SKKN Tích hợp kiến thức liên môn và tư tưởng đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giảng dạy phần lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945

MỤC LỤC

TT

NỘI DUNG

TRANG

Phần I - Đặt vấn đề

1

2

3

4

5

Lí do chọn đề tài

3

5

6

Mục đích nghiên cứu

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu

Tính mới của đề tài

Phần II - Nội dung

I

Cơ sở lí luận của đề tài

7

1

2

Cơ sở lí luận về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh

Cơ sở lí luận về dạy học tích hợp liên môn

2.1 Khái niệm dạy học tích hợp liên môn

2.2 Ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn

8

II

1

Cơ sở thực tiễn của đề tài

Thực trạng của vấn đề

Thực trạng của học sinh

8

2

9

III Tích hợp kiến thức liên môn và tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy

học phần Lich sử Việt Nam giai đoạn 1945-1954

10

1

2

3

Xác định bài giảng có thể tích hợp và lựa chọn nội dung tích

hợp phù hợp với bài giảng và khả năng nhận thức của học sinh.

10

13

Tích hợp kiến thức liên môn và tư tưởng Hồ Chí Minh vào

giảng dạy phần lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945 – 1954

Tích hợp tư tưởng Hồ Chí Minh qua các bài giảng lịch sử.

23

32

IV Thực nghiệm

1

2

3

4

Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm

Tiến hành thực nghiệm.

32

33

34

Đánh giá kết quả thực nghiệm

Những kết quả đạt được sau khi tích hợp kiến thức liên môn và

tư tưởng đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giảng dạy.

Phần III - Kết luận

1

Ý nghĩa thực tiễn của việc tích hợp kiến thức liên môn và tư

tưởng đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh vào dạy học phần lịch sử

Việt Nam giai đoạn 1945 – 1954.

37

2

3

Một số vấn đề cần lưu ý khi tổ chức giờ dạy.

Những kiến nghị và đề xuất.

38

Phụ lục minh chứng các hoạt động dạy và học

1

2

Giới thiệu một số giáo án tích hợp kiến thức liên môn và tư

tưởng đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giảng dạy

39

54

Một số hình ảnh về các hoạt động dạy và học:

Tài liệu tham khảo

2

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài

Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức cách mạng, là truyền thống dân tộc và

tinh hoa đạo đức nhân loại, có tác dụng và ý nghĩa trong ngày nay và mãi mãi

sau này. Đảng ta xác định: “Tư tưởng của Người đã và đang soi sáng cho nhân

dân ta giành thắng lợi, trở thành những giá trị bền vững của dân tộc Việt Nam và

lan tỏa ra thế giới”. Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương đạo đức của

một vĩ nhân, một lãnh tụ cách mạng vĩ đại, một người cộng sản, nhưng đồng

thời cũng là tấm gương đạo đức của một con người rất đỗi bình dị mà trong mỗi

chúng ta ai cũng có thể học tập để trở thành một người công dân tốt. Cố Thủ

tướng Phạm Văn Đồng đã nói: “Hồ Chí Minh cao mà không xa, mới mà không

lạ, chói mà không rợp, mới gặp lần đầu đã thấy thân quen. Người ra đi, nhưng

Người đã để lại muôn vàn tình yêu thương cho cả dân tộc Việt Nam, muôn vàn

bài học về đạo đức cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau. Những bài học

đạo đức cách mạng của Người đều được bắt nguồn từ văn hóa truyền thống của

dân tộc Việt Nam, được kế thừa từ những tinh hoa của chủ nghĩa Mác - Lê Nin -

đạo đức của người cộng sản chân chính. Vì vậy, đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh

là một phần giá trị rất quan trọng trong nền văn hóa Việt Nam. Đặc biệt là trong

giai đoạn hiện nay, trước những âm mưu, thủ đoạn trong việc thực hiện chiến

lược “diễn biến hòa bình”, “bạo loạn lật đổ”, những luận điệu xuyên tạc bóp

méo sự thật của kẻ thù về Bác Hồ, về Đảng cộng sản Việt Nam, phá hoại chủ

trương, đương lối chính sách pháp luật của nhà nước.

Trong thời gian qua, khi giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông,

các thầy cô giáo đã có sự liên hệ từng sự kiện, hiện tượng, biến cố Lịch sử gắn

liền với tên tuổi của Chủ tịch Hồ Chí Minh giúp học sinh hiểu rõ hơn thì giờ đây

trên cơ sở sự liên hệ đó chúng ta khắc họa sâu hơn cho học sinh. Nhận thức

được ý nghĩa và tầm quan trọng ấy, Bộ chính trị (khóa X) đã ban hành chỉ thị số

06-CT/TƯ, ngày 07/11/2006 về tổ chức cuộc vận động “ Học tập và làm theo

tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” ra đời và chỉ thị số 03-CT/TW ngày

14/05/2011 của Bộ chính trị (khóa XI) về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm

theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đã dấy lên một phong trào sâu rộng, lan

tỏa đến mọi nơi, mọi tầng lớp trong toàn xã hội. Đặc biệt, khi chỉ thị số 05-

CT/TW ngày 15/05/2016 của Bộ chính trị được tuyên truyền rộng rãi thì phong

trào thi đua học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh ngày càng trở

nên mạnh mẽ và có kết quả sâu rộng.

Hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ

Chí Minh”, các cuộc thi viết về Bác, hát về Bác, kể chuyện về Bác được sự

hưởng ứng đông đảo của các tầng lớp nhân dân, nhưng nay Đảng xác định cần

đưa tư tưởng đó vào thực tế trong cuộc sống để giáo dục thế hệ trẻ. Vì vậy,

nhiệm vụ này được đặt lên vai nghành giáo dục, đặc biệt là môn Lịch sử. Bên

cạnh đó, cùng với việc đổi mới nội dung, đổi mới phương pháp dạy học đã trở

thành một yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất lượng giáo dục . Đây là một vấn đề

3

lớn, thu hút sự quan tâm của người giáo viên nói riêng và của toàn xã hội nói

chung.Vì vậy,việc tích hợp liên môn trong giảng dạy là một trong những phương

pháp dạy học mới nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay.

Bộ môn Lịch sử trong trường phổ thông không chỉ trang bị cho các em học sinh

vốn kiến thức lịch sử của dân tộc và tìm hiểu lịch sử thế giới mà còn góp phần to

lớn trong xây dựng niềm tin, lòng tự tôn dân tộc, giáo dục truyền thống, chủ

nghĩa yêu nước, hình thành nhân cách bản lĩnh con người Việt. Vì vậy, muốn

làm sống dậy quá khứ một cách sinh động đòi hỏi giáo viên cần phải đổi mới

phương pháp dạy học nhằm phát huy năng lực người học.

Đối với môn Lịch sử, một thực trạng đang được đặt ra là nội dung các bài

giảng trong sách giáo khoa rất dài, nội dung bài khô khan, nhiều sự kiện nên

trong quá trình giảng dạy giáo viên chưa tạo được hứng thú cho học sinh. Học

sinh hiểu một cách rời rạc, nông cạn về kiến thức lịch sử, không nắm được mối

liên hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội,về kiến thức liên

môn… Dạy học liên môn trong lịch sử là hình thức liên kết những kiến thức

giao thoa môn Lịch Sử với môn Ngữ văn, Địa lý, Âm nhạc, Giáo dục công

dân..Vì vậy, một trong những phương pháp giảng dạy bộ môn Lịch sử đạt kết

quả cao đó là vận dụng kiến thức liên môn trong quá trình giảng dạy.Việc vận

dụng này bước đầu đã mang kết quả tốt hơn, các giờ học môn Lịch sử trở nên

sinh động hơn với những ca khúc âm nhạc, những câu ca dao tục ngữ, những

câu chuyện văn học, những bài thơ, và cả những bài học về đạo đức, về giá trị

của cuộc sống…thông qua đó nhằm giúp các em cảm thụ bài học một cách nhẹ

nhàng hơn. Các vấn đề lý thuyết trong bài học môn Lịch sử được cụ thể hóa sinh

động, trực quan với những bản đồ, biểu đồ, với những bức tranh sinh động hoặc

qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh…Qua đó, học sinh đã tiếp

cận các kiến thức lịch sử ở nhiều khía cạnh, nhiều giác quan và các lĩnh vực

khác nhau. Điều này đã thúc đẩy các em học tập tích cực hơn, có nhận thức rõ

ràng để từ đó có thái độ đúng đắn, hành vi phù hợp với cuộc sống hàng ngày.

Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn lịch sử tại trường, nơi đây

đời sống còn gặp nhiều khó khăn, nhưng người dân sống rất chất phác thật

thà.Tại đây, người dân luôn quan niệm môn Lịch sử là môn học phụ không cần

thiết, vì vậy người dân không quan tâm, chú trọng. Còn đối với các em học sinh

sự hứng thú đối với môn học gần như không có, các kỉ năng sống còn rất nhiều

hạn chế. Chính vì thế, để nâng cao chất lượng dạy học đối với môn Lịch sử bậc

Trung học phổ thông, trong suốt quá trình dạy học tôi luôn tìm tòi và đổi mới

phương pháp nhằm giúp các em yêu thích môn học hơn và qua một số bài học

nhằm lồng ghép đạo đức tư tưởng đạo đức tư tưởng của chủ tịch Hồ Chí Minh

để nhằm giáo dục nhân cách cho học sinh, đồng thời phát động được phong trào

học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác trong học tập cũng như trong

cuộc sống hàng ngày.

Xuất phát từ những lí do trên tôi đã chọn đề tài “Tích hợp kiến thức liên

môn và tư tưởng đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giảng dạy phần lịch sử Việt

4

Nam giai đoạn 1945 - 1954” để làm sáng kiến kinh nghiệm trong năm học 2019-

2020 của mình.

2. Mục đích nghiên cứu

Khi thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm này bản thân tôi hướng đến

những mục đích, nhiệm vụ sau:

- Tìm hiểu việc vận dụng kiến thức các môn học như Địa lý, Văn học, Âm nhạc,

Giáo dục quốc phòng, công dân, Tin học..vào giảng dạy một bài học cụ thể

trong chương trình môn Lịch sử. Để từ đó biết được ý thức, thái độ và sự hiểu

biết của học sinh đối với những sự kiện lịch sử của dân tộc, từ đó giúp các em có

cách nhìn nhận đánh giá chân thực khách quan với lịch sử dân tộc. Đồng thời

hình thành nhân cách cho học sinh biết tôn trọng, giữ gìn và phát huy những

trang sử hào hùng của dân tộc.

- Từ đó giáo dục cho học sinh tấm gương đạo đức của chủ tịch Hồ Chí Minh - vị

lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam. Suốt cả cuộc đời mình, Người đã luôn

đặt lợi ích của dân tộc của nhân dân lên trên hết, đưa cách mạng Việt Nam đi từ

thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đặc biệt trong con người Bác luôn đầy ắp tình

yêu thương đối với dân tộc ta, từ cụ già cho đến em nhỏ, từ người lính, anh chị

em dân công và kể cả tù binh của Pháp với một tình cảm rất đỗi yêu thương,

bình dị, ngọt ngào.

- Thông qua bài học, ngoài việc giúp học sinh nắm được nội dung chính của

Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945-1954, tôi còn muốn hướng học sinh tới việc

vận dụng những phẩm chất đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh với những hình

ảnh chân thực, bình dị đó đi vào cuộc sống, biết cách sống giản dị, tiết kiệm, biết

yêu thương bạn bè và những người xung quanh, biết sống vị tha bao dung nhằm

xây dựng nhân cách của người học sinh trong nhà trường và ngoài xã hội.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu chủ yếu của đề tài là học sinh lớp 12 Trường

THPT nơi tôi dạy, ngoài ra còn có sự tham gia của 1 số học sinh ở một số trường

trên địa bàn phụ cận Huyện.

- Phạm vi nghiên cứu của đề tài là hiệu quả thiết thực từ việc tích hợp

kiến thức liên môn và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào giảng dạy một 1 số

bài cụ thể (Bài 17: Nước Việt Nam dâ chủ cọng hòa từ sau ngày 2/9/1945 đến

trước ngày 19/12/1946 ( Tiết 1) và Bài 18: Bước phát triển mới của cuộc kháng

chiến chống thực dân Pháp xâm lược 1946-1950 ( Tiết 3): Chiến dịch biên giới

thu đông 1950, lịch sử lớp 12, mỗi tiết học thực hiện trong vòng 45 phút tại lớp

học) tại trường tôi.

4. Phương pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu các tài liệu liên quan làm cơ sở lí thuyết cho đề tài: Lý luận dạy

học lịch sử, các tài liệu dạy học chủ đề, các tài liệu dạy học liên môn, tăng

cường các hoạt động trải nghiệm.

5

- Nghiên cứu chương trình SGK lớp 12, các tư liệu lịch sử Việt Nam liên quan ,

các môn học như Văn học, Địa lý, Âm nhạc, Quốc phòng.., các tài liệu khoa học

như báo chí, tranh ảnh, Intemet..có liên quan đến đề tài..

- Phương pháp so sánh, đối chứng, liên hệ thực tế: nhằm khảo sát tình hình, kết

quả sau khi tổ chức dạy học qua phiếu câu hỏi giành cho học sinh khối 12.

- Phương pháp phân tích, tổng hợp các tư liệu

5. Tính mới của đề tài

Tổ chức được tiết học tích hợp các môn Địa lý, Ngữ văn, Âm nhạc, Giáo

dục công dân giúp học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức, kĩ năng của nhiều lĩnh

vực chuyên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong học tập và đời sống,

qua đó giúp học sinh phát triển được những phẩm chất và năng lực mà chương

trình giáo dục THPT đang hướng tới. Việc dạy học tích hợp kiến thức liên môn

còn giúp tránh được sự trùng lặp kiến thức nếu dạy ở nhiều môn học, nhờ đó

phù hợp với thời gian học của học sinh trong trường THPT, góp phần giảm tải

so với chương trình hiện hành.

Về việc lồng ghép tư tưởng đạo đức của chủ tịch Hồ Chí Minh mặc dù đã

được thực hiện ở nhiều bài trong chương trình, nhưng ở bài giai đoạn 1945-1954

lại rất đặc biệt. Ở giai đoạn này đã tổng hòa được hầu hết các cốt cách của con

người Bác thông qua những hình ảnh chân thực trong cuộc sống hàng ngày,

đồng thời đã toát lên được cốt cách của một vị lãnh tụ thiên tài trong việc dùng

người, trong đối sách đối với kẻ thù và đưa ra được những quyết định vô cùng

sáng suốt. Từ đó, giúp học sinh có cách nhìn nhận con Người Bác một cách toàn

diện, biết học tập và vận dụng nó vào cuộc sống.

Đề tài nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn dạy học, nó có tính khả thi không

chỉ đối với bản thân tôi và nhóm giáo viên môn Lịch sử của trường nhằm nâng

cao chất lượng dạy học bộ môn mà trên thực tế còn được nhân rộng ra các

trường trên địa bàn của Huyện.

6

PHẦN II: NỘI DUNG

I. Cơ sở lí luận

1. Tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta cũng như

trong sinh hoạt đời thường đã hình thành nên những nét văn hóa truyền thống tốt

đẹp. Trong hàng loạt các nét văn hóa truyền thống ấy cha ông ta luôn coi trọng

việc giữ gìn và phát huy các giá trị chuẩn mực đạo đức tốt đẹp là một trong

những yếu tố quan trọng hàng đầu, bởi đó là những nét đẹp của con người Việt

Nam ta về tình yêu quê hương đất nước, tinh thần đoàn kết thủy chung, hiếu

học, sự cần cù..

Không chỉ trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ tổ quốc thì

dân tộc ta mới quan tâm và phát huy những truyền thống cao đẹp ấy, mà hôm

nay trong công cuộc xây dựng xã hội mới, Đảng ta vẫn luôn chăm lo và phát huy

truyền thống ấy. Để đảm bảo thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa

đất nước tiến mạnh trên con đường XHCN, hội nhập quốc tế thì nghành giáo

dục phải đảm bảo thực hiện mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển

toàn diện, có năng lực, có trí thức, được giáo dục theo quan điểm CN Mác- Lê

Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó giáo dục đạo đức là khâu quan trọng nhất.

Nội dung sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 12 có nhiều sự kiện về Chủ tịch

Hồ Chí Minh, về cuộc đời hoạt động cách mạng của Người. Tuy nhiên, qua nội

dung bài học, phần lớn các em tiếp thu kiến thức nặng về cảm tính, thậm chí một

bộ phận học sinh không chịu tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí

Minh, sự tiếp thu, lĩnh hội kiến thức còn mang tính đối phó, nên tác động về tư

tương Hồ Chí Minh đến suy nghĩ và hành động của các em chưa mạnh mẽ, chưa

có hiệu quả cao.

Là giáo viên Lịch sử qua nhiều năm kinh nghiệm, tôi nhận thấy rằng việc

lồng ghép giáo dục đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh trong các bài giảng là vô

cùng cần thiết nằm nâng cao tư tưởng đạo đức cách mạng cho học sinh. Tuy

nhiên, việc lồng ghép đòi hỏi giáo viên cần có sự uyển chuyển, linh động trong

cách tích hợp theo từng đối tượng học sinh, biến cái “ cao siêu” trong suy nghĩ

của các em thành những cái “ thật gần”, để các em dễ dàng tiếp nhận. Từ đó,

việc tích hợp đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh trong bài dạy thật sự có giá trị, góp

phần hình thành nhân cách, lối sống, lối sinh hoạt theo đúng pháp luật, nội quy

của nhà trường nhằm hạn chế vấn đề học sinh vi phạm trong trường học cũng

như ngoài xã hội.

2. Dạy học tích hợp liên môn

- Khái niệm dạy học tích hợp liên môn

Dạy học tích hợp liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan

đến hai hay nhiều môn học. “ Tích hợp là nói đến phương pháp và mục tiêu của

hoạt động dạy học, còn “liên môn” là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học “

7

tích hợp” thì chắc chắn phải dạy kiến thức và ngược lại, để đảm bảo hiệu quả

của dạy học liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp.

Ở mức độ thấp thì dạy học mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục

có liên quan đến quá trình dạy học một môn học như: lồng ghép giáo dục đạo

đức, lối sống; giáo dục lối sống; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới biển

đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường an

toàn giao thông; mức độ tích hợp cao hơn là xử lí các nội dung kiến thức trong

mối liên quan với nhau, bảo đảm cho học sinh tổng hợp được các kiến thức đó

một cách hợp lý để giải quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng

thời tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các

môn học khác nhau.

Chủ đề tích hợp liên môn là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan

đến hai hay nhiều môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một

hiện tượng, quá trình trong tự nhiên hay xã hội. Ví dụ, kiến thức Sinh học, Hóa

học trong chế tạo thuốc; kiến thức Lịch sử, Địa lý trong chủ quyền biển đảo;

kiến thức Ngữ văn, Giáo dục công dân trong giáo dục đạo đức, lối sống..

- Ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn

Đối với học sinh, học tích hợp liên môn có tính thực tiễn, nên sinh động,

hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập

cho học sinh. Học chủ đề tích hợp liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng

kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến

thức một cách máy móc; Đối với giáo viên, sẽ gặp khó khăn trong thời gian đầu

vì một lúc phải tìm hiểu rất nhiều môn học ở những lĩnh vực khác nhau. Tuy

nhiên, tình trạng đó sẽ dần được khắc phục bởi trong các giờ lên lớp, với mỗi

tiết học giáo viên cũng thường xuyên phải lồng ghép những kiến thức của các

môn học học vào bài dạy của minh nên việc tiếp cận những kiến thức liên môn

đó không quá khó khăn. Bên cạnh đó, với việc đổi mới giáo dục như hiện nay

học sinh là chủ thể của hoạt động nhận thức, giáo viên chỉ là người định hướng ,

tổ chức, đánh giá về những hoạt động của học sinh trong các giờ lên lớp cũng

như các hoạt động trải nghiệm.

Như vậy, dạy học liên môn không những giảm tải cho giáo viên trong việc

dạy học các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà còn có tác dụng bồi

dưỡng nâng cao kiến thức và kỉ năng sư phạm cho giáo viên, góp phần phát triển

đội ngũ giáo viên hiện nay thành đội ngũ giáo viên có đủ năng lực dạy học kiến

thức liên môn, tích hợp.

II. Cơ sở thực tiễn

1. Thực trạng của vấn đề

Môn Lịch sử ở trường phổ thông có tác dụng to lớn đối với thế hệ trẻ về

lịch sử dân tộc, truyền thống dân tộc, hình thành nên thế giới quan khoa

học..Song do đặc thù của bộ môn Lịch sử, do một số giáo viên còn chưa thực sự

hiểu sâu về phương pháp dạy học và kiến thức còn phụ thuộc vào sách giáo

khoa, tức là chưa làm chủ được kiến thức dẫn đến giờ học khô khan, nhàm chán

8

và nặng nề. Tình trạng này đã làm mất đi tính hấp dẫn của môn học. Hơn nữa, tư

tưởng coi môn Lịch sử là “môn không quan trọng”, học sinh “học gì thi đấy”

nên nhiều học sinh quay lưng với môn Lịch sử.

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực trong

độc lập nhận thức của học sinh hiện nay đang là vấn đề được quan tâm hàng

đầu. Lịch sử là một môn học chứa đựng một lường kiến thức lớn, bao gồm lịch

sử thế giới, lịch sử dân tộc từ thời tiền sử cho đến ngày hôm nay. Nó gắn liền

với các sự kiện, các nhân vật lịch sử, các địa danh nên học sinh rất khó ghi nhớ

trong quá trình học. Việc nắm bắt các kiến thức lịch sử một cách có hệ thống là

một vấn đề hết sức khó khăn. Vì vậy, chất lượng môn học còn rất thấp, đặc biệt

là qua các kì thi tốt nghiệp THPT quốc gia môn Lịch sử luôn xếp ở vị trí sau

cùng. Nguyên nhân của thực trạng đó đang là mối trăn trở của nhiều giáo viên

môn Lịch sử đang trực tiếp giảng dạy. Vì vậy, phương pháp dạy học để nâng cao

hiệu quả bài học, tăng thêm tính hấp dẫn đối với học sinh được nhiều giáo viên

đặc biệt quan tâm. Nhiều phương pháp dạy học đổi mới đã được thử nghiệm và

góp phần mang lại hiệu quả trong bài học như phương pháp nêu và giải quyết

tình huống, đàm thoại, sử dụng các đồ dùng trực quan, tổ chức hoạt động ngoại

khóa…Tuy nhiên, đổi mới phương pháp dạy học bằng cách vận dụng kiến thức

tích hợp liên môn trong môn lịch sử thì đang còn là phương pháp còn nhiều mới

mẻ, chưa thực sự phổ biến. Đặc biệt từ việc tích lũy kiến thức liên môn đó để

lồng ghép nói về tấm gương đạo đức hồ Chí Minh trong một bài học thì thực sự

đang là phương pháp mới mẻ đối với cả giáo viên và học sinh. Sở dĩ như vậy là

do đây là phương pháp dạy học đạt hiệu quả kiến thức môn lịch sử cao nhưng

khó thực hiện đối với giáo viên, nhất là giáo viên công tác ở những vùng xa xôi,

điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn. Xuất phát từ yêu cầu của nguyên

tắc vận dụng kiến thức liên môn là khá cao: người giáo viên vừa phải vững vàng

kiến thức chuyên môn, vừa phải có kiến thức uyên thâm, vững chắc cùng với kỹ

năng dạy học các môn học có liên quan đến môn Lịch sử như Địa lý, Ngữ văn,

Âm nhạc, Giáo dục công dân…Vì vậy mà phương pháp dạy học môn Lịch sử

phải đạt đến sự nhuần nhuyễn kiến thức các môn học liên quan khác.

Nếu chỉ nhận thức dạy môn Lịch sử chỉ đơn thuần là cung cấp những số

liệu về nguyên nhân, diễn biến, kết quả,ý nghĩa các trận đánh hay các địa danh,

các nhân vật lịch sử thì bài dạy sẽ rất khô khan, nhàm chán và vô hình chung bài

giảng sẽ trở thành liệt kê kiến thức đã có sẵn trong sách giáo khoa và người giáo

viên sẽ khó chuyển thành những bài giảng sinh động, lôi cuốn học sinh và liên

kết nhiều kiến thức khoa học tự nhiên, khoa học xã hội khác. Việc vận dụng

kiến thức từ các môn học khác vào giảng dạy môn Lịch sử sẽ góp phần nâng cao

hiệu quả bài học và phát huy tính tích cực trong độc lập nhận thức của học sinh.

2. Thực trạng học sinh

Tại trường THPT nơi tôi dạy, trước năm 2019- khi chưa vận dụng kiến

thức liên môn vào giảng dạy một số bài cụ thể, sự tiếp thu bài học của học sinh

rất khô khan, học sinh thiếu chủ động trong giờ học, chưa phát huy được sự

hứng thú, tích cực chủ động trong học sinh, vì vậy hiệu quả giờ học không cao.

9

Riêng bài 17 “Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày 2/9/1945 đến

trước ngày 19/12/1946” (Tiết 1) và Bài 18 “Những năm đầu của cuộc kháng

chiến toàn quốc chống thực dân Pháp 1946-1950” (Tiết 3) (Lịch sử 12) trong

năm học 2017-2018 và 2018 - 2019 khi giáo viên chưa sử dụng phương pháp

vận dụng kiến thức liên môn vào giảng dạy, vì thế sau khi HS học xong chương

trình ôn Lịch sử lớp 12, tôi đã yêu cầu HS trả lời một số nội dung đã học để

nhằm củng cố kiến thức, kết quả tổng hợp như sau:

Kết quả kiểm tra học sinh

Hiểu bài, nắm

Hiểu sơ sài,

Năm học Lớp Sĩ số

vững kiến thức kiến thức chưa

đầy đủ

Chưa hiểu bài

Số

lượng

hs

Số

lượng

hs

Số

lượng

Tỉ lệ

hs

%

12A1

12A3

12C6

40

39

40

13

11

12

32,5%

28,2%

30%

20

22

20

50%

56,4%

50%

7

6

8

17,5%

15,4%

20%

2017

2018

12C3

12C5

12C6

39

41

40

9

23%

26,8%

30%

26

25

66,7%

63,4%

62,5%

4

3

10,3%

9,8%

7,5%

2018

2019

11

12

239

68

28,4

139

23,2

32

5,3

Tổng

Nhìn vào kết quả khảo sát trên cho thấy học sinh hiểu bài, nắm vững kiến

thức bài học còn hạn chế (28,4%), phần lớn mới chỉ nhận thức sơ sài, thậm chí

số học sinh chưa hiểu bài, thái độ học tập thụ động cũng chiếm tỉ lệ không nhỏ.

Xuất phát từ những lí do và thực trạng trên, trong thời gian qua tôi đã tìm

tòi, nghiên cứu và thử áp dụng phương pháp dạy học vận dụng kiến thức liên

môn và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào trong một số bài học và đã thu được

một số kết quả khả quan. Đối với bài 17: “Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ

sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946”, trong tiết 1. Với mục tiêu là

nhằm giúp học sinh hiểu được những khó khăn mà nhân dân ta phải đương đầu

sau ngày cách mạng tháng Tám thành công. Qua bài học, giúp các em thấy được

khả năng lãnh đạo tài tình sáng suốt của Đảng và đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí

Minh để đưa đất nước vượt qua khó khăn, thử thách. Từ đó hình thành cho các

em tinh thần tương thân, tương ái, tinh thần vượt khó để vươn lên trong học tập

cũng như trong cuộc sống hàng ngày. Đối với bài 18 “ Những năm đầu của cuộc

kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược 1946-1950, mục III- Chiến dịch

Việt Bắc thu đông năm 1950”. Với mục tiêu là giúp HS nắm được bước phát

10

triển mới của cuộc kháng chiến, từ chỗ đánh bại hoàn toàn kế hoạch “ đánh

nhanh thắng nhanh” của thực dân Pháp trong chiến dịch Việt Bắc năm 1947,

quân dân ta đã giành được thế chủ động trên chiến trường chính Bắc Bộ. Điều

đặc biệt là trong chiến dịch này có sự tham gia chỉ huy chiến dịch của chủ tịch

Hồ Chí Minh- đây cũng là chiến dịch duy nhất Bác trực tiếp ra trận.Trong chiến

dịch này, ngoài sự chỉ huy sáng tạo đầy mưu lược của Đảng và đứng đầu là chủ

tịch Hồ Chí Minh, sự quyết tâm chiến đấu của toàn dân tộc, HS còn cảm nhận

được một vị lãnh tụ kính yêu với những hình ảnh rất chân thực, bình dị, một tấm

lòng nhân ái bao dung, tình thương yêu chiến sĩ đồng bào vô bờ bến..Từ đó, giáo

dục các em kĩ năng biết xử lí tình huống, biết yêu thương chia sẻ, sống nhân ái

và nhường nhịn mọi người, biết học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Chủ

tịch Hồ Chí Minh. Trong xu thế hiện nay, việc giáo dục đạo đức lối sống cho HS

thực sự cần thiết hơn bao giờ hết. Để đạt được mục tiêu của bài học cần sử dụng

linh hoạt các phương pháp dạy học trong đó phương pháp tích hợp kiến thức các

bộ môn và liên hệ tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng nhằm

làm rõ các nội dung mà bài học đề cập đến.

III. Tích hợp kiến thức liên môn và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào dạy

học phần Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945-1954

1. Xác định bài giảng có thể tích hợp và lựa chọn nội dung tích hợp phù hợp

với bài giảng và khả năng nhận thức của học sinh

Để xác định đúng các bài giảng có thể tích hợp kiến thức liên môn và tích

hợp tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với bài giảng, phù hợp với nhận thức của

học sinh, yêu cầu GV phải căn cứ vào Chương trình giáo dục môn học của Bộ

GD-ĐT, phân phối chương trình của Sở GD- ĐT, nội dung Sách giáo khoa, yêu

cầu về chuẩn kiến thức kỉ năng của từng bài học. Nắm vững và hiểu biết sâu sắc

các chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh đã được học tập và bồi dưỡng. Hiểu

biết về kiến thức các môn học có thể vận dụng vào bài học cho phù hợp.

Để tiến hành tích hợp kiến thức liên môn và tích hợp tư tưởng đạo đức Hồ

Chí Minh GV thực hiện các bước sau:

- Bước 1: Xác định rõ kiến thức liên môn cần đưa vào bài học là những môn học

nào, cần đưa vào những nội dung gì, tích hợp ở phần nào của bài. Riêng tư

tưởng của chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện trong những hoạt động nào của

Người. Từ đó sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, các bài hát, các tác phẩm văn học, bản

đồ, các bài viết, hình ảnh về Người, các bộ phim tư liệu.. viết về Người liên

quan đến nội dung tích hợp.

- Tiến hành soạn bài, chú ý xác định rõ các chuẩn kiến thức kỹ năng, mục tiêu

của bài dạy. Xác định rõ nội dung tích hợp vào các đơn vị kiến thức cụ thể. Xác

định rõ phương pháp tích hợp và các tư liệu liên quan phục vụ cho bài dạy. Cần

chú ý phần chuẩn bị tư liệu có cả của học sinh và giáo viên.

Nội dung và các phương pháp tích hợp vào các đơn vị kiến thức cụ thể

trong chương III (SGK Lịch sử 12 – Ban cơ bản) như sau:

11

SKKN Tích hợp kiến thức liên môn và tư tưởng đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh vào giảng dạy phần lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945 - 1954