SKKN Một số giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy môn hình học 7

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI

TRƯỜNG THCS PHAN ĐÌNH GIÓT- THANH XUÂN

------------------------------

MÃ SKKN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY

MÔN HÌNH HỌC 7

Môn: Toán

Giáo viên môn toán

Tài liệu kèm theo : đĩa CD

NĂM HỌC 2016- 2017

MỤC LỤC

MỤC LỤ C .............................................................................................................1

PHẦN THỨ NHẤT ...............................................................................................2

ĐẶT VẤN Đ Ề .......................................................................................................2

PHẦN THỨ 2........................................................................................................3

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ........................................................................................3

I.Cơ sở lí luận. .......................................................................................................3

II.Cơ sở thực tiễn :.................................................................................................3

III. Các biện pháp đã tiến hành..............................................................................4

IV. Quá trình thử nghiệm sáng kiến :.....................................................................6

V. Rút kinh nghiệm: ............................................................................................21

IV. Kết quả thu được ...........................................................................................22

PHẦN THỨ 3......................................................................................................24

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGH Ị .............................................................................24

TÀI LIỆU THAM KHẢ O ...................................................................................26

1/26

PHẦN THỨ NHẤT

ĐẶT VẤN ĐỀ

“Nếu toán học là một môn thể thao của trí tuệ thì công việc của người

dạy toán là tổ chức hoạt động trí tuệ ấy”. Có lẽ không có môn học nào thuận lợi

hơn môn toán trong công việc đầy hứng thú và khó khăn này. Quá trình dạy học

môn toán phải nhằm đào tạo con người mà xã hội cần. Vì vậy, môn toàn phải

góp phần cùng các môn học khác thực hiện mục tiêu chung của giáo dục THCS:

đó là làm cho học sinh nắm vững tri thức toán phổ thông cơ bản, thiết thực cũng

như có kỹ năng thực hành toán và hình thành ở học sinh các phẩm chất đạo đức

và các năng lực cần thiết. Với môn toán đặc trưng của nó là tính trừu tượng cao,

suy diễn rộng, suy luận chặt chẽ, chính xác nên không phải bất cứ học sinh nào

cũng học tốt môn toán. Trong phân môn hình học THCS mọi vấn đề: Chứng

minh các cạnh bằng nhau, chững minh các góc bằng nhau, chứng minh tam giác

đặc biệt, chứng minh tứ giác đặc biệt, chứng minh tam giác đồng dạng … đều

xuất phát từ những vấn đề trọng tâm của Hình học 7: Hai đường thẳng song

song, hai đường thẳng vuông góc, hai tam giác bằng nhau, các đường đồng quy

trong tam giác, … Chính vì vậy, làm thế nào để giúp các em học tốt phân môn

hình học nói chung và chương trình Hình học 7 nói riêng là trăn trở suy nghĩ của

các giáo viên giảng dạy môn toán.

Năm học 2016 – 2017 quan tìm hiểu ở sách báo, tài liệu và học hỏi ở đồng

nghiệp cùng như qua thực tế giảng dạy các tiết luyện tập hình học tôi đã nghiên

cứu và thực hiện “Một số biện pháp để tiết luyện tập Hình học 7 đạt hiệu quả”.

2/26

PHẦN THỨ 2

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I.Cơ sở lí luận.

Như đã nói ở trên Toán học có vai trò rất quan trọng trong đời sống con

người và đối với các ngành khoa học khác. Một nhà tư tưởng Anh RBê Cơn đã

nói “ Ai không hiểu biết toán học thì không thể biết bất cứ một môn khoa học

nào khác và cũng không thể phát hiện ra dột nát của bản thân mình” Trong nhà

trường phổ thông, các kiến thức và phương pháp toán học là công cụ thiết yêu

giúp học sinh học tập tốt các môn học khác, giúp học sinh hoạt động có kết quả

trong mọi lĩnh vực. Phần nữa môn toán cũng là một trong nhưng môn học để xét

tốt nghiệp và thi vào đầu cấp. Thế nhưng hiện nay việc học toán của các em học

sinh còn rất nhiều hạn chế đặc biệt là Hình học các em còn yếu và kĩ năng trong

việc vẽ hình, dựng hình cũng như sự tư duy phán đoán. Mà ở tiết luyện tập học

sinh có thể củng cố, đào sâu, hệ thống hóa kiến thức và rèn luyện kỹ năng cũng

như vận dụng những kiến thực đã học vào những vấn đề cụ thể.

II.Cơ sở thực tiễn :

1.Thuận lợi:

a.Đối với học sinh:

- Học sinh học tập tích cực

- Đa số các em có sự yêu thích môn toán.

b.Đối với giáo viên:

- Được tham gia tập huấn các lớp thay sách giáo khoa môn toán. Do đó

tiếp cận được với các phương pháp dạy học mới.

- Truyền tải đến học sinh hệ thống các loại bài tập trắc nghiệm và cách

giải nhằm phát huy khả năng suy luận của học sinh.

2.Khó khăn:

a.Đối với học sinh:

- Nhiều em ở xa trường nên việc đi học khó khăn, gia đình bận làm kinh

tế ít quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ các em học tập.

3/26

- Môi trường giáo dục ở một số gia đình chưa tốt. Phụ huynh bận nên

không có điều kiện quan tâm giúp đỡ các em việc học ở nhà.

- Việc vận dụng kiến thức hình học làm bài tập có tính trừu tượng cao,

suy luận chính xác, phù hợp gây nên sự “Sợ” môn toán.

b.Đối với giáo viên:

- Do phương pháp dạy của giáo viên chưa thực sự phù hợp với học sinh.

Giáo viên thường hay sử dụng phương pháp “Thầy dạy, trò chép” nên chưa phát

huy được tính tích cực chủ động của người học.

- Giáo viên chưa tìm hiểu hết tâm lí của học sinh, thường hay chê trách

thậm chí còn mạt sát các em trước lớp, gây ảnh hưởng đến tính tích cực, tự giác

học tập và sự hứng thú học tập bộ môn toán của các em. Gây nên tâm lí chán

học, ghét và sợ bộ môn toán.

- Do cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học (các dụng cụ dạy học, các mô

hình …) chưa đầy đủ.

III. Các biện pháp đã tiến hành

• Bước 1: Khảo sát các bài kiểm tra hình học

(Bằng hình thức tổng hợp lấy điểm trung bình các bài kiểm tra hình 45 phút)

Qua khảo sát chất lượng làm bài kiểm tra hình học một lớp 48 em trong

trường trong năm học 2015- 2016 tôi thống kê được kết quả như sau:

Kết quả bài kiểm tra hình học năm học 2015- 2016

Sĩ số

Kì 1

Kì 2

Giỏi

Khá

Trung bình

38,46%

Yếu

25,64%

23,08 %

23,08%

17,94 %

12,82 %

28,21 %

30,77 %

Những số liệu ở bảng trên cho thấy việc tiếp thu bộ môn toán hình học

của học sinh lớp gồm 48 em trong hai kì học đó như sau:

Kì 1 đạt khoảng 48,72% đạt điểm khá giỏi và có 51,28% điểm trung

bình yếu .

Kì 2 chỉ khoảng 41,02% đạt điểm khá giỏi và có 58,98% điểm TB yếu ,

đặc biệt điểm yếu tăng đến hơn 15%.

4/26

Như vậy tính trung bình trong năm học 2015 – 2016 lớp ( gồm 48 học

sinh) chỉ đạt được 44,87 % điểm khá giỏi còn lại là trung bình và yếu. Thực tế

cho thấy nếu chúng ta không thay đổi phương pháp giảng dạy môn toán, đặc biệt

là phương pháp dạy môn hình học thì chất lượng môn toán ngày càng thấp. Điều

này dẫn đến việc tiếp thu các bộ môn khoa học khác gặp nhiều khó khăn trở ngại

và các em khó đạt được hiệu quả cao trong các lĩnh vực khác.

•Bước 2: Tìm hiểu nguyên nhân:

Qua tìm hiểu tôi thấy rằng nguyên nhân gây nên sự yếu kém về môn hình

chủ yếu là:

- Các em chưa nắm vững lí thuyết hình học( thông qua nội dung các định

lí và chứng minh định lí)

- Chưa biết phân tích bài để tìm lời giải

- Vận dụng làm bài tập còn máy móc, chưa hiểu rõ cấu trúc một bài giải

hình.

- Gặp bài tập lạ không biết vận dụng kiến thức hay bài tập nào đã được

làm để giải quyết.

- Với sự phát triển của ngành công nghệ thông tin các điểm Internet mọc

lên như nấm đã cuốn hút các em học sinh vào những trò chơi giải trí dẫn đến

việc chán nản học hành.

- Một bộ phận không nhỏ học sinh lười học bài cũ dẫn đến hổng kiến thức

căn bản, có chăng cũng chỉ học qua loa hời hợt.

- Ngoài những nguyên nhân nói trên có một nguyên nhân rất quan trọng

dẫn đến kết quả môn toán chưa cao: Khi học tiết luyện tập học sinh thường quan

điểm rằng tiết luyện tập chẳng có gì phải học chẳng qua chỉ là tiết chữa bài tập.

Chính vì quan điểm đó mà học sinh chưa thực sự chú ý vào tiết học.

* Bước 3: Dự kiến thực hiện sáng kiến:

- Thời gian: Trong một năm học ( 2016 – 2017)

- Đối tượng thực nghiệm: học sinh lớp 7A3.

- Nội dung: Vận dụng một số giải pháp giảng dạy môn hình học 7.

5/26

- Đánh giá kết quả: Thông qua các bài kiểm tra

* Bước 4: Một số giải pháp đã thực hiện

Trước đây tôi nghĩ tiết luyện tập chẳng qua chỉ là tiết chữa bài tập nên khi

dạy tiết luyện tập tôi cố gắng chữa càng nhiều bài tập càng tốt, không cần chú ý

đến các dạng toán và cũng không cần chuẩn bị bảng phụ vì hầu như hình vẽ đều

có sẵn trong SGK. Tôi cũng không quan tâm học sinh nắm được gì, rèn luyện

được kỹ năng nào? Dạy theo phương pháp cô giảng trò chép là chính.

IV. Quá trình thử nghiệm sáng kiến:

Cụ thể tôi lần lượt thực hiện các bước như sau:

1. Đưa ra mục tiêu của tiết học:

Mục tiêu của tiết luyện tập Hình học đơn giản là củng cố về kiến thức của

tiết học trước, rèn luyện những kĩ năng cơ bản về vẽ hình, tình toán trên hình,

rèn luyện khả năng phân tích và tổng hợp, kĩ năng chứng minh hình học, phát

triển tư duy logic.

2. Chuẩn bị:

2.1. Đối với giáo viên:

Để đảm bảo cho tiết luyện tập giáo viên cần chuẩn bị những vấn đề sau:

Giáo án, thước kẻ, com pa, Ê ke, thước đo độ, phấn màu, bảng phụ …

Ở lớp 7, khi học sinh mới bắt đầu học hình học có hệ thống việc làm các

bài tập miệng trên các hình vẽ sẵn (giáo viên vẽ trước trên bảng hoặc trên giấy

khổ lớn) có tác dụng rất tốt luyện tập cho học sinh nhận biết khái niệm, luyện

tập kỹ năng, hoặc bước đầu làm quen với phép chứng minh hình học: thí dụ tiết

luyện tập sau khi học sinh học về “ Trường hợp bằng nhau thứ hai của tam giác

cạnh – góc – cạnh” có thế cho học sinh làm bài tập miệng sau đây:

Trên mỗi hình sau cáo tam giác nào bằng nhau ? Vì sao ?

Hình 82, 83, 84/118 SGK Toán 7 tập 1 (bảng phụ)

A

G

H

1 2

E

I

K

B

C

D

6/26

Hình 82

Hình 83

N

M

P

Q

Hình 84

GV có giải thích hình vẽ “Các kí hiệu giống nhau thể hiện sự khác nhau”

a,

b,

c,

AB = AE



ABD  AED (c-g-c)

¶

A  A₂

1

AD: cạnh chung

GI = IK



HGK  IKG (c-g-c)

·

HGK  GKI

GK là cạnh chung

¶

M₁ M₂

QP = NP

MP là cạnh chung

Nhưng góc M₁không phải là góc xen giữa hai cạnh MP và NP

Nhưng góc M₂không phải là góc xen giữa hai cạnh MP và PQ

Nên trong hình 84 không có hai tam giác nào bằng nhau.

Hoặc bảng phụ có thể là một bài chứng minh hình học áp dụng khi

giáo viên phân tích gợi mở học sinh đưa ra hướng chứng minh bằng miệng. Giáo

viên tổng hợp lại thành bài chứng minh hoàn chỉnh ( bằng bảng phụ) mục đích

rèn cho học sinh kĩ năng trình bày một bài chứng minh hình học.

Ví dụ: Bài 44/125 SGK toán 7 tập 1

µ

Cho tam giác ABC có B  C . Tia phân giác của góc A cắt BC tại D, chứng

minh rằng:

7/26

a. ABD  ADC

b. AB = AC

A

µ

ABC, B  C

GT

µ

¶

A  A₂

1

KL a. ABD  ADC

b. AB = AC

B

C

D

Chứng minh:

a. Trong



ABD có:

0

µ

·

A  B  ADB 180 (Định lí tổng 3 góc của tam giác)

1

0

·

_{ADB 180  (}µ_{A  B}µ₎

1

0

·

¶

µ

Tương tự: ADC 180  (A₂ C)

·



ADB  ADC

µ

Mà: B  C (gt)

µ

¶

A  A₂(gt)

1

µ

¶

Xét



ABD và



ACD có: A  A₂(gt)

1

AD là cạnh chung



ABD  ADC (g-c-g)

·

ADB  ADC (cmt)

b. Ta có ABD  ADC (cmt):

Suy ra: AB = AC (hai cạnh tương ứng)

Bảng phụ có thể tìm sai lầm trong lời giải.

Ví dụ: Tam giác GHI có bằng tam giác MLK không ?

H

K

80

⁰

80⁰

30⁰

G

I

L

3

30

⁰M

3

Bạn Lan làm như sau:

Xét



GHI và



MLK có:

G  M (= 30⁰)

µ

¶

  GHI =



MLK (g-c-g)

K  I (= 80⁰)

µ



8/26

GI = LM ( = 3)

Bạn Lan làm đúng hay sai ? Nếu sai em hãy sửa lại cho đúng.

Việc cho học sinh phát hiện ra sai lầm tìm nguyên nhân và cách sửa chữa

sai lầm cũng tạo ra tình huống có vấn đề, góp phần nâng cao chất lượng dạy học

môn toán nói chung và phân môn hình học nói riêng.

2.1 Đối với học sinh:

Trên cơ sở tiết học học sinh chuẩn bị những vấn đề sau:

- Dụng cụ: thước kẻ, com pa, e ke, thước đo độ…

- Bài cũ, bài tập giáo viên ra về nhà.

3. Các bước tiến hành:

3.1 Kiểm tra kiến thức cơ bản của tiết học trước (Có thể đầu tiết hoặc

trong quá trình làm bài tập):

Mục đích giúp học sinh ôn lại kiến thức cũ, vận dụng và giải quyết các bài

tập. Cần lưu ý học sinh tránh thói quan chỉ học qua loa bài cốt nắm được một vài

công thức để áp dụng vào giải bài tập. Thói quen tai hại đó sẽ biến người học

thành một cái máy chỉ biết làm những bài tập theo rập khuôn theo mẫu.

3.2 Tạo tình huống có vấn đề:

Tuỳ theo từng bài học giáo viên tạo ra tình huống có vấn đề, điều khiển

học sinh phát hiện vấn đề hoạt động tự giác tích cực để giải quyết vấn đề. Thông

qua đó mà lĩnh hội tri thức rèn luyện kỹ năng và đạt những mục đích học tập

khác, để thực hiện cho tiết dạy có chất lượng trong việc dạy học đặt và giải

quyết vấn đề thì điểm xuất phát là phải tạo ra tình huống có vấn đề, cụ thể các

cách thông dụng:

Cách 1: Khai thác kiến thức cũ để vận dụng vào việc giải quyết bài tập.

Ví dụ: Vận dụng các trường hợp bằng nhau của hai tam giác (c.c.c),

(c.g.c), ( g.c.g). Để chứng minh 2 tam giác bằng nhau.

Cách 2: Đặt câu hỏi ghi vấn: “Có thể áp dụng kiến thức hình học vào

thực tế được không ?

Ví dụ: Bài 50/127 SGK toán 7 tâp 1

9/26

Hai thanh AB và AC của vì kèo một mái nhà thường bằng nhau và thường

tạo với nhau một góc bằng:

a, 145⁰nếu là mái tôn

b, 100⁰nếu là mái ngói

Tính góc ABC trong từng trường hợp.

Qua bài toán trên học sinh sẽ nắm được góc tạo bởi 2 vì kèo ở mái tôn và

mái ngói là khác nhau:

- 145⁰nếu là mái tôn

- 100⁰nếu là mái ngói

3.3 Chọn giải tại lớp một số bài tập cần thiết:

Đối với tiết luyện tập sau bài trường hợp bằng nhau góc - cạnh – góc tôi

chọn các bài như sau:

a. Dạng có hình vẽ sẵn:

Ví dụ: Bài 39/124 SGK toán 7 tập 1

Trên mỗi hình 105, 106, 107 có các tam giác vuông nào bằng nhau ? Vì

sao ?

A

D

Hình 105

C

Hình 106

F

E

K

B

H

B

A

D

C

10/26