc
điểm của chúng cần vận dụng sao cho hiệu quả theo mục đích dạy học, khả năng
của giáo viên và học sinh. Do đặc trưng của dạy học môn Ngữ văn là sức mạnh
của ngôn từ nên rất cần chú ý đến phương pháp thuyết trình. Đây là phương
pháp tưởng như có thể làm cho học sinh thụ động nhưng chính ngôn ngữ của
giáo viên đã ẩn chứa sức mạnh vô hình, vừa để lại những dư âm sâu lắng, vừa
gợi ra bao nghĩ suy trong học trò. Như vậy, mặt bên trong của phương pháp
thuyết trình đã thể hiện mức độ tính tích cực nhận thức của học sinh, đòi hỏi tư
duy tìm tòi, sáng tạo của các em. Giáo viên phải nhận thức sâu sắc rằng đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh
không có nghĩa là gạt bỏ, loại trừ hoặc thay thế hoàn toàn các phương pháp dạy
học truyền thống. Đối với môn Ngữ văn, do đặc thù tri thức của bộ môn, nên các
phương pháp truyền thống nếu biết vận dụng hợp lý thì vẫn rất hiệu quả. Cần kế
thừa và phát triển những mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống
như phương pháp thuyết trình, vấn đáp (những phương pháp này đã hoàn thành
xuất sắc sứ mệnh của nó trong những thập niên trước của thế kỉ hai mươi)…
Đồng thời, vận dụng một cách sáng tạo, linh hoạt các phương pháp hiện đại
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập phù hợp với
hoàn cảnh dạy học bộ môn hiện nay như phương pháp thảo luận nhóm. Thực
tiễn giảng dạy đã cho tôi hiểu rằng vận dụng hợp lý các phương pháp dạy học
truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại sẽ mang lại hiệu quả khả quan.
2.2. Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong việc sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm
Như chúng ta đã biết, theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo
nhiều năm gần đây, các giáo viên đã đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào dạy học
theo hướng sử dụng CNTT như một phương tiện hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới
phương pháp dạy học.Vì vậy, từng bước áp dụng các phương tiện hiện đại như:
máy chiếu đa năng, máy chiếu vật thể, projector... vào dạy học là con đường hữu
hiệu có tác dụng nâng cao hiệu quả tiết học. Mặt khác, nếu ứng dụng thành công
CNTT vào dạy học bộ môn Ngữ văn nói chung, vào việc sử dụng phương pháp
thảo luận nhóm nói riêng, thì chắc chắn học sinh sẽ hứng thú hơn. Đặc biệt, ở
cấp THCS, do các em đã được trang bị kiến thức về CNTT nên giáo viên có thể
huy động học sinh cùng tham gia xây dựng bài giảng qua các tình huống được
thể hiện trên clip hoặc trình chiếu Powerpoint dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
11/23
Tải về để xem bản đầy đủ
23 trang
07/07/2025
20
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Tạo hứng thú trong giờ dạy học Ngữ văn bằng phương pháp thảo luận nhóm", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_tao_hung_thu_trong_gio_day_hoc_ngu_van_bang_phuong_phap.doc
