SKKN Một số phương pháp giúp học sinh lớp 7 ở Trường PTDTBT THCS Trà Cang yêu thích và lĩnh hội kiến thức môn Vật lí
Đây là biện pháp nhằm góp phần giúp học sinh khắc sâu và vận dụng tốt kiến thức vào thực tiễn, bên cạnh đó làm tăng tính hứng thú và thực tế cho môn học.
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 7 Ở TRƯỜNG
PTDTBT THCS TRÀ CANG YÊU THÍCH VÀ LĨNH HỘI KIẾN THỨC
MÔN VẬT LÍ
I. Mô tả bản chất của sáng kiến:
- Tên sáng kiến: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 7 ở trường PTDTBT
THCS Trà Cang yêu thích và lĩnh hội kiến thức môn Vật lí.
- Lĩnh vực áp dụng: Giáo dục.
1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện:
1.1. Các giải pháp thực hiện:
1.1.1. Lấy ví dụ về ứng dụng của kiến thức bài học trong cuộc sống.
Đây là biện pháp nhằm góp phần giúp học sinh khắc sâu và vận dụng
tốt kiến thức vào thực tiễn, bên cạnh đó làm tăng tính hứng thú và thực tế cho
môn học. Để lồng ghép lấy ví dụ vào giảng dạy môn Vật lí nói chung, môn
vật lí 7 nói riêng có hiệu quả là một việc không phải đơn giản. Giáo viên phải
giảng dạy đảm bảo đủ kiến thức, kỹ năng của bộ môn, còn phải đưa ra những
ví dụ liên quan từ cuộc sống thực tế vào bài giảng một cách lôgic mới phát
huy hiệu quả.
Để giảng dạy các tiết học đạt hiệu quả, trước hết giáo viên phải nắm
chắc chắn chuẩn kiến thức, kỹ năng của bài, kết hợp tìm tư liệu có liên quan
như tranh ảnh, video,… đến kiến thức bảo vệ môi trường từng nội dung bài
học qua báo đài, internet…, xác định được mục tiêu khi lồng ghép các kiến
thức, những đơn vị kiến thức phải dễ hiểu, và sự vật, hiện tượng mà giáo viên
giới thiệu phải nằm trong tầm hiểu biết của học sinh lớp 7. Tránh trường hợp,
nội dung tích hợp trở thành kiến thức trừu tượng, khó hình dung, rất dễ gây ra
sự nhàm chán cho học sinh.
1
Ví dụ 1: Bài: Nhận biết ánh sáng. Nguồn sáng và vật sáng.
Hải đăng (hay đèn biển) là những ngọn tháp cao được các nước ven
biển xây dựng dọc theo bờ biển. Ánh sáng từ hải đăng là tín hiệu thông báo
cho các tàu thuyền trên biển biết được phương hướng và vị trí. Trước kia, khi
chưa có những phương tiện thông tin hiện đại thì hải đăng đóng vai trò rất
quan trọng trong giao thông đường biển. Có những hải đăng ở cao hơn mặt
nước biển hàng trăm mét và người ta có thể nhìn thấy ánh sáng hải đăng từ
cách xa vài chục kilômét. Những hải đăng đầu tiên đã được loài người xây
dựng từ hơn hai ngàn năm trước. Thuở ban đầu, ánh sáng từ hải đăng được tạo
ra do đốt than, củi rồi dần được thay thế bằng đèn dầu và ngày nay là đèn điện.
Việt Nam ta hiện còn gần 80 hải đăng ở dọc khắp chiều dài đất nước, vẫn dêm
đêm tỏa sáng, lặng lẽ chỉ đường cho tàu thuyền qua lại. Chúng cũng là tín hiệu
ấm áp gửi từ đất liền đến những ngư dân, những người đang miệt mài đánh bắt
cá tôm trên vùng biển quê hương.
Ví dụ 2: Bài: Ứng dụng định luật truyền thẳng của ánh sáng.
Nghệ thuật bóng (rối bóng, kịch bóng, …) là loại hình nghệ thuật dùng
các bóng tối, bóng nửa tối trên một phông nền sáng để diễn đạt. Các hình ảnh
bóng tối trên màn có thể được tạo ra từ các con rối, từ cử động của bàn tay
hoặc của cả thân người….Nghệ thuật này đã có từ rất lâu ở nhiều nơi trên thế
giới và vẫn còn phổ biến trong cuộc sống ngày nay, phát triển cùng với nhiều
2
loại hình nghệ thuật khác. Ánh sáng và tính chất truyền thẳng của ánh sáng đã
tạo ra vẻ đẹp lung linh kì ảo của loại hình nghệ thuật này.
Ví dụ 3: Bài: Định luật phản xạ ánh sáng:
Gương phẳng phản chiếu ánh sáng có nhiều ứng dụng trong cuộc sống.
Sau đây là một ví dụ: Ngôi làng Viganella của nước Ý nằm trong một thung
lũng, xung quanh là những ngọn núi cao. Vào mùa đông từ tháng 11 đến tháng
2 hằng năm, Mặt Trời không bao giờ đi lên quá đỉnh núi và ngôi làng không
nhận được trực tiếp một tia sáng Mặt Trời nào trong thời gian này. Dân làng
đã dựng một tấm thép phẳng có diện tích khoảng 40 m2 ở đỉnh núi. Tấm thép
được các thiết bị tự động để phản chiếu ánh nắng Mặt Trời ban ngày xuống
khu vực trung tâm của ngôi làng. Sau bao nhiêu năm, nay làngViganella đã có
được những tia nắng ấm trong những ngày mùa đông giá lạnh.
3
Ví dụ 4: Bài: Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng.
Kính tiềm vọng là một dụng cụ quang giúp ta ở vị trí bị che khuất tầm
nhìn ngang vẫn thấy được những vật ở xa.
Kính tiềm vọng đã xuất hiện từ khoảng sáu trăm năm trước trong các lễ
hội đông người ở châu Âu. Chúng giúp người tham gia lễ hội có tầm nhìn
ngang cao hơn những người xung quanh.
Trong chiến tranh, kính tiềm vọng giúp binh lính nấp trong những chiến
hào quan sát được xung quanh mà không phải nhô người lên cao.
Ngày nay, kính tiềm vọng thường được trang bị cho tàu ngầm, xe tăng
để giúp người bên trong quan sát phía trên cao hoặc cảnh vật xung quanh.
Ví dụ 5: Bài: Gương cầu lồi.
Hình ảnh của người, đồ vật, chữ viết tạo bởi gương phẳng đặt thẳng
đứng đều bị lộn ngang. Điều này có xảy ra tương tự như đối với gương cầu lồi
hay không? Quan sát một số xe được ưu tiên trong giao thông như xe cứu
thương, cứu hỏa, cảnh sát, ta có thể thấy một hàng chữ ngược sơn ở thân trước
của xe.
Các dòng chữ ngược này trên thân xe lưu thông phía sau sẽ có hình ảnh nhìn
thấy qua gương chiếu hậu của xe lưu thông phía trước là một dòng chữ xuôi.
Ví dụ như trong hình: AMBULANCE nghĩa là xe cấp cứu. Cùng với còi hiệu
4
của xe sau, điều này sẽ giúp cho xe trước dễ dàng nhận biết xe ưu tiên ở phía
sau và nhanh chóng nhường đường.
Ví dụ 6: Bài: Gương cầu lõm.
Bếp Mặt Trời là một thiết bị đã được sử dụng ở Việt Nam và nhiều nơi
trên thế giới, dùng gương cầu lõm (hoặc gương mà có bề mặt có tác dụng
tương tự) để đun nấu thực phẩm, nước uống. Như chúng ta đã biết, chùm tia
sáng song song của Mặt Trời đến gương cầu lõm có chùm tia phản xạ hội tụ
tại một điểm. Nếu đặt nồi ở vị trí thích hợp trước gương thì năng lượng ánh
sáng Mặt Trời sau khi hội tụ tại một điểm bởi gương sẽ có tác dụng nấu chín
thực phẩm, nước uống.
5
Ví dụ 7: Bài: Độ cao của âm.
Chiếc đàn bầu là một loại đàn rất độc đáo trong các nhạc cụ cổ truyền
của dân tộc ta. Đàn chỉ có một dây nhưng lại có thể phát ra những âm thanh
trầm bổng réo rắt ngân nga rất phong phú.
Người chơi đàn dùng một tay gảy vào các vị trí khác nhau trên dây đàn,
tay kia nắm và uốn nhẹ cần đàn để làm thay đổi lực căng của dây đàn. Cách
cầm đàn này khiến đàn phát ra âm thanh rất đa dạng. Các em hãy nghe một số
bài hát độc tấu đàn bầu như: Lí ngựa ô, Lòng mẹ, Việt Nam quê hương tôi...
để cảm nhận sự truyền cảm của tiếng đàn bầu.
Ví dụ 8: Bài: Phản xạ âm - Tiếng vang.
Các nhà khoa học đã chế tạo được hệ thống thiết bị dò tìm và xác định
khoảng cách bằng siêu âm (SONAR) từ cách nay khoảng một trăm năm. Đến
nay, SONAR vẫn được sử dụng phổ biến để thăm dò đáy biển, đánh bắt cá,
tìm và theo dõi tàu ngầm... Siêu âm từ hệ thống SONAR trên tàu thuyền phát
ra và truyền vào trong nước. Khi gặp các đàn cá hoặc đáy biển, siêu âm phản
xạ trở lại tàu và được hệ thống SONAR ghi nhận thành hình ảnh. Hệ thống
này giúp tàu thuyền “nhìn” được rõ ràng vào trong lòng biển sâu.
Tuy nhiên, siêu âm đã được nhiều loài sinh vật sử dụng trước loài người
từ hàng triệu năm qua. Nhiều loài sinh vật có thể phát ra được siêu âm và sử
6
dụng siêu âm trong giao tiếp, săn mồi như cá heo, dơi ... Nổi tiếng nhất trong
việc sử dụng siêu âm để săn bắt mồi có lẽ là loài dơi, một loài động vật thường
sinh sống và săn tìm mồi vào ban đêm. Dơi bị bịt mắt vẫn bay và săn mồi vào
ban đêm nhưng nếu bị bịt miệng hoặc tai, chúng không thể tránh vật cản và
săn mồi khi bay vào ban đêm được nữa. Khi bay miệng chúng phát ra siêu âm,
tai nghe siêu âm phản xạ từ con mồi và các vật xung quanh để định hướng
chuyển động. Nhờ vậy dơi rất linh hoạt khi bay và săn mồi trong bóng đêm.
Ví dụ 9: Bài: Sự nhiễm điện do cọ xát.
Những chiếc xe bồn chở xăng lại có một sợi xích sắt từ bồn xăng thả
chạm xuống mặt đường.
Khi xe chuyển động, thùng chứa xăng bị nhiễm điện do cọ xát với
không khí và với xăng. Nếu điện tích của thùng lớn, nó có thể tạo ra tia lửa
điện và gây cháy nổ.
Nối xích sắt với thùng xe và thả xuống mặt đường sẽ làm mất hoặc giảm điện
tích của thùng xe và hạn chế khả năng sinh ra tia lửa điện. Sợi xích này chính
là một thiết bị an toàn của xe khi di chuyển trên đường.
7
Ví dụ 10: Bài: Hai loại điện tích.
Hai vật nhiễm điện khác loại thì hút nhau. Công nghệ sơn tĩnh điện khô
(sơn bột) được ứng dụng rất hiệu quả để sơn các sản phẩm bằng kim loại (sắt,
thép, nhôm,...). Công nghệ này hình thành từ thập niên 1950 tại châu Âu và
phát triển rất nhanh sau đó.
Quy trình công nghệ sơn bột tĩnh điện gồm bốn bước cơ bản: xử lí bề
mặt sản phẩm, làm khô, phun sơn và sấy. Trong giai đoạn phun sơn, sản phẩm
được làm cho nhiễm điện âm, bột sơn nhiễm điện dương được súng sơn tĩnh
điện phun vào bề mặt sản phẩm và bám chặt vào sản phẩm.
Công nghệ sơn tĩnh điện có nhiều ưu điểm: lớp sơn trên bề mặt sản phẩm có
chất lượng cao, ít gây ô nhiễm môi trường, ...
Công nghệ sơn tĩnh điện hiện đang được ứng dụng rộng rãi ở nước ta.
8
1.1.2. Trong từng phần kiến thức cần nắm đưa ra cho học sinh một số
câu hỏi về hiện tượng trong thực tế, bài tập tình huống yêu cầu học sinh
vận dụng kiến thức để giải thích.
- Trong giảng dạy, sau khi giáo viên trình bày các kiến thức trọng tâm,
cần đưa ra các dạng câu hỏi, các bài tập tình huống. Đặc biệt chú trọng kiến
thức gắn liền với thực tế cuộc sống và sinh hoạt hằng ngày.
Ví dụ:
Bài 1: Nhận biết ánh sáng – Nguồn sáng và vật sáng
Câu hỏi 1: Tại sao trên các biển báo giao thông và trên các hàng rào
ngăn các xe rơi xuống vực sâu người ta thường gắng lên tấm phản quảng?
Bài 2: Sự truyền ánh sáng
Câu hỏi: Tại sao khi muốn xếp hàng thẳng, để biết hàng đã thẳng hay
chưa thì người thứ ba trở về cuối nhìn về trước và không thấy được người thứ
nhất?
Bài 3: Ứng dụng định luật truyền thẳng ánh sáng
Câu hỏi 1: Để kiểm tra độ phẳng của một bức tường người ta thường
chiếu đèn là là trên mặt tường. Tại sao?
Gợi ý: Khi được chiếu sáng, vì tia sáng truyền theo đường thẳng nên
chổ lồi, lỗm của tường không nằm trên đường thẳng của tia sáng. Những chỗ
lồi thì sáng lên, những chỗ lõm thì tối đi, vì vậy người thợ sẽ xác định được và
sửa chữa để tường phẳng hơn.
Câu hỏi 2: Vì sao trong các phòng học lại được lắp nhiều bóng đèn cùng
loại ở những vị trí khác nhau?
Gợi ý: - Đủ độ sáng cần thiết và tránh được bóng tối hoặc bóng nữa tối
do tay hoặc bóng người tạo ra.
9
Bài 4: Định luật phản xạ ánh sáng
Câu hỏi 1: Tại sao bình thường ta không nhìn thấy được luồng sáng từ
đèn pha nhưng khi có sương mù thì có thể nhìn thấy rõ luồng sáng của đèn pha
đó?
Gợi ý: Trong sương mù có nhiều hạt nước nhỏ, chúng phản xạ ánh sáng
từ ngọn đèn pha tới mắt ta nên ta nhìn thấy rõ luồng sáng đó.
Câu hỏi 2: Trời đang nắng, có một tốp thợ đang đào giếng nhưng xuống
sâu nên thiếu ánh sáng, em hãy tìm cách đơn giản để chiếu ánh sáng vào lòng
giềng?
Gợi ý: - Có thể dùng đèn pin hoặc đèn điện chiếu sáng.
- Có thể dùng các vật có dạng như gương phẳng để phản chiếu ánh sáng
xuống lòng giếng.
Bài 5: Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng.
Câu hỏi: Tại sao trong tiệm cắt tóc, ta thường thấy người thợ thường bố
trí thêm một gương phẳng phía sau khách hàng?
Gợi ý: Việc làm này để cho khách quan sát được sau gáy của mình.
Gương phía sau cho ảnh của gáy. Ảnh này coi như là vật đối với gương phía
trước và gương này tạo ảnh trong đó nên người khách có thể quan sát gáy của
mình trong gương phía trước.
Bài 7: Gương cầu lồi
Câu hỏi: Tại sao trên kính chiếu hậu của ôtô, xe máy hoặc tại những
khúc đường đoạn quanh co người ta thường gắn các gương cầu lồi mà không
dùng gương phẳng?
Gợi ý: Vì vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn so với gương
phẳng nên dùng gương cầu lồi trên phương tiện giao thông hoặc đặt tại các
10
đoạn đường qunah co thì ta có thể quan sát được một vùng rộng giúp tránh các
tai nạn giao thông khi tham gia giao thông.
Bài 8: Gương cầu lõm
Câu hỏi: Tại sao pha của các đèn chiếu thường là các gương cầu lõm?
Gợi ý: Ánh sáng phát ra của các bóng đèn là chùm tia phân kì nên
không truyền xa và sáng được nhưng khi được đặt trước gương cầu lõm sẽ
phản xạ và cho ra chùm tia song song theo một hướng nhất định. Vì vậy đèn
có thể chiếu được xa.
Bài 10: Nguồn âm
Câu hỏi: Tại sao khi đánh trống, trống đang kêu nếu sờ tay lên hai mặt
trống thì nó lập tức ngừng kêu?
Gợi ý: Khi trống đang kêu lúc này mặt trông đang dao động. Nếu ta sờ
tay lên mặt trống tức làm mặt trông ngừng dao động vì vậy trống không còn
kêu nữa.
Bài 11: Độ cao của âm
Câu hỏi: Tại sao khi bơm lốp xe, để biết lốp căng hay chưa người thợ
thường lấy thanh sắt gõ vào lốp thay vì phải dùng tay bóp?
Gợi ý: Khi lốp xe căng, gõ vào sẽ nghe tiếng đanh hơn (cao) hơn khi
lớp chưa căng. Tương tự khi gõ trống, mặt trống căng thò gõ vào âm phát ra sẽ
cao hơn.
Bài 12: Độ to của âm
Câu hỏi: Vì sao muốn trống kêu to, người ta phải dùng dùi đánh mạnh
vào mặt trống và ngược lại?
11
Tải về để xem bản đầy đủ
27 trang
25/06/2024
1480
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số phương pháp giúp học sinh lớp 7 ở Trường PTDTBT THCS Trà Cang yêu thích và lĩnh hội kiến thức môn Vật lí", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_mot_so_phuong_phap_giup_hoc_sinh_lop_7_o_truong_ptdtbt.pdf
