SKKN Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
Nhận thức được tầm quan trọng của nguồn lực con người, là nhân tố quyết định đến thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) nghị quyết về: “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đạo tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ” đã được thông qua
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài:
XÂY DỰNG SƠ ĐỒ TƯ DUY TRONG TIẾT DẠY HÓA HỌC 8
Lĩnh vực/Môn
Cấp học
: Hóa học
: THCS
Tài liệu kèm theo : Đĩa CD
NĂM HỌC: 2016 – 2017
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
MỤC LỤC
PHẦN THỨ NHẤT...............................................................................................2
ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................................2
1.LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI .......................................................................................2
1.1.Cơ sở lý luận....................................................................................................2
1.2.Cơ sở thực tiễn: ...............................................................................................2
PHẦN THỨ HAI...................................................................................................4
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ........................................................................................4
2.Thực trạng vấn đề...............................................................................................6
3. Các biện pháp đã tiến hành................................................................................7
4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm: ......................................................................8
PHẦN THỨ BA ..................................................................................................12
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................12
1.Kết luận ............................................................................................................12
2.Kiến nghị ..........................................................................................................12
1/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
PHẦN THỨ NHẤT
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận
Nhận thức được tầm quan trọng của nguồn lực con người, là nhân tố
quyết định đến thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hội
nghị Trung ương 8 (khóa XI) nghị quyết về: “đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đạo tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ” đã
được thông qua
Thực tế cho thấy, trong mấy thập niên gần đây đổi mới giáo dục, đào tạo là
xu thế toàn cầu. Vào những thập niên cuối của thế kỷ XX, khoa học và công nghệ
trên thế giới phát triển như vũ băo, tạo ra những bước tiến nhảy vọt, đặc biệt trong
các lĩnh vực điện tử - viễn thông, tin học và công nghệ thông tin. Những thành tựu
của sự phát triển này đă tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống xă hội trong
từng quốc gia và trên phạm vi toàn cầu làm thay đổi, nếu không nói là đảo lộn
nhiều triết lư, quan niệm, phương thức tổ chức và hoạt động của hầu hết các lĩnh
vực, mà trước hết và chủ yếu lại chính là giáo dục và đào tạo.
Bước vào giai đoạn mới của cách mạng, giai đoạn đẩy mạnh sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế, đòi
hỏi sự nghiệp giáo dục Việt Nam cũng ngày càng phát triển. Để phát triển giáo
dục trước hết phải nâng cao chất lượng giáo dục, trong đó đổi mới phương pháp
dạy và phương pháp học là một trong những con đường quan trọng và công cụ
thiết yếu. Bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống được sử dụng ở các
nhà trường trung học cơ sở (THCS) và trung học phổ thông (THPT), có nhiều
trường đã và đang kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học tích cực.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
a. Thuận lợi :
Hầu hết tất cả các giáo viên đều được đào tạo chính quy trong các trường
CĐSP, ĐHSP nên có được nền tảng kiến thức, phương pháp giảng dạy vững
2/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
chắc. Được tham gia tập huấn chương trình thay sách với đặc thù bộ môn, tham
gia lớp bồi dưỡng thường xuyên về đổi mới phương pháp dạy học do sở giáo
dục tổ chức. Được dự các chuyên đề thường xuyên để nâng cao kinh nghiệm và
kiến thức, trong đó có các tiết dạy có sử dụng đến những phương pháp đổi mới
đã được tập huấn.
Môn Hóa học là một trong những môn học quan trọng trong hệ thống kiến
thức của học sinh phổ thông, là môn học đặc thù có thể sử dụng kết hợp các
phương pháp để nâng cao chất lượng dạy của giáo viên và chất lượng học của
học sinh. Những năm qua, thực hiện chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội
và phòng Giáo dục và Đào tạo quận Thanh Xuân, đội ngũ giáo viên trường
THCS Phan Đình Giót đã từng bước áp dụng phương pháp dạy học bằng sơ đồ
tư duy (mind map) vào một số môn như: Hóa học, Sinh học, Công nghệ, Vật lý,
Ngữ Văn..., và đã thu được những kết quả khả quan.
b. Khó khăn:
Thứ nhất là làm sao giúp học sinh đang quen với cách học theo phương
pháp truyền thống như đọc – chép, chuyển dần sang học theo các phương pháp
mới, kĩ thuật mới như: mảnh ghép, nhóm, dự án... trong đó có sử dụng phương
pháp xây dựng sơ đồ tư duy một cách hiệu quả nhất.
Thứ hai là giáo viên cần lựa chọn phương pháp sơ đồ tư duy trong những
bài học nào, phần học nào để khi giảng dạy sẽ tạo được hiệu quả cao, phát huy
được tính tích cực sáng tạo của học sinh.
Thứ ba là trình độ học sinh chưa đồng đều, một số học sinh còn kém về
khả năng tổng kết, khái quát những nội dung đã học để hình thành kiến thức,
học còn nặng tính hình thức, thành tích.
Để giúp học sinh có thể tiếp cận và sử dụng có hiệu quả phương pháp sơ
đồ tư duy trong bộ môn Hóa học, tiến đến đổi mới một cách tích cực trong hoạt
động dạy và học ở trên lớp, tôi đã lựa chọn nội dung sáng kiến kinh nghiệm của
mình là:
“Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8”
3/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
PHẦN THỨ HAI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Những nội dung lí luận liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu.
Trong đổi mới công tác giáo dục, ngoài vấn đề truyền đạt kiến thức cho
học sinh, giáo viên cần hướng học sinh đến một phương pháp học tập tích cực
và tự chủ để lĩnh hội tri thức, hệ thống hóa chuỗi kiến thức đã học thành một hệ
thống logic dễ nhỡ, dễ vận dụng trong học và kiểm tra đánh giá. Việc xây dựng
được một “hình ảnh” thể hiện mối liên hệ giữa các kiến thức, sẽ mang lại những
lợi ích đáng quan tâm về các mặt: ghi nhớ, phát triển nhận thức, tư duy, óc
tưởng tượng và khả năng sáng tạo…Một trong những công cụ hết sức hữu hiệu
để tạo nên các “hình ảnh liên kết” là Sơ đồ Tư duy. Đây được mệnh danh là
“công cụ vạn năng cho bộ não” là phương pháp ghi chú đầy sáng tạo, hiện
đang được ngành giáo dục khuyến khích đưa vào thực hiện trong giảng dạy và
học tập.
Sơ đồ tư duy là phương pháp được đưa ra như là một phương tiện mạnh
để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là cách để ghi nhớ chi
tiết, để tổng hợp, hay để phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ
phân nhánh. Phương pháp này được phát triển vào cuối thập niên 60 (thế kỷ 20)
bởi Tony Buzan, giúp ghi lại bài giảng mà chỉ dùng các từ then chốt và các hình
ảnh. Cách ghi chép này nhanh, dễ nhớ và dễ ôn tập hơn.
Phương pháp này khai thác khả năng ghi nhớ và liên hệ các dữ kiện lại
với nhau bằng cách sử dụng màu sắc, một cấu trúc cơ bản được phát triển rộng
ra từ trung tâm, chúng dùng các đường kẻ, các biểu tượng, từ ngữ và hình ảnh
theo một bộ các quy tắc đơn giản, cơ bản, tự nhiên và dễ hiểu. Với một sơ đồ
tư duy, một danh sách dài những thông tin đơn điệu có thể biến thành một bản
đồ đầy màu sắc, sinh động, dễ nhớ, được tổ chức chặt chẽ. Nó kết hợp nhịp
nhàng với cơ chế hoạt động tự nhiên của não chúng ta. Việc nhớ và gợi lại
thông tin sau này sẽ dễ dàng, đáng tin cậy hơn so với khi sử dụng thủ thuật ghi
chép truyền thống.
4/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
MindMap 10 điều nên học từ Albert Einstein
Sơ đồ tư duy là một phương pháp học hiệu quả trong giáo dục
5/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
* Ưu điểm: So với các cách thức ghi chép truyền thống, thì phương pháp
bản đồ tư duy có những điểm vượt trội như sau:
− Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ ràng.
− Quan hệ hỗ tương giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng
thì sẽ nằm vị trí càng gần với ý chính.
− Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác.
− Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn.
− Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào bản đồ.
− Mỗi bản đồ sẽ phân biệt nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ.
− Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng,
bất chấp thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh
chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ.
− Có thể tận dụng hỗ trợ của các phần mềm trên máy tính
2. Thực trạng vấn đề
Trong thời đại ngày nay, nguồn tài liệu học tập, nghiên cứu như: sách,
tạp chí, báo, các kỷ yếu,…rất phong phú. Thêm vào đó là sự phát triển mạnh mẽ
của ngành công nghệ thông tin, chúng ta đang tiếp xúc với nguồn kiến thức
mênh mông của thế giới.
Bên cạnh đó, chúng ta thường xuyên phải ghi nhớ, tổng hợp hay phân tích
một vấn đề bằng nhiều phương pháp như kẻ bảng, gạch đầu dòng các ý chính,
vẽ sơ đồ tổng hợp,…nhưng trước đây nó chưa được công nhận là một phương
pháp cụ thể, chưa được đưa vào ứng dụng dạy và học trong giáo dục phổ thông
mà chỉ được số ít học sinh dùng trước các mùa thi.
Sơ đồ tư duy là công cụ lý tưởng cho việc giảng dạy và trình bày các
khái niệm trong lớp học. Sơ đồ tư duy giúp giáo viên tập trung vào vấn đề
cần trao đổi cho học sinh, cung cấp một cái nhìn tổng quan về chủ đề mà không
có thông tin thừa.
Sơ đồ tư duy chứa đựng thông tin ngắn gọn, màu sắc, hình ảnh cùng với
cách bố trí trực quan hấp dẫn sẽ cuốn hút các học sinh ngay lập tức. Sơ đồ tư
duy cung cấp cái nhìn tổng quan, ngắn gọn về một chủ đề, làm cho ngay cả
những vấn đề phức tạp nhất cũng trở nên dễ hiểu và thú vị.
6/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
Học sinh sẽ không phải tập trung vào việc đọc nội dung trên Slide,thay
vào đó sẽ lắng nghe những gì giáo viên diễn đạt. Hiệu quả giảng bài sẽ được
tăng lên.
Hơn nữa trong quá trình giảng dạy giáo viên có thể thêm ngay vào bản đồ
tư duy bài giảng của mình những ý tưởng hay, đột phá mà giáo viên chợt nghĩ ra
hay từ sự đóng góp của học sinh. Giáo viên làm việc này bằng cách thêm từ
khoá vào nhánh tương ứng hoặc tạo ra 1 nhánh mới.
Sơ đồ tư duy hỗ trợ cho các cuộc thảo luận trong lớp. Sơ đồ tư duy
khuyến khích các học sinh tập trung liên kết giữa các chủ đề, tư duy sáng tạo
không giới hạn của học sinh, cũng như hình thành lan tỏa ý tưởng và ý kiến của
học sinh.
Sơ đồ tư duy khuyến khích học sinh thể hiện ý tưởng theo sự hiểu biết của
cá nhân và tự đánh giá bản thân sau buổi học đạt kết quả học tập tốt hơn, cải
thiện khả năng ghi nhớ.
Hiện nay, trong các nhà trường việc đổi mới phương pháp dạy học trong
đó có áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học mới đã dần trở thành một hoạt
động quen thuộc với các giáo viên và học sinh, trong đó không thể không nói
đến tác dụng rất lớn của phương pháp xây dựng “sơ đồ tư duy” trong các giờ
học. Trong các tiết học mà học sinh được tự mình sáng tạo những sơ đồ kiến
thức cho bản thân đã trở nên hào hứng và sôi nổi hơn nhiều, và đã có những sản
phẩm ra đời cho thấy sức sáng tạo mạnh mẽ của học sinh.
3. Các biện pháp đã tiến hành
a. Các bước xây dựng sơ đồ tư duy
Bước 1: Bắt đầu từ TRUNG TÂM của một tờ giấy trắng và kéo sang một
bên để bắt đầu từ trung tâm cho bộ não, sự tự do để trải rộng một cách chủ động
và để thể hiện phóng khoáng hơn, tự nhiên hơn.
Bước 2: Dùng một HÌNH ẢNH hay BỨC TRANH cho ý tưởng trung tâm
vì một hình ảnh có giá trị tương đương cả nghìn từ và giúp ta sử dụng trí tưởng
tượng của mình.
7/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
Bước 3: Luôn sử dụng MÀU SẮC vì màu sắc cũng có tác dụng kích thích
não như hình ảnh. Màu sắc mang đến cho sơ đồ tư duy những rung động cộng
hưởng, mang lại sức sống và năng lượng vô tận cho tư duy sáng tạo và nó cũng
thật vui mắt.
Bước 4: Nối các NHÁNH CHÍNH tới HÌNH ẢNH trung tâm, và nối các
nhánh cấp hai, cấp ba với nhánh cấp một và cấp hai, v.v... vì như ta đã biết, bộ
não làm việc bằng sự liên tưởng. Nếu ta nối các nhánh lại với nhau, sẽ hiểu và
nhớ nhiều thứ dễ dàng hơn rất nhiều.
Bước 5: Vẽ nhiều nhánh CONG hơn đường thẳng vì chẳng có gì mang lại
sự buồn tẻ cho não hơn các đường thẳng. Giống như các nhánh cây, các đường
cong có tổ chức sẽ lôi cuốn và thu hút được sự chú ý của mắt hơn rất nhiều.
Bước 6: Sử dụng MỘT TỪ KHÓA TRONG MỖI DÒNG vì các từ khóa
mang lại cho sơ đồ tư duy của ta nhiều sức mạnh và khả năng linh hoạt cao. Mỗi
từ hay mỗi hình ảnh đơn lẻ giống như một cấp số nhân, mang đến cho những sự
liên tưởng và liên kết của nó diện mạo đặc biệt.
Bước 7: Dùng những HÌNH ẢNH xuyên suốt. Bởi vì giống như hình ảnh
trung tâm, mỗi hình ảnh cũng có giá trị của một ngàn từ. Vì vậy, nếu ta chỉ có
mười hình ảnh trong Sơ đồ tư duy của mình thì nó đã ngang bằng với mười
nghìn từ.
b. Xây dựng sơ đồ tư duy cho các tiết học cụ thể:
Trong mọi tiết học có xây dựng nội dung kiến thức mới hay các bài luyện
tập, ôn tập, tổng kết học sinh đều có thể xây dựng cho mình sơ đồ tư duy. Tuy
nhiên trong các tiết luyện tập, ôn tập chương thì sơ đồ tư duy mang lại hiệu quả
cao hơn. Trong chương trình hóa học lớp 8, tôi đã yêu cầu học sinh thực hiện
xây dựng sơ đồ tư duy cho các tiết học.
4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm:
Với ý tưởng cho học sinh tự xây dựng sơ đồ tư duy sau các bài học
trên lớp, tôi đã tiến hành áp dụng ở các lớp: 8A1; 8A7.
Sau đây là sản phẩm do học sinh tự thiết kế và thực hiện sơ đồ tư duy sau
khi học xong Bài luyện tập 6 - Hóa học 8
8/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
Sơ đồ tư duy
Bài luyện tập 6 – Nhóm 1 - Lớp 8A1
Sơ đồ tư duy
Bài luyện tập 6 – Nhóm 2 Lớp 8A1
9/21
Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8
Sơ đồ tư duy
Bài luyện tập 6 – Nhóm 1 Lớp 8A7
Sơ đồ tư duy
Bài luyện tập 6 – Nhóm 2 Lớp 8A7
10/21
Tải về để xem bản đầy đủ
22 trang
21/07/2025
400
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Xây dựng sơ đồ tư duy trong tiết dạy Hóa học 8", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_xay_dung_so_do_tu_duy_trong_tiet_day_hoa_hoc_8.docx
