SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy môn âm nhạc ở trường trung học cơ sở

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI

Mã SKKN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY MÔN

ÂM NHẠC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ”

Lĩnh vực : Môn Âm nhạc.

Cấp học : Trung học cơ sở

0

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN

1. Tên sáng kiến:

ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY

MÔN ÂM NHẠC Ở BẬC TRUNG HỌC CƠ SỞ

2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Âm nhạc.

3. Cấp học : Trung học cơ sở.

1

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

I - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Trong những năm gần đây, việc giáo dục thẩm mỹ, thị hiếu âm nhạc cho

học sinh được Bộ Giáo Dục đặc biệt quan tâm, bởi vì:

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật nhằm phản ánh hiện thực khách quan

bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh.

Âm nhạc là bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh và nhịp điệu để diễn tả tư

tưởng, tình cảm của con người, nó xuất hiện từ lâu đời và gắn bó mật thiết với

con người từ lúc lọt lòng mẹ cho đến hết cuộc đời. Âm nhạc có tính truyền cảm

trực tiếp, bao gồm cả âm thanh của giọng hát và âm thanh của nhạc cụ. Loài

người đã sử dụng âm nhạc như một phương tiện để làm cho đời sống tinh thần

phong phú, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Âm nhạc đem

đến cho con người những khoái cảm thẩm mỹ, khả năng truyền bá của âm nhạc

hết sức rộng lớn.

Âm nhạc là bộ môn năng khiếu giúp học sinh cảm thấy thoải mái, vui vẻ

hơn sau những giờ học căng thẳng, từ đó thúc đẩy phong trào văn hoá văn nghệ

trong lớp, trong trường thêm vui tươi lành mạnh.

Như chúng ta đã biết, trong những năm gần đây, sự bùng nổ việc ứng

dụng công nghệ thông tin trên toàn cầu trong mọi phương diện đã trở nên rất

phổ biến và không thể thiếu trên mọi lĩnh vực công việc.

Ở Việt Nam nói chung và ngành giáo dục nói riêng, việc sử dụng công

nghệ thông tin đã trở nên cấp thiết và mang tính thường nhật. Với việc giáo dục

âm nhạc trong trường THCS cũng vậy. Trong mỗi tiết học giờ đây để tránh khỏi

dạy chay hoặc có chăng thì cũng chỉ vài thứ đồ dùng chất lượng chưa cao, tính

trực quan thẩm mỹ còn thấp, người giáo viên có thể khai thác và sử dụng công

nghệ thông tin như một công cụ hữu ích để đem lại hiệu quả cho một tiết dạy

cao hơn, mang tính chuyên nghiệp và phù hợp với thời cuộc hơn.

1. Lý do khách quan:

Chúng ta đều biết rằng: môn Âm nhạc ở trường THCS không nhằm đào

tạo những người làm nghề âm nhạc, những diễn viên, những ca sĩ hay những

nhạc sĩ mà mục đích chính là thông qua môn học này để tác động vào đời sống

tinh thần của các em nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm

2

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

mỹ cho học sinh. Muốn làm được điều đó nhất thiết các em phải được tiếp cận

với âm nhạc đích thực, bản thân các em phải thực sự được tham gia ca hát, được

nghe nhạc, chứ không phải lúc nào cũng được nghe bài giảng lí thuyết khô cứng

xoay quanh những ký hiệu âm nhạc đơn thuần.

Âm nhạc là một bộ môn năng khiếu giúp học sinh cảm thấy thoải mái, vui

vẻ hơn sau những giờ học căng thẳng từ đó phần nào thúc đẩy phong trào văn

hoá văn nghệ trong lớp, trong trường thêm vui tươi lành mạnh. Như chúng ta đa

biết ở thời điểm hiện nay, dòng nhạc mà các em yêu thích là những thể loại nhạc

thị trường, nhạc nhảy Hiphop hay nhạc Rap, nhạc Dance, nhạc trẻ…, những

dòng nhạc mà các em hàng ngày tiếp xúc không phải là thể loại nhạc thiếu nhi

nữa mà là những thể loại âm nhạc rất đa dạng và phong phú. Vậy giáo viên phải

làm sao thu hút được học sinh vừa tìm hiểu được các dòng nhạc trên thị trường

đồng thời giúp các em say mê dòng nhạc thiếu nhi chính thống phù hợp với lứa

tuổi các em.

2. Lý do chủ quan:

Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình âm nhạc THCS.Vì

vậy việc dạy và học phải nghiêm túc, có kiểm tra và đánh giá thường xuyên,

qua đó để xếp loại học lực của học sinh bằng các nhận xét A⁺, A hoặc B dựa

trên chứng cứ của Bộ Giáo Dục đưa ra là Đ ( Đạt ) và CĐ ( chưa đạt). Song

thực tế hiện nay cho thấy rằng môn học này chưa được sự quan tâm của học

sinh, nhất là các bậc phụ huynh.

Cơ sở và thiết bị cho việc dạy âm nhạc ở trường THCS còn chưa phong

phú, nhà trường chưa có phòng dạy âm nhạc riêng, nhạc cụ, băng đĩa kém chất

lượng, tranh ảnh để phục vụ cho môn âm nhạc còn thiếu nhiều, tuy đã có

nghiên cứu sản xuất, đưa vào sử dụng nhưng chưa đủ đáp ứng cho dạy - học

âm nhạc. Sách đọc thêm và các tài liệu tham khảo về âm nhạc còn chưa phong

phú. Giáo viên phải tự tìm tài liệu, sưu tầm các ĐDDH (Đồ dùng dạy học),

trong khi đó yêu cầu của bộ môn lại cần có những trang thiết bị hiện đại như:

Video, máy chiếu, dàn âm thanh steoreo, mô hình các loại nhạc cụ, tranh ảnh

chân dung các nghệ sĩ - nhạc sĩ…, để phục vụ cho việc dạy và học.

3

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

Đa số các em bị chi phối, ảnh hưởng về các môn “chính - phụ”. Các em

dành thời gian và quan tâm tới “môn chính”, lo cho thi kiểm tra, lo cho điểm số

đánh giá, nên phần nào sao nhãng việc học môn âm nhạc.

Cũng như các môn học khác, môn âm nhạc nhằm trang bị cho các em một

trình độ văn hoá âm nhạc trong một tổng thể của chương trình giáo dục toàn

diện. Nội dung môn âm nhạc sẽ phải bao gồm một số kỹ năng tối thiểu về ca

hát, những vấn đề sơ đẳng về lý thuyết âm nhạc, hướng dẫn nghe nhạc, tìm

hiểu âm nhạc giúp các em nâng cao năng lực cảm thụ và yêu thích môn học âm

nhạc.

Muốn làm được điều đó đạt hiệu quả hơn, giáo viên âm nhạc cần ứng

dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn của mình vì đó là phương

pháp hiệu quả và tối ưu nhất để đem lại kết quả cao nhất mà bất kỳ nhà quản lý

giáo dục nào cũng mong muốn.

Trước đây công việc soạn giảng của giáo viên dạy nhạc rất phức tạp, gồm:

Soạn giáo án, giảng tập, ghi bảng, kẻ dòng nhạc lên bảng lớp (hoặc kẻ sẵn trên

bảng phụ ở nhà), mang đàn đến đánh mẫu cho học sinh nghe, mang tranh vẽ

minh hoạ nội dung bài học, mang băng tiếng cho học sinh nghe, mang băng

video, đầu từ cho học sinh xem hình…, Nhưng giờ đây tất cả công việc phức

tạp này chỉ gói gọn trong chiếc máy tính xách tay là xong. Hiệu quả của tiết

dạy tăng lên gấp bội. Một trong những yếu tố dễ nhận thấy là một giờ học có

ứng dụng công nghệ thông tin thì việc truyền đạt kiến thức - luyện tập kỹ năng

của giáo viên được cải thiện, học sinh dễ tiếp thu bài học và tiếp thu một cách

tích cực.

Môn Âm nhạc – đây là môn năng khiếu, đặc thù của môn học là dễ lôi

cuốn học sinh với điều kiện giáo viên giảng dạy phải biết sáng tạo trong

phương pháp truyền giảng, luyện tập kỹ năng cho học sinh. Các phân môn

trong bộ môn âm nhạc đa số đòi hỏi người học phải có năng khiếu và thực sự

yêu thích. Chính vì thế, việc tìm tòi, sáng tạo các phương pháp dạy học tích

cực trong bộ môn âm nhạc luôn là nhu cầu cần thiết đối với mỗi giáo viên.

“Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn âm nhạc” là một

sự đổi mới phương pháp giảng dạy âm nhạc ở cấp trung học cơ sở. Hiện nay

4

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

ngoài những thiết bị nghe nhìn rất phong phú và hiện đại, các phần mềm soạn

nhạc, hoà âm phối khí cũng phát triển không ngừng, các phần mềm cắt, thu,

chỉnh sữa Audio và Video rất phổ biến, các phần mềm hổ trợ cho công tác giáo

dục cũng được cải thiện như Powerpoint, Violet, Impress, Lecture Maker ...,

Việc nghiên cứu và ứng dụng một số chức năng trong các phần mềm ấy trong

việc giảng dạy môn âm nhạc rất thuận tiện, bởi tính năng chung của các phần

mềm này là dễ sử dụng, không đòi hỏi người dùng phải có kiến thức chuyên

sâu về máy tính, người dùng có thể tiếp cận một vài lần là thành thạo. Bên

cạnh đó, ngoài việc hỗ trợ các thiết bị nghe – nhìn, giáo viên có thể kết hợp các

phần mềm này trong giáo án điện tử, đảm bảo việc truyền đạt kiến thức và

luyện tập kỹ năng cho học sinh sẽ được thực hiện một cách linh động, môn học

âm nhạc sẽ được thực hiện một cách nhẹ nhàng không kém phần sinh động,

học sinh sẽ cảm thấy thích thú khi thực hành bộ môn và kết quả giờ học sẽ

được nâng cao rõ rệt.

Trước những thực tế đó, bản thân tôi cũng như các bạn bè đồng nghiệp, có

nhiều băn khoăn, trăn trở làm sao để đưa các em tiếp cận bộ môn âm nhạc hiệu

quả nhất.

Với lòng yêu nghề, sự nhiệt huyết của tuổi trẻ cùng niềm đam mê âm

nhạc. Tôi tìm tòi, học hỏi công nghệ thông tin, sử dụng các phần mềm thiết kế

bài giảng điện tử áp dụng vào môn học Âm nhạc trong nhà trường. Với những

lý do khách quan và chủ quan như đã phân tích ở trên tôi mạnh dạn chọn đề

tài: “Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc

Trung học cơ sở”

5

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

II - ĐỐI TƯỢNG, CƠ SỞ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

A- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

Với đề tài này, phạm vi và đối tượng nghiên cứu là học sinh khối 6-7-8-9

trường THCS Nhân Chính – Thanh Xuân – Hà Nội.

B- CƠ SỞ NGHIÊN CỨU:

1. Cơ sở lí luận:

Cùng với các ngành công nghệ phát triển khác, ngành Công nghệ

thông tin đã và đang là những khoa học mũi nhọn của thế kỷ XXI. Nó là một

trong những động lực quan trọng nhất của sự phát triển xã hội cùng với một số

ngành công nghệ khác. Công nghệ thông tin đã góp phần làm biến đổi sâu sắc

đòi sống kinh tế, văn hoá xã hội của thế giới hiện đại.

Với những tiến bộ nhanh chóng và kỳ diệu của kĩ thuật máy tính và kĩ

thuật viễn thông trong vài thập niên gần đây, Công nghệ thông tin thực sự đã

xâm nhập sâu rộng có tính toàn cầu và đã đem lại những thành tựu to lớn, tạo

nên những chuyển biến cơ bản trong nền giáo dục quốc dân...

Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, cùng với những xu thế

phát triển chung của khoa học kĩ thuật, việc ứng dụng công nghệ thông tin

trong ngành giáo dục những năm gần đây đã được đẩy mạnh và có chuyển biến

tích cực. Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo ra chỉ thị số 55/2008/CT-

BGDĐT ngày 30/09/2008 về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng công

nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 – 2012; 2013 - 2017. Đặc

biệt hơn nữa những năm gần đây được chọn là “Năm học đẩy mạnh ứng dụng

công nghệ thông tin, đổi mới quản lý tài chính và triển khai phong trào thi đua

xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.

Nhận thức được tầm quan trọng của công nghệ thông tin, trong năm

học này bản thân tôi đã tự tìm tòi học hỏi trên các cổng thông tin đại chúng,

học hỏi ở các bạn bè đồng nghiệp, đồng môn nhằm tích luỹ và nâng cao trình

độ chuyên môn nghiệp vụ của mình, từng bước theo kịp với thời đại Công

nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nước, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục

nhằm nâng cao chất lượng, đem lại hiệu quả giáo dục thật tốt, nhất là bộ môn

mình giảng dạy.

6

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

2. Cơ sở thực tiễn

2.1 Mục tiêu của môn âm nhạc

Như đã phân tích ở phần trên (mục I), thì mục tiêu của bộ môn âm nhạc ở

trường THCS chủ yếu là thông qua môn hát nhạc để phát triển năng lực cảm thụ

âm nhạc, nâng cao thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh, đồng thời góp phần giáo dục

tư tưởng, tình cảm tích cực, góp phần đào tạo có chất lượng, những người lao

động mới, phát triển toàn diện.

Hình thành cho học sinh cơ sở ban đầu thật tốt đẹp, cần thiết thiết cho sự

phát triển lâu dài về tình cảm, trí tuệ và thể chất. Đây là quá trình tác động có tổ

chức và định hướng chặt chẽ, liên tục, cụ thể là:

+ Mục tiêu đầu tiên chính là phát triển sự ham thích và sự hưởng ứng say

mê đối với âm nhạc, làm cho học sinh có nhu cầu được tham gia học tập âm

nhạc.

+ Phát triển thính giác nhạy cảm ở học sinh, đây là một đặc trưng cơ bản

và rõ nét nhất của môn âm nhạc, là bộ môn nghệ thuật của tai nghe.

+ Phát triển những kỹ năng và thói quen về ca hát phổ thông.

+ Phát triển tình cảm thẩm mỹ, thị hiếu nghệ thuật lành mạnh, trong sáng,

phong phú, từ đó hình thành nhân cách.

+ Phát triển tình cảm thẩm mỹ chính là sự phát triển xúc cảm qua sự nghe,

thấy. Những xúc cảm này không thể dùng lời thay thế. Mỗi bài hát đều có khả

năng biểu cảm và sức sống đó vang lên đầy đủ, tạo ra tình yêu thiên nhiên đất

nước và con người, nhu cầu thái độ tha thiết đối với vẻ đẹp mà mình cảm nhận

để giữ gìn và phát triển vươn lên...

2.2 Phân môn của bộ môn âm nhạc

Phân môn 1: Học hát.

Phân môn 2: Nhạc lý - Tập đọc nhạc.

Phân môn 3: Âm nhạc thường thức.

Trong phân môn 3 được chia làm các mô đun nhỏ như sau:

+ Giới thiệu tác giả - tác phẩm.

+ Giới thiệu một số nhạc cụ dân tộc và một số nhạc cụ nước ngoài.

+ Giới thiệu một số thể loại âm nhạc.

7

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

+ Giới thiệu một số Nhạc sĩ - Nghệ sĩ nỗi tiếng trong và ngoài

nước.

2.3 Ý nghĩa và nhiệm vụ của môn âm nhạc:

a. Ý nghĩa:

- Giúp cho học sinh có thêm những hiểu biết về nghệ thuật âm nhạc,

tác dụng của âm nhạc đối với đời sống…

- Học sinh được bồi dưỡng về thị hiếu, thẩm mỹ và nâng cao năng lực,

cảm thụ âm nhạc, xác định trách nhiệm trong việc xây dựng một nền văn hoá

tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

b. Nhiệm vụ:

- Dạy học Âm nhạc phải đem tới cho HS những kiến thức âm nhạc dễ

hiểu, phổ thông, nhưng không đơn thuần bằng sự thuyết giảng mà HS phải được

nghe và nhìn cụ thể.

- Dạy học Âm nhạc phải chuyển tải được tất cả những nội dung được

quy định trong chương trình dạy học của Bộ Giáo Dục.

C - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

1. Phương pháp trực quan

Trong mỗi tiết dạy âm nhạc, dù đó là nội dung gì: học hát, tập đọc nhạc

hay âm nhạc thường thức, việc học sinh quan sát tài liệu, tư liệu và giáo

viên quan sát mức độ chú ý của học sinh là hết sức cần thiết.

2. Phương pháp đàm thoại

Trao đổi mạn đàm với học sinh để tìm hiểu tâm tư suy nghĩ và sở thích

của các em khi tham gia học tập môn âm nhạc. Ngoài ra trao đổi mạn đàm với

các bạn bè đồng nghiệp ra, đồng môn tìm những giải pháp để lôi cuốn học sinh

tham gia học tập môn âm nhạc với thái độ tích cực.

3. Phương pháp đối chiếu so sánh

Dự giờ các bạn bè đồng nghiệp, đồng môn và đối chiếu với những tiết học

không sử dụng công nghệ thông tin.

4. Phương pháp điều tra

Qua điều tra cho thấy 100% học sinh và giáo viên đều hứng thú với ứng

dụng công nghệ thông tin trong mỗi tiết dạy - học.

8

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

III - NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:

A - PHẦN NỘI DUNG

1. Một số phần mềm ứng dụng trong dạy học âm nhạc ở THCS:

Hiện nay trên thị trường có rất nhiêu phần mềm hỗ trợ trong việc dạy học,

một số phần mềm trình chiếu điển hình như: Powerpoint trong bộ Office

Microsoft, hay Violet của Công ty cổ phần Bạch Kim... và gần đây nhất là một

số phần mềm trình chiếu khác như: Drawing, Impress trong bộ Open Office 3.0

Beta. Nhận thấy được tầm quan trọng trong việc Ứng dụng công nghệ thông tin

và sự thống nhất trong cách soạn cũng như giảng dạy giáo án điện tử, Bộ Giáo

Dục và Đào Tạo đã kết hợp với Bộ Khoa Học Công Nghệ. (Văn phòng Công

Nghệ Thông Tin) đã mua bản quyền và cho ứng dụng phần mềm mới, và đây

cũng là phần mềm được thống nhất trong Soạn - Giảng bằng giáo án điện tử trên

cả nước. Đó chính là phần mềm Lecture Maker 2.0, có tập tin mở rộng là *.lme.

1.1. Phần mềm Lecture Maker 2.0:

Đây là phần mềm trình

chiếu ưu việt nhất trong ngành

giáo dục hiện nay. Dù giáo viên

có sử dụng các phần mềm biên

tập khác thì cuối cùng cũng nên

trình xuất đến học sinh trên màn

hình trình chiếu của phầm mềm

này.

Hình 1 – Màn hình giao diện của Lecture Maker 2.0

) Một số ưu điểm chính của phần mềm này:

- Giao diện thân thiện, dễ sử dụng. Đặc biệt có thêm Slide Master (Slide

Master là Slide chính để điều hành các Slide con), giáo viên có thể tạo ra trình tự

bài giảng cho Slide Master và cuối cùng chỉ cần Click Mouse vào nút lệnh Start

là các Slide con xuất hiện theo ý tưởng sắp xếp của mình. Trong mỗi Slide con,

9

Ứng dụng CNTT trong giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc THCS

giáo viên có thể dùng một hay nhiều lựa chọn Design phù hợp với nội dung và

trình tự của tiết dạy.

- Trong Slide con giáo viên thiết kế các nút lệnh Button theo các mục bài,

nội dung bài hay các bước giảng bài cho phù hợp miễn sao có tính logic trong

bài giảng.

- Tích hợp các ứng dụng đa phương tiện (Movies and Sounds) một cách

nhanh chóng và dễ dàng, không lựa chọn đuôi File.

- Dễ dàng nhúng Powerpoint.

- Đặc biệt tích hợp các dạng câu hỏi trắc nghiệm và câu hỏi ngắn, cho đáp

án nhanh và có thể thực hiện câu hỏi trở lại một cách nhanh chóng, dĩ nhiên thứ

tự đáp án đã được Lecture Maker tự động thay đổi, (Xáo trộn đáp án).

- Lecture Maker cho phép người sử dụng trình xuất tập tin dưới nhièu

định dạng hay Web.

- Lecture Maker còn có chức năng ghi âm trực tiếp giọng nói của bạn vào

bài giảng, hay thực hiện ghi hình lại quá trình trình chiếu của bạn thành Video

Clip để xem lại nếu bạn muốn.

- Còn rất nhiều các ứng dụng khác để ứng dụng trong Hội thảo hay Giảng

dạy mà tôi chưa có điều kiện nêu hết được, giáo viên nên tự tìm hiểu thêm khi

sử dụng phần mềm này.

1.2.

Phần mềm Encore 4.5:

Đây là phần mềm dùng để viết nhạc và

phối nhạc. Ưu điểm của phần mềm này

có thể tạo ra một bài nhạc, bản nhạc

theo ý đồ của giáo viên, hoặc một bản

nhạc y hệt như bài hát hay bản nhạc

được in trong sách giáo khoa. Từ cách

thể hiện về hình thức lẫn kết cấu câu

nhạc, ô nhịp... Bài nhạc được thể hiện

toàn diện trên màn hình giúp giáo viên dễ dàng

Hình 2 - Phần mềm Encore 4.5

hướng dẫn cho học sinh các câu hát, đoạn nhạc mang tính trực quan sinh động.

Với phần mềm Encore 4.5, khi ta chọn thẻ lệnh Play thì phần mềm sẽ tự động

10