SKKN Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
Trong chương trình mĩ thuật tiểu học, vẽ theo mẫu có vị trí quan trọng . Vẽ theo mẫu giúp học sinh nắm được đặc điểm, hình dáng, cấu trúc đồ vật thông qua so sánh, phân tích, tổng hợp khái quát hóa. Học sinh được rèn luyện kĩ năng miêu tả đồ vật bằng đường nét, màu sắc, đậm nhạt, hình khối.
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
“... Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam
có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay
không , chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em...”. Đó làm niềm
tin tưởng, hi vọng của Bác và cũng chính là lời dạy của Bác đối với thế hệ trẻ để
tiếp nối sự nghiệp đất nước. Những chủ nhân của thế kỉ mới phải là những con
người thông minh, tự chủ, năng động, sáng tạo, có ánh sáng của trí tuệ, có tâm
hồn trong sáng, lành mạnh ... Con người của văn hóa thời đại không chỉ giỏi một
lĩnh vực mà phải là một con người toàn diện: Có năng lực chuyên môn giỏi, có
sức khỏe tốt, am hiểu văn hóa nghệ thuật ... Chính vì thế mà giáo dục đặt lên
hàng đầu, toàn xã hội tôn vinh nghề giáo, trách nhiệm của người thầy vô cùng
nặng nề, đòi hỏi người thầy không ngừng nổ lực phấn đấu vươn lên để phù hợp
với xu thế phát triển của thời đại và nhu cầu nhận thức học tập của giới trẻ ngày
nay.
Đất nước ta đang cùng thế giới tiến vào thiên niên kỉ mới. Trên toàn đất
nước, các ngành nghề cũng không ngừng học tập, nghiên cứu đổi mới nhằm
thực hiện tốt nghị quyết Đại hội IX của Đảng, đẩy mạnh sự phát triển công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ngành giáo dục là một ví dụ rõ nhất. Để đáp
ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của khoa học, công nghệ thì giáo dục phải
đào tạo ra những con người phát triển về mọi mặt: Đức – Trí - Thể - Mĩ. Chính
vì vậy Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến chất lượng nâng cao dạy học.
Hòa trong xu thế phát triển của toàn thế giới Việt Nam đang tiến nhanh trên con
đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để thực hiện thành công công
cuộc đó, phát triển giáo dục là một chiến lược có tầm quan trọng đặc biệt, bởi nó
tác động rất lớn đến các lĩnh vực khác. Và để có được một nền giáo dục phát
triển toàn diện thì việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh là rất uan trọng. Chính vì
thế, việc đưa môn mĩ thuật trở thành một trong những môn học bắt buộc trong
nhà trường tiểu học là quan trọng và cần thiết nhất. Mĩ thuật là môn học có tính
chất năng khiếu nghệ thuật, nhằm giáo dục tính thẩm mĩ cho học sinh và hình
thành một số yếu tố cơ bản của giáo dục tính thẩm mĩ, giúp học sinh phát huy
năng khiếu sẵn có của tuổi thơ.
Trong chương trình mĩ thuật tiểu học, vẽ theo mẫu có vị trí quan trọng .
Vẽ theo mẫu giúp học sinh nắm được đặc điểm, hình dáng, cấu trúc đồ vật thông
qua so sánh, phân tích, tổng hợp khái quát hóa. Học sinh được rèn luyện kĩ năng
miêu tả đồ vật bằng đường nét, màu sắc, đậm nhạt, hình khối. Kiến thức và kỹ
năng của vẽ theo mẫu hỗ trợ rất nhiều cho các phân môn khác như: Kiến thức,
kỹ năng sắp xếp bố cục, vẽ hình, tỉ lệ tương quan đậm nhạt, không gian, ánh
sáng được vận dụng trong các phân môn vẽ tranh, trang trí. Ngày nay môn mĩ
thuật đã được chuyển sang phương pháp dạy học mới cho nên đòi hỏi phân môn
vẽ theo mẫu cũng có sự chuyển đổi về phương pháp dạy học để phù hợp với
cách dạy mới, tạo phong cách vẽ mới, đầy hứng thú, sáng tạo cho học sinh.
1
Là một giáo viên dạy mĩ thuật ở trường tiểu học đã lâu, tôi nhận thấy cần
đưa ra những phương pháp dạy học tích cực dành cho phân môn vẽ theo mẫu
như vẽ biểu cảm, vẽ theo trí nhớ kết hợp với cách phối màu theo cảm nhận và
sáng tạo thì các em sẽ có những tác phẩm tuyệt đẹp, mang tính giá trị nghệ thuật.
Ở khối lớp 3, hầu như các em đã nắm vững các bước cơ bản về vẽ theo mẫu cho
nên các em khó có thê tiếp thu nhanh với phương pháp dạy học mới, các em sẽ
lúng túng hay vẫn còn vẽ theo phương pháp cũ. Chính vì nhận ra điều này, tôi đã
mạnh dạn đưa ra những phương pháp dạy học tích cực để giúp các em dễ tiếp
cận với phương pháp dạy học mĩ thuật mới. Chính vì điều đó, tôi đã đưa ra kế
hoạch xây dựng đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ
năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học
Vạn Thọ 1“.
2. Mục đích nghiên cứu:
Tôi nghiên cứu vấn đề này nhằm những mục đích sau đây:
- Nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy mĩ thuật, tạo không khí học vui tươi,
thoải mái.
- Giáo dục cho học sinh hình thành những kĩ năng cảm thụ cái đẹp, khả
năng quan sát thế giới xung quanh.
- Nhằm giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, cảm quan đối với thế giới xung
quanh một cách tự nhiên.
- Giúp học sinh ngày càng yêu thích môn mĩ thuật. Hình thành thế giới
quan, nhân sinh quan thẩm mĩ. Đây cũng là yếu tố để học sinh học tốt các môn
khác tốt hơn.
- Các bài vẽ sẽ sinh động, sáng tạo về hình và về màu sắc.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
- Khách thể nghiên cứu: Tôi đã chọn học sinh khối lớp 3 trường tôi để dạy
thực nghiệm và nghiên cứu phương pháp dạy học tích cực vào dạy phân môn vẽ
theo mẫu.
- Đối tượng nghiên cứu: Các phương pháp dạy học tích cực trong phân môn
vẽ theo mẫu.
4. Giả thuyết nghiên cứu:
Sau khi thực hiện các phương pháp dạy học tích cực vào phân môn vẽ
theo mẫu ở khối lớp 3, tôi tin chắc sẽ đem lại hiệu quả rất cao so với phương
pháp dạy học theo truyền thống cũ.
Cụ thể, chất lượng tiết dạy sẽ tốt hơn, từ một tiết học trầm lắng thì giờ
đây sẽ sôi động, học sinh được tích cực trao đổi, chia sẻ, cũng nhau tìm tòi,
khám phá.
Từ một mô hình mẫu cụ thể, các em có thể liên tưởng những hình ảnh
sinh động khác từ đó các em sẽ thể hiện trên trang giấy vẽ.
2
Trước đây, học sinh học thụ động, chỉ biết vẽ. Những em không có năng
khiếu thì ngại ngùng không dám thể hiện tác phẩm của mình vì sợ bị chê xấu.
Sau khi áp dụng phương pháp này, các em vẽ chưa đẹp cũng có thể được thể
hiện trình bày sản phẩm của mình, tự tin cùng các bạn trong lớp chia sẻ.
Nếu như áp dụng phương pháp vẽ theo mẫu như trước đây thì đa phần các
sản phẩm vẽ cùng một vật mẫu đều có hình ảnh và màu sắc tương tự nhau, cho
nên khó có thể mà tạo cho các em có những cảm nhận riêng, những lời nhận xét
của các em sẽ giống nhau không sinh động. Nhưng khi tôi áp dụng phương pháp
này thì hầu hết các em đều đưa ra những lời nhận xét, cảm nhận rất hay mà chỉ
chính các em mới thấy được.
Không chỉ vậy nhờ áp dụng phương pháp dạy học tích cực đã trau dồi cho
các em rất nhiều kiến thức, kĩ năng, tạo cho các em một phong cách thẩm thấu
mĩ thuật riêng biệt. Cho nên mỗi khi có những cuộc thi vẽ do các ban ngành tổ
chức các em rất phấn khởi tham gia và đã có một vài em đã đoạt giải.
Các phương pháp dạy học trước đây chỉ dạy cho các em biết cách vẽ trên
giấy thì thông qua phương pháp này, các em có thể tạo được vật mẫu từ hình
3D, từ những vật liệu bỏ đi. Từ đó hình thành cho các em biết tái chế, sử dụng
lại những đồ vật hư hỏng, giúp các em có ý thức bảo vệ môi trường, chống lãng
phí.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận.
- Cơ sở khoa học
- Cơ sở thực tiễn
5.2. Nghiên cứu thực trạng
- Nghiên cứu một số vấn đề trong phân môn vẽ theo mẫu.
- Nghiên cứu một số phương pháp dạy học tích cực ở phân môn vẽ theo
mẫu trong khối lớp 3.
5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng các bài vẽ theo
mẫu.
6. Phạm vi nghiên cứu:
- Nội nghiên cứu: Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ năng
năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học Vạn
Thọ 1.
- Thời gian nghiên cứu: 9/2018 đến 9/2019
- Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 3A,3B, Trường tiểu học Vạn Thọ 1.
7. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện tốt đề tài này, tôi vận dụng các phương pháp sau:
3
a. Phương pháp điều tra: Bằng hình thức đưa ra bảng hệ thống điều tra tỉ
lệ bao nhiêu phần trăm học sinh vẽ tốt trong phân môn vẽ theo mẫu. Thực hiện
bằng cách tổ chức cho học sinh khối 3 vẽ theo mẫu về một chủ đề nào đó, sau đó
lấy kết quả để nghiên cứu và so sánh với kết quả sau khi áp dụng phương pháp
dạy học tích cực. Ngoài ra còn điều tra theo tính khách quan là phỏng vấn, đưa
ra những câu hỏi dành cho các em học sinh và lấy những câu trả lời để làm số
liệu điều tra.Những hình thức điều tra ta sẽ nghiên cứu, tìm ra được phương
pháp dạy học tốt hơn, phù hợp cho các em hơn.
b. Phương pháp luyện tập: Thông qua kết quả thực tế bài vẽ của học sinh
từ đó so sánh, đánh giá chất lượng. Đánh giá những bài vẽ theo mẫu đã hoàn
thành của các em để đem ra so sánh, kết luận.
c. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Bằng cách đánh giá các
hoạt động của học sinh thông qua từng nhiệm vụ học cụ thể: Ở mỗi nhiệm vụ
hoạt động, các em sẽ có những kiến thức , kĩ năng khác để hoàn thành tốt các
nhiệm vụ đó. Sau mỗi nhiệm vụ, giáo viên sẽ đánh giá chi tiết, cụ thê từng
nhiệm vụ sau đó tổng kết để đưa ra kết luận chung nhằm đánh giá phương pháp
dạy học tích cực này.
d. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Với kinh nghiệm dạy đã lâu kết
hợp với những tích lũy kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy: Sau mỗi tiết dạy vẽ theo
mẫu, tôi đều ghi những khó khăn, thuận lợi, những gì học sinh đã đạt và chưa
đạt vào phần rút kinh nghiệm của giáo án cá nhân. Sau đó tôi sẽ thống kê,
nghiên cứu.
đ. Phương pháp trực quan: Nhằm quan sát quá trình học và thực hành
phân môn vẽ theo mẫu cửa học sinh để tìm ra được những khó khăn sau đó đưa
ra những phương pháp nhằm khác phục những khó khăn.
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương I: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
1. Cơ sở khoa học
Đối tượng của cấp tiểu học là trẻ em từ 6 đến 11 tuổi. Học sinh tiểu học là
một thực thể hồn nhiên, ngây thơ và trong sáng. Ở mỗi trẻ em tiềm tàng
khả năng về trí tuệ, lao động, rèn luyện và hoạt động xã hội để đạt một trình độ
nhất định về lao động nghề nghiệp, về quan hệ giao lưu và chăm lo cuộc sống cá
nhân, gia đình. Trẻ em ở lứa tuổi tiểu học là thực thể đang hình thành và phát
triển cả về mặt sinh lý, tâm lý, xã hội các em đang từng bước gia nhập vào xã
hội thế giới của mọi mối quan hệ. Do đó, học sinh tiểu học chưa đủ ý thức, chưa
đủ phẩm chất và năng lực như một công dân trong xã hội, mà các em luôn cần
sự bảo trợ, giúp đỡ của người lớn, của gia đình, nhà trường và xã hội. Học sinh
tiểu học dễ thích nghi và tiếp nhận cái mới và luôn hướng tới tương lai. Nhưng
cũng thiếu sự tập trung cao độ, khả năng ghi nhớ và chú ý có chủ định chưa
được phát triển mạnh, tính hiếu động, dễ xúc động còn bộc lộ rõ nét. Trẻ nhớ rất
nhanh và quên cũng nhanh.
4
Theo tinh thần chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học của ngành môn mĩ
thuật nói riêng và việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng
dạy phù hợp với đặc trưng bộ môn là một vấn đề bức thiết. Như chúng ta đã biết
nội dung và phương pháp giảng dạy bao giờ cũng gắn bó với nhau, mỗi nội dung
đòi hỏi một phương pháp thích hợp, các kỹ năng không thể được hình thành và
phát triển bằng con đường truyền giảng thụ động. Muốn phát triển kỹ năng này,
học sinh phải được hoạt động trong môi trường thực tế dưới sự hướng dẫn của
giáo viên. Vì mục đích của môn Mĩ thuật ở trường tiểu học nói chung và lớp 3
nói riêng chủ yếu là giáo dục thẩm mĩ, tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm
quen và thưởng thức vẻ đẹp của mẫu vật sẵn có quanh các em, cung cấp cho các
em một lượng kiến thức cơ bản nhất định giúp các em hiểu được cái đẹp của
đường nét, mảng hình, đậm nhạt, màu sắc, bố cục.
2. Cơ sở thực tiễn
Mĩ thuật là môn học có tính chất năng khiếu nghệ thuật, nhằm giáo dục
tính thẩm mĩ cho học sinh và hình thành một trong những yếu tố cơ bản của giáo
dục tính thẩm mĩ. Giúp học sinh phát huy năng khiếu sẵn có của tuổi thơ, đồng
thời hướng dẫn một số phương pháp để các em quan sát tập vẽ theo mẫu tiến tới
vẽ tranh và xem tranh… Từ đó, gây cho các em niềm say mê, hứng thú tìm cái
hay, cái đẹp trong nghệ thuật tạo hình tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mĩ tốt
trong họctập, vui chơi và học tập hàng ngày.
Là giáo viên Mĩ thuật, tôi nhận thấy đa số các e học sinh đều thích vẽ
nhưng chất lượng các bài vẽ của các em còn chưa cao. Vì vậy, người giáo viên
cần vận dụng những phương pháp tích cực từng bước giúp các em tự tin, nắm
vững kiến thúc, kĩ năng để thực hiện các bài vẽ tốt hơn.
Việc rèn luyện kĩ năng để nâng cao chất lượng các bài vẽ theo mẫu của
học sinh lớp 3 góp phần:
- Giáo dục thẩm mĩ cho học sinh là nhiệm vụ chính của môn học Mĩ thuật.
- Cung cấp cho học sinh một số kiến thức Mĩ thuật phổ thông, giúp các
em hiểu biết về cái đẹp và hoàn thành các bài tập của chương trình, đồng thời
tạo điều kiện cho học sinh học tốt các môn học khác, góp phần xây dựng môi
trường thẩm mĩ cho xã hội.
- Rèn luyện cho học sinh cách quan sát, khả năng tìm tòi, sáng tạo để góp
phần hình thành phẩm chất người lao động mới.
- Giúp học sinh nhận thức được vẻ đẹp của Mĩ thuật dân tộc và có ý thức
giữ gìn, bảo tồn nền Mĩ thuật đó.
- Tạo điều kiện để cho những học sinh có khả năng, có nhu cầu tiếp tục
học ở các trường, các ngành có liên quan như; kiến trúc, xây dựng, thời trang, sư
phạm Mĩ thuật…
Chương II: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
I. Đặc điểm tình hình
5
Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 một ngôi trường được thành lập từ khá lâu.
Trường được nâng cấp, xây dựng trên nền trường liên cấp một- cấp hai, nhưng
ngày nay trường cấp một và cấp hai đã được tách riêng, Trước đây, trường được
xây dựng với những phòng học đơn sơ, mộc mạc, còn thiếu thốn nhiều về cơ sở
vật chất, nhưng giờ đây cùng với sự phát triển của xã hội và quan tâm của các
cấp lãnh đạo, chính quyền, địa phương, ngôi trường được xây dựng khang trang
hơn, các phòng học, bàn ghế, trang thiết bị, dụng cụ học tập…của các em học
sinh cũng được đầu tư đầy đủ để phục vụ cho việc dạy và học của thầy trò.
Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 nằm trên địa bàn thôn Cổ Mã, xã Vạn Thọ.
Trường nằm trên đường quốc lộ 1A nên rất thuận tiện cho việc đi lại, dễ dàng
giao lưu với các trường bạn trên địa bàn huyện. Trường có một khuôn viên rộng,
được trông rất nhiều cây lâu năm, cao vút tỏa bóng mát cho trường.
Không chỉ vậy, Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 còn có một đội ngũ các thầy
giáo, cô giáo trẻ, nhiệt tình, tâm huyết, luôn yêu thương, quan tâm học sinh. Nhà
trường luôn thay đổi các phương thức dạy, học của thầy cô và học sinh nơi đây.
Điều kiện sống của người dân nơi đây còn khó khăn, một số cha mẹ học
sinh đi làm ăn xa nhưng các bậc phụ huynh vẫn quan tâm tới sự học hành của
con em.
II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
1. Nhà trường:
Thuận lợi: Trường được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, chính quyền.
Ban giám hiệu nhà trường luôn tích cực đổi mới, đưa trường học này càng đẹp
đẽ, khang trang. Bên cạnh đó, ban giám hiệu và tổ chuyên môn luôn tạo điều
kiện, sẵn sàng giúp đỡ giáo viên để giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ của
mình.
Khó khăn: Bên cạnh những thuận lợi, nhà trường vẫn còn gặp một vài khó
khăn như thiếu giáo viên nên phải hợp đồng. Trường học chưa có phòng chức
năng dành cho môn mĩ thuật. Một số phụ huynh ít quan tâm đến việc học của
các em học sinh nên cũng ảnh hưởng phần nào đến trường học.
2. Giáo viên:
Thuận lợi: Giáo viên lên kế hoạch xây dựng một phương pháp dạy học
để giúp cho tiết học vẽ tốt hơn, tạo điều kiện cho học sinh sáng tạo hơn nữa. Vì
yêu nghề, mến trẻ nên giáo viên tích cực, năng động trong việc tìm tòi, nghiên
cứu để trau dồi thêm kinh nghiệm về chuyên môn. Giáo viên là người địa
phương nên nắm bắt rất rõ về tình hình sinh sống của các em học sinh từ đó
tiếp cận với các em học sinh và nắm bắt được tình hình học tập của các em dễ
hơn
Khó khăn: Giáo viên phải dạy nhiều bộ môn ( Môn: đạo đức, thủ công,
khoa học…) nên chưa có thời gian tập trung để nghiên cứu chuyên môn của
mình. Một trường tiểu học chỉ có một giáo viên giảng dạy môn mĩ thuật cho
nên việc dự giờ, học hỏi kinh nghiệm về chuyên môn còn hạn chế. Bên cạnh đó
6
do thiếu mẫu vẽ trực quan nên giáo viên thường dạy suông, dẫn đến gặp nhiều
khó khăn trong quá trình hướng dẫn học sinh nhận biết mẫu vẽ.
3. Học sinh:
Thuận lợi: Các em rất ham thích môn vẽ, ngoài những tiết học vẽ ra các
em còn lấy giấy nháp ra vẽ những hình ảnh mình thích. Một số em rất thích vẽ.
Chính những yếu tố này đã làm động lực cho tôi thêm quyết tâm xây dựng
những phương pháp nhằm giúp các em học tốt hơn.
Khó khăn: Đang ngồi trên ghế trường tiểu học cho nên ý thức việc học
của các em còn hạn chế, hầu như thời gian rãnh các em vui chơi chưa tập trung
để vẽ. Trong quá trình học, các em còn lúng túng khi vẽ bài, đa số học sinh còn
đi theo cách vẽ theo phương pháp cũ. Bài vẽ chưa có sự sáng tạo về hình và
màu. Chưa đa dạng về các kết quả bài vẽ. Học sinh vẽ bài theo một cách máy
móc. Chưa chuẩn bị đồ dùng học tập đầy đủ như giấy A4, chì, màu... Các em có
sự sao chép hình ảnh, màu từ bài của bạn. Bên cạnh đó các em chưa mạnh dạn,
tự tin trong quá trình học tập, những em vẽ chưa đẹp thì không tham gia các hoạt
động tập thể của nhóm.
Đứng trước những khó khăn và chớp lấy những thuận lợi, tôi đã kết hợp
với nghiên cứu các tài liệu để đưa ra các phương pháp dạy học phù hợp và đạt
hiệu quả ở phân môn vẽ theo mẫu ở khối 3. Đồng thời rút ra được bài học kinh
nghiệm cho bản thân.
Chương III: Giải pháp nghiên cứu
I. Mục tiêu của giải pháp
- Từ khi lý luận dạy học ra đời bắt đầu hình thành những định nghĩa khác
nhau về phương pháp dạy học, mỗi định nghĩa nhấn mạnh một vài khía cạnh nào
đó, phản ánh sự phát triển nhận thức của các nhà khoa học, các nhà sư phạm về
bản chất khái niệm phương pháp dạy học ở một thời kỳ xác định.
- Với mục tiêu chung và chương trình cụ thể, dạy học mĩ thuật ở Tiểu học
không chỉ là vẽ mà lấy hoạt động mĩ thuật để nâng cao hiểu biết cho học sinh
giúp các em có thêm kiến thức, kĩ năng trong quá trình hoàn thiện nhân cách
Đức - Trí - Thể - Mĩ.
- Vẽ theo mẫu là phân môn tương đối khô cứng, khó tưởng tượng , do vậy
bài vẽ của học sinh sẽ không giống hệt nhau mà có thể chỉ giống trên những nét
lớn, đặc điểm và hình dáng chung còn kích thước, đậm nhạt, bố cục…sẽ khác
nhau, tuỳ thuộc vào vị trí, khả năng diễn tả, cảm thụ của người vẽ, và cuối cùng
sẽ có bài vẽ đẹp, bài chưa đẹp.
- Vẽ theo mẫu có ảnh hưởng, tác dụng lớn đến vẽ trang trí, vẽ tranh và
thường thức mĩ thuật. Ví dụ: khả năng quan sát, nhận xét, bố cục, vẽ hình...
Vì vậy, khi dạy bài vẽ theo mẫu, giáo viên cần khắc sâu cho học sinh
thế nào là vẽ theo mẫu. Cần giải thích thêm để các em phân biệt được: vẽ theo
mẫu khác với vẽ kĩ thuật.
7
+ Vẽ kĩ thuật yêu cầu vẽ đúng, chính xác đến từng milimét, nét thẳng
phải thẳng băng, đều đều; hình tròn, hình ôvan phải thật chính xác, tròn trịa, đều
đặn. Nét, hình ở vẽ kĩ thuật phải dùng thước, compa…để vẽ.
+ Vẽ theo mẫu chỉ yêu cầu tả lại, mô phỏng lại mẫu, không đòi
hỏi chính xác, đúng như mẫu. Nét vẽ, hình vẽ ở vẽ theo mẫu tuyệt nhiên không
được dùng thước, compa, mà chỉ dùng tay tả lại nét thẳng nét cong của mẫu.
- Cần hình thành và phát triển cho học sinh những kĩ năng sau:
+ Kĩ năng quan sát: giúp cho học sinh biết cách quan sát đồ vật, quan sát
từ tổng thể đến chi tiết, so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát để nắm được tỉ
lệ , đặc điểm cấu trúc và cảm thụ được vẻ đẹp của mẫu. Trên cơ sở quan sát đặc
điểm của mẫu, hình thành ở học sinh biểu tượng về đồ vật, góp phần hình thành
thị hiếu thẫm mĩ và thói quen quan sát nhận ra vẻ đẹp của đồ vật xung quanh,
biết trân trọng cái đẹp và thích tạo ra cái đẹp theo khả năng và sở thích của
mình.
+ Kĩ năng xác định bố cục: Giúp học sinh biết chọn mẫu vẽ, biết sắp xếp
mẫu có bố cục đẹp, biết sắp xếp hình vẽ trên giấy cân đối, thuận mắt.
+ Kĩ năng vẽ hình: Trên cơ sở kết quả quan sát nắm được đặc điểm hình
dáng của mẫu, học sinh sắp đặt bố cục hình vẽ trên giấy và phác hình từ khái
quát, tổng thể đến chi tiết. Nếu không biết cách phác hình thì bài vẽ không đạt
được hiệu quả như mong muốn. Có thể phải tẩy xóa nhiều, bài vẽ bẩn và hình
vẽ có thể xộc xệch không vững chắc. Kĩ năng này cũng được sử dụng nhiều
trong trang trí, vẽ tranh…
+ Kĩ năng chỉnh hình, trên cơ sở hình vẽ đã được xác định, học sinh biết
cách so sánh hình vẽ với mẫu để điều chỉnh hình cho đúng tỉ lệ, hình dáng, đặc
điểm của mẫu, kỹ năng này cũng được sử dụng trong vẽ trang trí và vẽ tranh.
+ Kĩ năng vẽ đậm nhạt: Sau khi hình vẽ được hoàn chỉnh, học sinh cần
quan sát mẫu để xác định các mảng đậm, nhạt trên cơ sở ánh sáng chiếu vào vật
mẫu. Học sinh biết cách vẽ đậm nhạt, thể hiện đúng các độ đậm nhạt trên mẫu.
II. Mô tả bản chất của giải pháp
1. Nội dung chương trình mĩ thuật lớp 3
Chủ đề: Em sáng tạo với họa tiết. (4 tiết)
Chủ đề: Tranh tĩnh vật. (4 tiết)
Chủ đề: Đồ vật quen thuộc. (4 tiết)
2. Nghiên cứu phương pháp làm mẫu hoặc tưởng tượng trong phân
môn vẽ theo mẫu
Trong các phân môn của mĩ thuật thì phân môn vẽ theo mẫu là một phân
môn quan trọng, còn có thể nói nó là xương sống, trọng tâm và là nòng cốt của
bộ môn mĩ thuật. Hơn nữa với môn mĩ thuật ở tiểu học chúng ta đang hướng dẫn
học sinh cảm thụ mĩ thuật từ kĩ năng “đóng” sang kĩ năng “mở”, có nghĩa là
8
hướng các em, tạo điều cho các em cớ sự sáng tạo từ những kiến thức đã được
học và tạo cho mình một kiến thức mang dấu ấn riêng của cá nhân.
Hiện nay môn mĩ thuật bậc tiểu học đã được đổi mới, chuyển sang mô
hình mới - mô hình Đan Mạch. Ở mô hình này, phân môn vẽ theo mẫu đã được
cải tiến hóa nhằm khơi nguồn cảm hứng sáng tạo, tạo cho các em học sinh sự
năng động, ham học hỏi. Từ vẽ theo mẫu chỉ biết nhìn chăm chăm vào giấy, vẽ
theo đúng các bước dựng hình, phác nét, vẽ chi tiết, vẽ độ đậm nhạt... thì giờ đây
học sinh chỉ cần vẽ theo mẫu dưới sự cảm nhận của bản thân và vẽ lên giấy.
Chính sự thay đổi này, bản thân tôi đã mạnh dạn đưa ra những phương pháp dạy
tích cực như cho học vẽ bằng cách nhắm mắt nhớ lại mẫu và vẽ trên . Đây là
một phương pháp rất hay, đòi hỏi sự sáng tạo, nhớ lâu và tính thẩm mĩ cao nhất
của học sinh. Bởi vì ngoài kĩ năng quan sát, vẽ hình gần giống mẫu, các em học
sinh cần phải có sự tưởng tượng, sáng tạo- đó mới là kết quả cần đạt được ở vẽ
theo mẫu.
Nếu đi theo các phương pháp dạy trước đây thì khó có thể hướng dẫn, tạo
điều kiên cho các em được thỏa sức sáng tạo, đưa ra những ý tưởng hay. Cho
nên tôi đã mạnh dạn đưa ra một số phương pháp dạy học tích cực nhằm đổi mới
cách dạy, nâng cao hiệu quả bài dạy, nâng cao chất lượng sản phẩm vẽ theo mẫu
của học sinh.
3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phân môn mĩ thuật
3.1. Phương pháp vẽ biểu cảm:
- Đây là một phương pháp mới sau khi qua quá trình quan sát đa phần khi
vẽ theo mẫu, hầu hết các em khi chịu nhìn mẫu vẽ mà chỉ chăm chú tập trung thị
giác vào tờ giấy vẽ dẫn đến các em chưa nắm rõ cấu trúc, đặc điểm của mẫu vẽ.
Các em lượt bỏ đi một số chi tiết của mẫu - mà những chi tiết đó là đặc điểm để
nhận biết vật mẫu. Đa phần khi vẽ các em còn lệ thuộc vào cục tẩy, các em hay
gôm tẩy nhiều lần dẫn đến làm cắt đứt nguồn cảm hứng vẽ hay là mất thời gian.
Phần tô màu, các em bị động về cảm nhận màu. Màu của mẫu như thế nào các
em đều tô như vậy, chính điều đó đã ngăn chặn, kiềm hãm khả năng cảm nhận
tư duy giữa mẫu với cảnh vật thiên nhiên. Bằng phương pháp vẽ biểu cảm, các
em sẽ rút ngăn các giai đoạn phác hình, sắp xếp bố cục mà tập trung vào phần
quan sát, cảm nhận vẽ đẹp. Vẽ biểu cảm ở đây là các em hạn chế nhìn giấy, mắt
nhìn mẫu, tay phác hình vẽ khi mắt nhìn mẫu, chính bằng cách vẽ như vậy, các
em sẽ thể hiện hết được các đặc điểm của mẫu, ngoài các em còn sáng tạo từ
những nét dư thừa khi vẽ mẫu không nhìn giấy. Qua phần phối màu, mỗi em
một tính cách thì khả năng cảm nhận, phối màu cũng hoàn toàn khác nhau. Từ
khả năng cảm nhận sự tương quan màu của mẫu với cảnh vật xung quanh, các
em sẽ tạo cho mình màu hoàn toàn khác với các bạn. Từ đó, kết quả sản phẩm
vẽ theo mẫu sẽ sinh động hơn.Và cũng từ đó, học sinh sẽ nhớ lâu về đặc điểm
của mẫu. Đây cũng là phần yêu cầu mục tiêu mà các em cần đạt.
- Có thể vẽ chân dung người hoặc vật khi vẽ học sinh quan sát thật tập
trung chú ý kết hợp mắt và tay HS cố gắng không nhìn vào giấy vẽ. Đối với vẽ
chân dung những bức vẽ rất ấn tượng và đôi khi rất hài hước thậm chí có những
9
bức chân dung chỉ nhận ra bộ phận của cơ thể mắt, mũi, tóc, tai, miệng hay đối
với đồ vật chỉ mang dáng dấp đặc điểm của đồ vật mình vẽ . Vẽ biểu cảm tăng
khả năng quan sát, buộc các em tập trung dùng ý chí bàn tay để vẽ, hình ảnh sẽ
được khắc sâu và nhớ lâu hơn.
* Để rèn luyện những kĩ năng ở phương pháp này cho học sinh, giáo viên
cần:
a. Mẫu vẽ:
Đối với vẽ theo mẫu thì nhất thiết phải chuẩn bị mẫu vẽ. Giáo viên
tự chuẩn bị mẫu vẽ hoặc giao cho các nhóm học sinh chuẩn bị. Mỗi lớp học phải
có ít nhất 4 mẫu cho 4 nhóm. Lựa chọn mẫu vẽ phải có sự đa dạng, phong phú
về kiểu dáng, màu sắc, kích thước...nhằm tạo hứng thú cho học sinh, tránh sự
đơn điệu, nhàm chán. Đặc biệt đối với mẫu vẽ tĩnh vật cần chọn các loại hoa quả
có hình dáng đẹp, màu sắc phong phú. Tuy vậy cũng không nên chọn mẫu có
quá nhiều màu sắc đối chọi nhau, sẽ làm cho bài vẽ không có tính chủ
đạo.Với những mẫu vẽ đẹp học sinh sẽ có hứng thú quan sát, từ đó lôi cuốn vào
các bước tiếp theo của bài vẽ. Như vậy ngay từ bước chuẩn bị đồ dùng học tập,
giáo viên bước đầu hình thành cho học sinh kĩ năng quan sát mẫu.
b. Tổ chức lớp học:
Lớp học giờ vẽ theo mẫu cần được sắp xếp hợp lí đảm bảo cho tất cả các
học sinh đều có thể quan sát mẫu một cách dễ dàng. Có thể sắp xếp thành 4
nhóm ngồi xung quanh mẫu hoặc xếp học sinh thành 2 hàng dọc hai bên...tuỳ
theo ánh sáng của lớp học.
c. Bày mẫu :
Giáo viên nên để cho học sinh tự bày mẫu, sau đó chỉnh sửa và gợi ý cho
học sinh cách bày mẫu đẹp. Mẫu vẽ cần được bày phong phú và đảm bảo có
nhiều góc vẽ đẹp. Giáo viên yêu cầu học sinh phải tự quan sát và vẽ mẫu đúng
với góc nhìn của mình.
d. Hướng dẫn học sinh quan sát mẫu:
+ Đặt câu hỏi: Giáo viên cần bám sát mẫu để đặt câu hỏi cụ thể trên từng
mẫu vẽ, không đặt câu hỏi một cách chung chung. Khi đặt câu hỏi giáo viên cần
chỉ vào mẫu để hướng sự chú ý của học sinh vào mẫu vẽ.
+ Quan sát mẫu:
Quan sát từ bao quát đến chi tiết, không sa vào chi tiết, bộ phận để nhận
ra
Quan sát mẫu để suy nghĩ về bố cục.
+ Hướng dẫn học sinh vẽ mẫu: Khi hướng dẫn học sinh vẽ mẫu, giáo viên
cần chuẩn bị hình hướng dẫn các bước vẽ theo mẫu. Bên cạnh sử dụng hình
hướng dẫn chuẩn bị trước, giáo viên cần vẽ minh hoạ thêm những phần cần nhấn
mạnh để học sinh lưu ý. Trước khi học sinh vẽ mẫu, giáo viên cho các em tham
khảo một số bài vẽ hoàn chỉnh của các học sinh khoá trước. Bài vẽ sử dụng làm
10
bài mẫu tham khảo phải là các bài vẽ được chọn lọc, đạt yêu cầu về hình, bố
cục, đậm nhạt... Sau khi hướng dẫn xong, giáo viên xoá các hình minh họa và
cất bài mẫu, tránh để học sinh bắt chước bài tham khảo. Sau đó học sinh sẽ nhìn
mẫu để vẽ nhưng không nhìn vào giấy.
* Để phát triển những kĩ năng ở phương pháp này cho học sinh, giáo viên
cần :
- Nghiên cứu kĩ nội dung bài học để xác định mục tiêu cụ thể. Trong bài
học đó giáo viên cần hình thành ở học sinh những kĩ năng nào và mức độ
đến đâu?
- Kĩ năng sắp xếp bố cục và phác hình: Qua nhiều bài luyện tập các kĩ
năng trên được hình thành từng bước và phát triển.
- Cuối mỗi bài học qua đánh giá kết quả học tập của học sinh giáo viên
nắm được mức độ, kĩ năng đã phát triển ở từng học sinh và từ đó giáo viên có
thể có kế hoạch bồi dưỡng cho cả lớp và từng cá nhân học sinh.
* Để hình thành và phát triển những kĩ năng trên cho học sinh, giáo
viên nên sử dụng một số phương tiện dạy học như:
-Yêu cầu học sinh cùng tham gia chuẩn bị mẫu vẽ. Học sinh phân công
trong nhóm mang theo mẫu và bày mẫu tuỳ theo nội dung của bài học
(có thể bày 3 hoặc 4 nhóm mẫu để học sinh vẽ theo nhóm). Mẫu các nhóm có
thể giống hoặc khác nhau tùy theo yêu cầu của bài. Tuy nhiên phải đảm bảo yêu
cầu chung của bài.
- Bài vẽ của học sinh năm trước (cả bài tốt và bài chưa tốt).
3.2. Phương pháp vẽ theo trí nhớ:
- Vẽ theo trí nhớ là phương pháp vẽ bằng cách cho các em tự do chọn mẫu
mình yêu thích để vẽ, tiếp đó cho các em liên tưởng tới đồ vật đó, nhớ lai hình
dáng, đặc điểm, cấu trúc và màu sắc của mẫu vẽ. Sau đó cho các em bắt đầu vừa
nhớ vừa vẽ nhanh trên giấy. Phương pháp này sẽ giúp học sinh hoàn thành bài
nhanh, thể hiện hết các đặc điểm của mẫu vẽ. Và kết quả đạt được là những sản
phẩm vẽ theo mẫu phong phú về mẫu vẽ. Nhiều bài vẽ rất đẹp có sự sáng tạo.
- Phương pháp này giúp các em không bị lệ thuộc vào mẫu vẽ. Các em có
thể vẽ mẫu vẽ mà không cần nhìn mẫu. Các em sẽ vẽ bằng cách khơi nhớ lại vật
mình cần vẽ. Nhiều người cho rằng vẽ theo mẫu không cần vẽ thì học sinh sẽ vẽ
không giống mẫu. Theo tôi điều đó không đúng, vì tôi đã áp dụng phương pháp
vẽ theo trí nhớ và đạt được kết quả tốt.
* Để rèn luyện những kĩ năng ở phương pháp này cho học sinh, giáo viên
cần:
a. Mẫu vẽ:
Đối với phương pháp này, giáo viên không nhất thiết chuẩn bị mẫu. Mẫu
vẽ sẽ do học sinh chọn lựa tùy thích ( chọn những mẫu mà học sinh đã quan sát
được trước đó)
11
Tải về để xem bản đầy đủ
17 trang
19/10/2024
430
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học Vạn Thọ 1", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_van_dung_phuong_phap_day_hoc_tich_cuc_de_ren_ki_nang_ca.doc
