SKKN Sử dụng SGK chủ động, sáng tạo kết hợp khai thác thông tin khoa học trên Internet

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI

MÃ SKKN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Sủ dụng SGK chủ động, sáng tạo kết hợp

khai thác thông tin khoa học trên Internet

Lĩnh vực: Công nghệ 7

Cấp học: Trung học cơ sở

Năm học 2015-2016

1

PHẦN I

ĐẶT VẤN ĐỀ

Là một giáo viên dạy bộ môn Công nghệ lớp 7, từ những trải nghiệm qua

các bài giảng, tôi nhận thấy việc nhất thiết phải có sự cải tiến hướng sử

dụng và khai thác nội dung SGK của giáo viên. Việc thay đổi này là sự sử

dụng linh hoạt nội dung SGK sao cho phù hợp với đặc thù bộ môn và việc

đưa các kiến thức khoa học công nghệ vào bài giảng.

(* ) Đặc thù môn Công nghệ lớp 7 , mục đích sau khi khai thác một của

nội dung của lĩnh vực Công nghệ ( Công nghệ trồng trọt, Công nghệ lâm

nghiêp, Công nghệ chăn nuôi) là những biện pháp kỹ thuật. Cùng với sự

phát triển của khoa học công nghệ, lĩnh vực nông nghiệp nhanh chóng được

thừa hưởng những thành tựu mới – đó cũng chính là những vấn đề mới nảy

sinh mà SGK không thể cập nhật. Một người giáo viên không thể chỉ là một

quyển SGk cũ kỹ, người giáo viên phải có sự linh hoạt cập nhật những kiến

thức mới để cung cấp cho học sinh. Ngày nay, người giáo viên cũng có

được những lợi thế từ công nghệ thông tin, việc truy tìm những kiến thức

liên quan , làm phong phú và tăng tính thực tiễn cho bài giảng là một điều

không khó.

(*) Vấn đề thứ hai tôi đề cập tới đó là việc sử dụng linh hoạt SGK, mở

ra cho học sinh một sự nhận thức tích cực với bộ môn - đó là tránh sự nhàm

chán cố hữu hình thành trong nhận thức của học sinh, khởi nguồn từ vị thế

của bộ môn. Là bộ môn không có nhiều tính ảnh hưởng thực tế đối với đời

sống của học sinh thành thị, việc tiếp nhận những kiến thức đó dễ nảy sinh

trong học sinh sự nhàm chán và kém hiệu quả trong việc tiếp cận kiến

thức là điều hiển nhiên. Phân tích tính logic khoa học của một số bài học

trong SGK, tôi nhận thấy chưa có sự hợp lý, sự bất hợp lý này đồng thời

2

cũng là một nguyên nhân gây ra sự giảm sút hứng thú của học sinh đối với

môn học .

Ví dụ, Bài 12 SÂU BỆNH HẠI CÂY TRỒNG.

Mở đầu nội dung bài học, tác giả SGK đã đưa vấn đề TÁC HẠI CỦA SÂU.

BỆNH ở mục đầu tiên. Đặc thù là học sinh thành thị, việc tiếp cận và có

kiến thức về SÂU và BỆNH cây là rất hiếm. Vậy, để học sinh giải quyết

ngay vấn đề TÁC HẠI của chúng là không khả thi, không logic trong vấn đề

nhận thức. Qua tìm hiểu các bài giảng được đưa lên trên mạng xã hội

baigiang.violet.vn/ việc DẠY và HỌC diễn ra chỉ là sự sử dụng thụ động

SGK , đọc và tìm thông tin trong SGK và công nhận, phương pháp này

không phù hợp với đậc thù của bộ môn.

Trước hết học sinh phải được cung cấp kiến thức về các đặc điểm sinh

thái của SÂU HẠI và BỆNH cây. Từ những minh chứng trong thực tế, hiển

nhiên việc kết luật TÁC HẠI của chúng là rất dễ dàng và thuyết phục.

Vậy việc đảo trình tự các nội dung bài học là cần thiết.

Trình tự cũ trong SGK

Trình tự thay đổi trong giáo án

I- TÁC HẠI CỦA SÂU, BỆNH

I- KHÁI NIỆM VỀ CÔN TRÙNG VÀ BỆNH CÂY

II- KHÁI NIỆM VỀ CÔN TRÙNG VÀ BỆNH CÂY II- TÁC HẠI CỦA SÂU, BỆNH

Cũng trong bài này, chúng ta có thể nhận thấy sự bất cấp về nội dung SGK.

Đó là sự không thống nhất về từ ngữ. Vấn đề đặt ra của bài học như ở tiêu đề

( SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG) là “ SÂU HẠI “ nhưng sau đó ở mục ( II) ,

tác giả lại sử dụng từ CÔN TRÙNG . Tác giả nên thống nhất dùng từ của

tiêu đề chỉ theo 1 cách. Phần nội dung có thể giới thiệu thêm từ ‘ Côn

Trùng’ là cách gọi thứ hai đối với những sinh vật thuộc lớp Sâu Bọ.

Đặc điểm sinh học của Sâu Bọ ( hay Côn trùng ) được đề cập trong

môn Sinh học lớp 7, vì vậy tác giả không nên trình bày nội dung này , gây

‘loãng ‘ , không rõ mục đích . Tác giả nên hướng nội dung chính của bài

3

học về những đặc điểm sinh học ( của Sâu Bọ gây hại ) gây bất lợi cho cây

trồng, như : đặc điểm sinh sản ( đẻ nhiều trứng, vòng đời ngắn) , đặc điểm

dinh dưỡng ( ăn các bộ phận sinh dưỡng của cây, đục thân, quả, cắn rễ…) ,

có khả năng bay xa, bay cao( gây ra sự phát tán rộng, khó kiểm soát…).

Đây mới chính là đặc thù của môn Công nghệ. Đồng thời những kiến thức

đó là cơ sở cho học sinh có sự hiểu biết để giải quyết các vấn đề mà tác giả

nêu ra trong bài học: Những dấu hiệu phá hại và Tác hại của chúng đối với

cây trồng .

Phần câu hỏi tìm hiểu bài cũng không giúp cho học sinh giải quyết được

vấn đề của bộ môn. Đây là môn Công Nghệ, vậy câu hỏi mà tác giả cần

hướng tới cho học sinh đó là “ Những đặc điểm sinh học của côn trùng gây

hại đối với cây trồng ” chứ không phải đơn thuần tìm hiểu về ‘” Biến thái

của côn trùng”- câu hỏi 2, SGK – đó là kiểu câu hỏi dành cho môn Sinh

học.

Do vậy, khi giảng dạy, việc thay đổi nội dung SGK theo hướng logic ,

đảm bảo tính khoa học là cần thiết để góp phần đạt được mục đích của môn

học theo tiêu chí của Bộ Giáo Dục đã đề ra. Với cách khai thác bài theo

hưởng sử dụng SGK một cách chủ động, kết hợp khai thác thông tin khoa

học trồng trọt trên mạng internet, giáo án Bài 12 SÂU BỆNH HẠI CÂY

TRỒNG của tôi đăng trên trên mạng giáo dục violet với tài khoản

NhueGiang đã được rất đông đảo giáo viên và học sinh sử dụng.

* * * * *

*

4

PHẦN II

NỘI DUNG ĐỀ TÀI

I- ÁP DỤNG VIỆC SỬ DỤNG KIẾN THỨC KHOA HỌC CÔNG NGHỆ NÔNG

NGHIỆP TRONG BÀI GIẢNG VÀ CẢI TIẾN VIỆC SỬ DỤNG SGK PHÙ HỢP

ĐẶC THÙ BỘ MÔN ĐỐI VỚI 1 BÀI GIẢNG CỤ THỂ .

A- ĐẶT VẤN ĐỀ :

Như tôi đã trình bày trong phần Đặt Vấn Đề của SKKN, vấn đề thứ nhất

mà tôi đề cập đến là việc Sử dụng kiến thức khoa học công nghệ nông

nghiệp cập nhật vào bài giảng , làm tăng thêm tính thực tế cho bộ môn, làm

phong phú bài giảng và tính thuyết phục của các nội dung kiến thức trong

SGK.

Theo qui luật của quá trình nhận thức khởi nguồn từ vật chất. Nếu một nhận

thức có nền tảng là những minh chứng thực tế thì quá trình nhận thức đó sẽ

đạt hiệu quả cao hơn: kiến thức có tình thuyết phục, sự nhận thức trở nên

tích cực, và việc nhận thức có tính chủ động. Kết quả sự nhận thức ấy sẽ

được lưu giữ dài lâu. Để phát huy vấn đề này đối với sự nhận thức của học

sinh trong bộ môn Công Nghệ lớp 7, tôi đã khai thác hiệu quả nguồn thông

tin trên mạng Internet về nông nghiệp để làm phong phú bài giảng. Kết

hợp với việc sửa đổi những kiến thức được viết chưa hợp lý trong SGK, tôi

đã xây dựng thành công giáo án và được học sinh ghi nhận về hiệu quả trong

quá trình dạy Công Nghệ 7. Bài giảng được Ban giám khảo nhà trường

đánh giá với số điểm 18,5 , xếp loại Giỏi.

5

Bài 10 – VAI TRÒ CỦA GIỐNG CÂY TRỒNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

CHỌN TẠO GIỐNG CÂY TRỒNG. – SGK Công nghệ lớp 7.

Mục tiêu của bài học là :

1- Học sinh hiểu được vai trò của giống cậy trồng

2- Học sinh biết được các phương pháp chọn tạo giống cây trồng

Với bố cục bài học gồm 3 phần :

I – Vai trò của giống cây trồng

II – Tiêu chuẩn của giống cây trồng tốt

III – Phương pháp chọn tạo giống cây trồng

(Bỏ phần III.4 – nội dung giảm tải)

Tiến trình bài giảng.

A- Cơ sở chung để soạn giáo án theo hướng cải tiến việc sử dụng chủ

động SGK

Bài học có 3 vấn đề , nội dung câu hỏi ( 5 câu hỏi ) tìm hiểu bài chỉ đề cập

đến 2 vấn đề phù hợp với 2 mục tiêu đã nêu ở phần đầu bài học. Phần mục

tiêu và phần câu hỏi trong SGK đều không đề cập đến Tiêu chí của giống

cây trồng tốt. Nhưng kiến thức về Tiêu chí của giống cây trồng tốt lại

được tác giả yêu cầu học sinh ghi nhớ trong phần GHI NHỚ - SGK

Chúng ta có thể thấy sự bất cập trong cách viết sách của tác giả, không

có cách thuyết phục để làm rõ được đâu là vấn đề chính mà học sinh cần

nắm vững. Nhìn tổng thế kiến thức của bài, chúng ta dễ dàng nhận ra mục I

và mục II có mối liên quan lồng ghép và viêc giải quyết tốt mục I sẽ là cơ

sở nhận thức của mục II. Mục II là nội dung để dẫn đến sự cần thiết giải

quyết mục III.

6

Qua khảo sát các bài giảng trên trang mạng baigiang.violet.vn/, tôi chưa

thấy một giáo viên nào đề cập đến vấn đề này trong bài giảng mà chỉ đơn

thuần giải quyết bài giảng theo cách thụ động, dàn trải. Ngày cả trong sách

Hướng dẫn cũng hướng dẫn như vậy, các bước dàn trải, không có sự kết

nối kiến thức giữa các nội dung của bài,

Vậy phần tiêu chí sẽ được lồng ghép vào tiến trình bài giảng như thế

nào cho hợp lý và để kiến thức giữa các mục trong bài có sự kết nối

thống nhất ?

* Sự bất cập SGK về sự liên kết kiến thức giữa các mục I và mục II

Đối với một nhà khoa học, để tìm ra được các tiêu chí cho một giống cây

trồng tốt, họ phải tìm hiểu sự ảnh hưởng của giống đối với quá trình phát

triển của cây nói riêng, đối với sản xuất trồng trọt nói chung. Nhưng tác

giả SGK đã không làm sáng tỏ được điều này . Căn cứ : nội dung của mục I.

được đề cập trong SGK sơ sài, chưa đủ điều kiện làm tiền để cho mục II.

Vậy nên có thể dễ dàng nhận thấy, kiến thức mục I và mục II không có sự

tương hỗ. Nếu người giáo viên chỉ thụ động khai thác bài theo SGK sẽ tạo

nên sự khập khễnh trong bài giảng, không có sự kết nối về kiến thức.

Để giải quyết được vấn đề kiến thức mà tác giả SGK viết còn chưa hợp lý,

căn cứ vào những tiêu chí của một giống cây trồng tốt :

1. Sinh trưởng tốt trong điều kiện khí hậu, đất đai và trình độ kỹ thuật của

địa phương.

2. Có năng suất cao và ổn định

3. Có chất lượng tốt/

4. Chống chịu được sâu, bệnh.

7

Tôi đã phát triển nội dung mục I SGK đầy đủ hơn bằng cách tìm kiếm

những minh chứng chứng tỏ các yếu tố mà giống cây trồng đã ảnh hưởng

đến quá trình phát triển của cây trồng và sản xuất trồng trọt. Từ đó học sinh

tự nhận thức được những ảnh hưởng của giống cây trồng và tự tổng kết được

kiến thức về các vai trò của giống cây trồng – 7 vai trò – tương ứng với 7

tiêu chí mà 1 giống cây trồng tốt cần có. ( Trong khi đó, tác giả SGK chỉ

nêu ra 4 vai trò, 2 trong 4 vai trò đó không phải là tiêu chí đánh giá Giống

cây trồng tốt (mục I – SGK ) ) .

Phương pháp này đồng thời đã giúp học sinh có sự nhận thức chủ động

kiến thức khi chuyển sang mục II.

* Sự bất cập SGK giữa nội dung bài với phần GHI NHỚ.

Tác giả SGK viết : “ Vai trò của giống cây trồng : giống cây trồng tốt có

tác dụng làm tăng năng suất, tăng chất lượng nông sản, tăng vụ và thay đổi

cơ cấu cây trồng….” – phần GHI NHỚ. SGK

So sánh với Tiêu chí của giống cây trồng tốt thì phần GHI NHỚ không

thuyết phục, không đủ kiến thức. Để giải quyết được vấn đề tăng vụ và thay

đổi cơ cấu cây trồng, giống cây trồng phải có thời gian sinh trưởng ngắn -

nhưng tiêu chí này không được đề cập trong Tiêu chí của giống cây trồng

tốt . Ngoài ra giống cây trồng tốt còn giải quyết được vấn đề về tính di

truyền ( Tính ổn định ) , tính thích nghi của cây và khả năng kháng sâu,

bệnh cho cây.

Vì vậy, kết thúc bài học, tôi yêu cầu học sinh không đọc phần GHI NHỚ

mà yêu cầu học sinh đọc lại toàn bộ các tiêu chí của giống cây trồng tốt và

học thuộc các tiêu chí đó.

Mục I – Vai trò của giống cây trồng

Bước 1 : Giới thiệu minh chứng

8

a. Giới thiệu hình ảnh một số giống cây trồng.

- Thanh long vỏ vàng ruột trắng, Thanh long vỏ đỏ ruột trắng, Thanh

long vỏ đỏ ruột tím hồng LĐ5

- Bưởi da xanh, Bưởi Phúc trạch, Bưởi Đoan Hùng

- Dưa hấu vỏ sọc, Dưa hấu vỏ trơn, Dưa hấu không hạt

Mục đich:

+ Học sinh quan sát và trả lời câu hỏi : Yếu tố nào đã tạo ra sự khác nhau

về sản phẩm trong cùng 1 loại nông sản ? Câu trả lời ( yếu tố Giống cây

trồng ) chính là đối tượng nghiên cứu của bài học. –.

+ Học sinh quan sát về kiểu hình và chất lượng của các giống cây trồng

để hoàn thành bài tập mục I

b. Giới thiệu đặc điểm một số giống lúa

9

Tiêu chí nhận xét

Giống lúa P6ĐB

Giống lúa BM202

Thời gian sinh trưởng:

Vụ hè –thu :

75-85 ngày

130-135 ngày

189-190 ngày

vụ đông – xuân :

105-110 ngày

Năng suất

50- 55 tạ/ha

60 – 75 tạ/ha

Khả năng thích nghi chịu rét, chịu nóng và thích nghi được đất

với môi trường chống đổ khá chua mặn

Khả năng kháng sâu nhiễm nhẹ bệnh đạo ôn chống chịu tốt với một

,bệnh

trong vụ xuân

số loại sâu, bệnh như

đạo ôn, bạc lá , rầy nâu

Giống Lúa BM202

Giống Lúa HT6

Lượng phân bón/ 1 + Phân chuồng : 8 tấn. + Phân chuồng : 9-10

ha:

tấn

+ 90 -120 kg N

+ 90 kg P

+ 90- 120 kg N

+ 80kg P

+ 100 kg K

+ 100- 120kg K

Bước 2: Học sinh đánh giá vai trò của giống : Học sinh hoạt động

nhóm hoàn thành bài tập mục I , để đạt được kết luận sau :

Các giống cây trồng khác nhau sẽ có sự khác nhau về :

1. Đặc điểm kiểu hình nông sản và chất lượng nông sản.

2. Năng suất của cây trồng.

3. Khả năng chống chịu sâu , bệnh của cây trồng.

10

4. .Khả năng thích nghi của cây trồng với môi trường : khí hậu, đất đai,

kỹ thuật.

5. Trình độ kỹ thuật trồng trọt

6. Số vụ gieo trồng / năm.

7. Cơ cấu cây trồng / năm.

Bước 3 : Học sinh kết luận : ( hoạt động cá nhân học sinh )

Giống cây trồng ảnh hưởng đến

1. Đặc điểm kiểu hình và chất lượng nông sản.

2. Năng suất của cây trồng.

3. Khả năng chống chịu sâu , bệnh của cây trồng.

4. .Khả năng thích nghi của cây trồng với môi trường : khí hậu, đất đai,

kỹ thuật.

5. Trình độ kỹ thuật trồng trọt

6. Số vụ gieo trồng / năm.

7. Cơ cấu cây trồng / năm.

Mục II. Tiêu chuẩn của giống cây trồng tốt.

Dựa trên cơ sở : Một giống cây trồng tốt là một giống cây trồng phải

mang lại những sản phẩm đạt chất lượng đáp ứng nhu cầu của xã hội và

mang lại những giá trị kinh tế cho người trồng trọt. (Căn cứ vào các Vai trò

của trồng trọt – bài 1 SGK )

Để làm bài tập ở mục II, học sinh hoàn toàn có thể phán đoán logic và

hợp lý dựa trên cơ sở kết luận của mục I để có được đáp án đúng.

* Bất cập về sự chuẩn xác kiến thức trong SGK

Một vấn đề bất cấp xuất hiện trong cách viết SGK của tác giả khi viết về

các Tiêu chí của giống cây trồng tốt.

11