SKKN Tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
Âm nhạc mà nói vừa là một nghệ thuật nhưng cũng như một ngôn ngữ toàn cầu, giúp con người phát triển toàn diện nhận thức về bản thân và cuộc sống. Chính vì vậy, mà từ lâu Âm nhạc đã được đưa vào là môn học chính khóa cho học sinh Tiểu học. Âm nhạc tô đẹp cuộc sống và làm giàu cảm xúc cho các em học sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và năng lực sáng tạo.
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Sinh thời Bác Hồ Chí Minh đã căn dặn:
“Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người”.
“Trồng người” đó là vấn đề mà Đảng, nhà nước và toàn dân đều rất quan
tâm. Mục tiêu của giáo dục nhằm hình thành và phát triển những phẩm chất,
năng lực của công dân Việt Nam: Tự chủ, năng động, sáng tạo, có kiến thức văn
hóa, khoa học công nghệ, có nghề nghiệp, có sức khỏe tốt, có niềm tự hào dân
tộc, có ý chí vươn lên, có năng lực đi vào thực tiễn cuộc sống góp phần làm cho
dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh đáp ứng yêu cầu xây dựng và
bảo vệ tổ quốc Việt Nam Xã Hội Chủ Nghĩa.
Trong đó giáo dục Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho
việc hình thành và phát triển nhân cách người học và môn Âm nhạc đó giúp
phần không nhỏ trong việc hình thành phát triển đó. Âmnhạc ngày nay đã trở
thành một trong những môn học được quy định chính thức trong chương trình
đào tạo ở cấp phổ thông bắt đầu từ cấp tiểu học.
Âm nhạc mà nói vừa là một nghệ thuật nhưng cũng như một ngôn ngữ
toàn cầu, giúp con người phát triển toàn diện nhận thức về bản thân và cuộc
sống. Chính vì vậy, mà từ lâu Âm nhạc đã được đưa vào là môn học chính khóa
cho học sinh Tiểu học. Âm nhạc tô đẹp cuộc sống và làm giàu cảm xúc cho các
em học sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và
năng lực sáng tạo.
Tuy nhiên, hứng thú học Âm nhạc của học sinh Tiểu học hiện nay lại có
sự chênh lệch khá lớn giữa các phân môn trong bộ môn. Là một giáo viên được
phân công nhiệm vụ giảng dạy môn Âm nhạc lớp 5A trong trường Tiểu học Vạn
Thọ 1, tôi nhận thấy đại đa số các em học sinh đều rất thích ca hát nhưng ngại
tập đọc nhạc, cứ đến giờ học tập đọc nhạc các em lại kém sôi nổi và lười vận
động, sáng tạo. Chính vì vậy mà số các em học sinh lớp 5A biết đọc nhạc thuần
thục là chưa nhiều. Đứng trước thực trạng đó, tôi đã nghiên cứu và tìm tòi và
quyết định chọn thực hiện sáng kiến “Tám biện pháp nhằm nâng cao chất
lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu
học Vạn Thọ 1” với mong muốn sẽ giúp cho các em học sinh thấy thích thú khi
được học phân môn này và đặc biệt các em có thể được tiếp cận và lĩnh hội các
kiến thức âm nhạc một cách có chiều sâu hơn.
2.Mục đích nghiên cứu đề tài:
Tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc nói chung và phân môn
Tập đọc nhạc nói riêng, giúp cho chất lượng học Tập đọc nhạc của học sinh Tiểu
học được nâng lên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
1
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy phân
môn tập đọc nhạc cho học sinh.
3.2. Khách thể nghiên cứu:học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
4.Giả thuyết nghiên cứu
Áp dụng tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc
nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1có hiệu quả sẽ tạo cho học
sinh hứng thú khi học, tăng khả năng tuy duy, sáng tạo, ghi nhớ và giúp nâng
cao chất lượng học phân môn Tập đọc nhạc.
5.Nhiệm vụ nghiên cứu:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận
Lịch sử cho thấy từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang
sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy
đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng
chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm
nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc
sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc
biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người.
Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói
chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa
môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học.
Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm
hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học
sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp
đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức,
nhân cách của các em sau này.
5.2.Nghiên cứu thực trạng
+ Đối với giáo viên
Tại các trường Tiểu học, Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương
trình.Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được sự
quan tâm.
Âm nhạc từ lâu đã không còn là môn học mới mẻ nhưng trong nó vẫn còn
tồn tại nhiều suy nghĩ khác nhau. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm
cao, biết truyền đạt kiến thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh
nhưng bên cạnh đó, vẫn có những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây
chỉ là môn học phụ không cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương
pháp giảng dạy, lên lớp vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây
nhàm chán cho HS. Đây là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú
học tập, từ đó làm giảm khả năng cảm thụ âm nhạc của các em.
+ Đối với học sinh
2
Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực nông thôn, hầu hết các em
học sinh đều là con em nông dân nên không được quan tâm nhiều tới việc học
tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc
học các môn Toán, Tiếng Việt, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng
cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em chưa quan tâm
nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng.
Mặt khác, nếu có một bộ phận các em thích học âm nhạc, quan tâm tới bộ
môn này thì các em lại chỉ thích học hát hơn tập đọc nhạc vì phân môn này là dễ
học nhất trong bộ môn Âm nhạc. Tuy nhiên, để phát triển đầy đủ về tai nghe
cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới
phân môn tập đọc nhạc. Để làm được điều đó, đòi hỏi người giáo viên Âm nhạc
cần phải có phương pháp truyền đạt kiến thức cũng như kĩ năng, thái độ phù hợp
trong quá trình giảng dạy cho các em nhất là trong phân môn tập đọc nhạc.
Là một giáo viên được đào tạo về chuyên ngành sư phạm Âm nhạc, qua
thời gian trực tiếp giảng dạy bộ mô n với lòng yêu nghề mến trẻ và sự nỗ lực
học hỏi của mình, bản thân tôi đã ít nhiều đúc rút được một số kinh nghiệm
trong công tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến thức của
môn học, đặc biệt là các kĩ năng khi tập đọc nhạc đối với các em học sinh Tiểu
học là chưa cao. Đứng trước những hạn chế thực tại, tôi mạnh dạn đưa ra tám
biện pháp hướng dẫn các em cách tập đọc nhạc khá hiệu quả mà tôi đã thực hiện
tại trường.
5.3Đề xuất giải pháp
Giải pháp1. Điều tra thực trạng việc học tập phân môn tập đọc nhạc của
học sinh Tiểu học
Giải pháp 2. Nghiên cứu tâm lí, từng đối tượng học sinh để thiết kế bài
dạy, chọn lọc và áp dụng phương pháp dạy phù hợp.
Giải pháp 3: Đưa ra tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy phân
môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học
6.Phạm vi và giới hạn đề tài:
Nội dung: Những biện pháp được áp dụng tại lớp 5A Trường Tiểu học
Vạn Thọ 1 nhằm tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc.
Thời gian: Tháng 11/2018 – tháng 9/2019
Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
7. Phương Pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu tài liệu, quan sát, điều tra trắc nghiệm, trưng cầu ý kiến bằng
câu hỏi.
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
1. Cơ sở khoa học
3
Lịch sử cho thấy, từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang
sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy
đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng
chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm
nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc
sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc
biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người.
Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói
chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa
môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học.
Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm
hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học
sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp
đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức,
nhân cách của các em sau này.
2.Cơ sở thực tiễn
Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường có phong trào văn hoá, văn
nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn, nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm
học qua các đợt thi đua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm
nhạc. Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ môn này, đòi hỏi
người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút, tạo
sự hứng thú cho các em với môn học.
Là giáo viên được đào tạo chuyên ngành sư phạm Âm Nhạc ở trường Tiểu
học Vạn Thọ 1 tôi nhận thấy hầu như đa số các em đều thích học môn Âm nhạc.
Nhưng để phát triển đầy đủ về tai nghe cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì
các em cần phải quan tâm hơn nữa tới phân môn tập đọc nhạc. Vì vậy người
giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức,
các kỹ năng cơ bản của phân môn tập đọc nhạc từ đó giúp các em phát triển khả
năng nghe nhạc, khả năng ghi nhớ, khắc sâu kiến thức cho các em, từ đó tạo cho
các em niềm yêu thích khi học môn Âm nhạc.
Với phương châm “Học vui - Vui học”, chương trình Âm nhạc ở trường
Tiểu học có nhiều nội dung đa dạng, phong phú với các phân môn như: Học hát,
lý thuyết âm nhạc, tập đọc nhạc (TĐN) và kể chuyện âm nhạc qua đó mang lại
cho các em nhiều niềm vui và sự hứng thú đối với môn học. Riêng đối với phân
môn TĐN, giáo viên cần cho học sinh biết rằng: tập đọc nhạc không phải như “
tập đọc chữ ”, tập đọc nhạc sẽ không thể đọc “ như nói ” mà phải đọc “ như hát
”. Tập đọc nhạc chính là cho các em làm quen với chữ “nhạc”. Dạy TĐN ở
trường Tiểu học chỉ nhằm bước đầu tập luyện “ giải mã ” các kí hiệu ghi chép
nhạc và học các bài TĐN để cho các em có ý thức hát đúng cao độ, trường độ,
nhịp điệu, làm quen với các loại hình tiết tấu...để giúp HS hát lời ca chính xác
hơn. Qua những bài TĐN đồng thời cũng giáo dục nhạc cảm và giúp các em
phát huy khả năng sáng tạo Âm nhạc của mình.
4
Chương 2: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
I. Đặc điểm tình hình
1. Thuận lợi
Được sự Lãnh đạo trực tiếp của Phòng GD&ĐT Vạn Ninh, sự quan tâm
của Đảng ủy, chính quyền địa phương, các ban ngành đoàn thể và phụ huynh
học sinh để giúp cho nhà trường có định hướng trong công tác chung của ngành.
Cơ sở vật chất từng bước đã được cải thiện, có đầy đủ các trang thiết bị
cần thiết cho hoạt động dạy và học.
Giáo viên đa số còn trẻ, nhiệt tình trong công tác giảng dạy, hầu hết đều
được đào tạo qua trường lớp, có tay nghề tương đối vững vàng, đa số giáo viên
có ý thức tổ chức kỷ luật trong lao động, có tinh thần trách nhiệm cao ham học
hỏi để nâng cao tay nghề và nghiệp vụ chuyên môn.
Âm nhạc là môn học độc lập, kết quả đánh giá là điều kiện xét duyệt lên
lớp.
Ban Giám Hiệu nhà trường cùng các giáo viên đã có sự quan tâm nhiều
cho môn học âm nhạc.
2. Khó khăn:
Nhà trường chưa có phòng học chức năng nhưng cũng đã đầu tư một số
trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc-gan, kèn Melodion, nhạc cụ gõ:
thanh phách, song loan, mõ, trống con... Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy
học.
Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực giáp ranh giữa miền núi và
miền biển, hầu hết các em học sinh đều là con em nông thôn nên không được
quan tâm nhiều tới việc học tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ,
gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán, Văn, Ngoại ngữ mới là cần thiết
nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em
chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế,
chưa sâu rộng.
Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình. Âm nhạc mang đến
cho học sinh những phút giây thực sự thư giãn, thoải mái sau những giờ học
căng thẳng. Tuy nhiên, để vệc dạy và học Âm nhạc được thực hiện theo đúng
đặc trưng và mục tiêu của nó thì đòi hỏi chúng ta phải thực hiện nghiêm túc.
Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được nhiều sự
quan tâm. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm cao, biết truyền đạt kiến
thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh nhưng bên cạnh đó, vẫn có
những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây chỉ là môn học phụ không
cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương pháp giảng dạy, lên lớp
vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây nhàm chán cho HS. Đây
là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú học tập, từ đó làm giảm
khả năng cảm thụ âm nhạc của các em.
5
II.Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường có phong trào văn hoá, văn
nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn, nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm
học qua các đợt thi đua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm
nhạc. Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ môn này, đòi hỏi
người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút, tạo
sự hứng thú cho các em với môn học. Năm học 2018 – 2019 Trường Tiểu học
Vạn Thọ 1 có 01 điểm với 08 lớp, tổng số học sinh là: 185 học sinh /103 nữ
(trong đó Khối 5: 35/20 nữ) và môn Âm nhạc có 1 giáo viên giảng dạy.Tôi được
phân công giảng dạy tất cả các khối lớp 1,2,3,4,5.Tôi quan sát thấy hầu như đa
số các em đều thích học môn Âm nhạc. Nhưng để phát triển đầy đủ về tai nghe
cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới
phân môn tập đọc nhạc Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có
được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản của phân môn tập
đọc nhạc từ đó giúp các em phát triển khả năng nghe nhạc, khả năng ghi nhớ,
khắc sâu kiến thức cho các em từ đó tạo cho các em niềm yêu thích khi học môn
Âm nhạc.
Nguyên nhân chủ yếu là do nhà trường chưa có phònghọc chức năng
nhưng cũng đã đầu tư một số trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc-
gan, Kèn Melodion, nhạc cụ gõ: thanh phách, song loan, mõ, trống con... Có
máy tính, máy chiếu phục vụ dạy học.
Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán,
Văn, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng
các môn học ấy.Vì vậy, các em chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó
hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng.
Ở trường Tiểu học, TĐN không thể đạt được mục tiêu như ở trường Âm
nhạc chuyên nghiệp là “đọc thông, viết thạo” bản nhạc, vì thời lượng học quá ít
và đối tượng học sinh là đại trà. Vậy thì, là những giáo viên trực tiếp đứng lớp,
để thực hiện được mục tiêu là “ Giáo dục văn hoá âm nhạc ” ở trường Tiểu học,
chúng ta phải tổ chức như thế nào để cho các em tiếp thu nhanh bài đọc nhạc,
nắm được kỹ năng đọc nhạc kết hợp với gõ phách để từ đó tạo nên sự hứng thú,
sự yêu thích đối với môn học. Đó là vấn đề mà tôi luôn luôn suy nghĩ khi thực
hiên giáo án lên lớp và trong thực tế giảng dạy,bản thân luôn cố gắng học hỏi,
tìm tòi, rút kinh nghiệm để nhằm tìm cho mình một phương pháp tối ưu trong
hoạt động giảng dạy.
Chương 3: Giải pháp nghiên cứu
Để giúp cho chất lượng học tập đọc nhạc của học sinh Tiểu học nâng lên,
tôi đã nghiên cứu và đưa ra tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn
tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học như sau:
Biện pháp1. Giới thiệu bài tập đọc nhạc
6
Trước khi tiến hành tập đọc nhạc, tôi giới thiệu tới các em bản nhạc bài
tập đọc nhạc để các em có những hình dung ban đầu về kiến thức mà các em
chuẩn bị khám phá.
Bởi vì đây là phân môn tập đọc nhạc nên không cần phải đi quá sâu về
giới thiệu tác giả, tôi chỉ đưa ra một số thông tin ngắn gọn về tác giả và trích
đoạn trong bản nhạc nào. Cũng có thể cho học sinh được quan sát hình ảnh của
nhạc sĩ sáng tác bản nhạc này để các em có thêm hiểu biết.
Bên cạnh đó, để phát huy tính tích cực của học sinh, tôi để học sinh tự
phát hiện một số kiến thức về âm nhạc như: Em thấy bản nhạc này được viết ở
nhịp nào? Có tất cả bao nhiêu ô nhịp? Và để giúp cho việc đọc nhạc được dễ
dàng, tôi hướng dẫn các em chia câu cho bài tập đọc nhạc.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ Ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 –
NXB Giáo dục)
Tôi cho học sinh quan sát tranh bài tập đọc nhạc rồi yêu cầu các em phát
hiện:
2
+ Bài tập đọc nhạc được viết ở nhịp nào? (
)
nhịp 4
+ Toàn bộ bài tập đọc nhạc gồm có mấy ô nhịp? (Gồm có 8 ô nhịp)
+ Theo em, bài tập đọc nhạc này có thể được chia làm mấy câu nhạc?
(Chia làm 2 câu nhạc: Câu thứ nhất gồm 4 ô nhịp, câu thứ 2 gồm 4 ô nhịp)
Biện pháp 2. Tập nói tên nốt nhạc
Để việc đọc nhạc được thực hiện chính xác và dễ dàng, tôi hướng dẫn các
em tập xác định và nói tên các nốt nhạc có trong bài qua việc quan sát tranh tập
đọc nhạc. Ở bước này, có thể gọi cá nhân học sinh phát hiện và đọc các nốt có
trong từng câu nhạc hoặc cũng có thể cho cả lớp đọc đồng thanh. Học sinh chỉ
cần đọc tên các nốt nhạc như: Đô, rê, mi… chứ không cần cao độ của các nốt. Ở
bước này, chúng ta không nên để mất nhiều thời gian, chỉ nên thực hiện trong
khoảng 2 – 3 phút.
Biện pháp 3. Luyện tập cao độ
Muốn giúp cho học sinh đọc chuẩn xác cao độ các nốt nhạc trong bài tập
đọc nhạc, chúng ta phải thực hiện luyện tập cao độ cho học sinh.
Qua bước tập nói tên nốt nhạc, học sinh đã phát hiện được các nốt nhạc
được sử dụng trong bài, tôi yêu cầu các em sắp xếp các nốt nhạc theo thứ tự từ
thấp đến cao rồi ghi lên bảng. Sau đó, tôi đàn giai điệu của chuỗi âm thanh
khoảng 2 âm – 3 âm theo chiều đi lên và đi xuống để học sinh đọc theo tiếng
đàn. Đây là một bước rất quan trọng nhằm phát triển tai nghe của học sinh. Vì
vậy, chúng ta không nên sử dụng phương pháp dạy truyền khẩu mà để học sinh
tự nghe và đọc dựa vào tiếng đàn.
7
Khi đàn nên chú ý dịch giọng sao cho phù hợp với giọng của học sinh.
Tránh đàn cao quá hoặc thấp quá sẽ làm cho học sinh cảm thấy không tự tin tập
đọc nhạc ở các bước tiếp theo.
Với những bài có thang âm liền bậc, tôi hướng dẫn học sinh đặc biệt là
học sinh năng khiếu đọc các quãng trong thang âm để phát huy khả năng nghe
cũng như đọc nhạc cho các em.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ Ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 –
NXB Giáo dục)
Sau khi quan sát tranh bài tập đọc nhạc, tôi yêu cầu học sinh nói tên các
nốt nhạc được sử dụng trong bài:
+ Em hãy nêu tên các nốt nhạc chính được sử dụng trong bài? (Nốt Đô,
Rê, Mi, Son, La, Đố)
+ Em hãy sắp xếp các nốt nhạc đó theo thứ tự từ thấp đến cao? (Nốt Đồ,
Rê, Mi, Son, La, Đố)
Tôi đàn giai điệu của thang âm này một lần rồi yêu cầu học sinh đọc theo
chiều đi lên và đi xuống nhiều lần để học sinh nhớ được cao độ các nốt nhạc.
Biện pháp 4. Luyện tập tiết tấu
Đây là một bước cũng rất quan trọng, nó giúp cho học sinh đọc đúng
trường độ các nốt của bài tập đọc nhạc.
Trước tiên, tôi yêu cầu học sinh nói tên các hình nốt có trong từng câu
nhạc rồi để học sinh tự rút ra âm hình tiết tấu chính của bài. Tuy nhiên công việc
này thường chỉ có học sinh năng khiếu mới làm được. Và chỉ khi học sinh không
thực sự làm được, tôi mới giúp các em tìm ra vì như vậy mới phát huy được hết
tính tích cực, tăng tính tò mò, tự khám phá của học sinh.
Khi hướng dẫn học sinh thực hiện gõ tiết tấu, tôi thực hiện mẫu 1 – 2 lần
rồi hướng dẫn các em thực hiện theo. Đối với những bài có âm hình tiết tấu đơn
giản, chỉ sử dụng hình nốt đen và nốt trắng tôi gọi một số cá nhân tự thực hiện
gõ rồi cả lớp tập gõ theo.
Để luyện tập tiết tấu, chúng ta có nhiều cách thực hiện nhưng có bốn cách
khá phổ biến mà tôi thường áp dụng. Đó là: Miệng đọc âm hình tiết tấu chính;
Tay gõ âm hình tiết tấu chính; Miệng đọc kết hợp tay gõ âm hình tiết tấu chính;
Miệng đọc tiết tấu kết hợp tay gõ theo phách. Tuy nhiên, trong mỗi bài Tập đọc
nhạc ta chỉ nên chọn 1-2 cách luyện tập thích hợp.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 –
NXB Giáo dục)
Với bài tập đọc nhạc này, âm hình tiết tấu tương đối đơn giản, chúng ta
nên chọn cách miệng đọc kết hợp tay gõ âm hình tiết tấu chính.
Để hướng dẫn học sinh thể hiện đúng cách gõ các nốt nhạc ngân dài, tôi
đã quy ước với các em bằng động tác mở hai bàn tay với những hình nốt trắng
8
và úp bàn tay nếu là dấu lặng. Có như vậy các em sẽ không bị cuốn nhịp khi gõ
tiết tấu.
Biện pháp 5. Tập đọc từng câu
Sau khi thực hiện xong các phần trên, tôi cùng học sinh đi vào khám phá
giai điệu của từng câu nhạc. Đây là phần quan trọng nhất khi dạy phân môn này.
Để học sinh có những cảm nhận ban đầu về bản nhạc, tôi đàn giai điệu
toàn bài cho các em nghe bằng cách đệm có tiết tấu nhằm gây sự hứng thú cho
các em rồi hướng dẫn các em tập đọc từng câu nhạc như đã chia ở trên.
Khi tập đọc từng câu, tôi đàn giai điệu 3 lần và yêu cầu học sinh: Lần thứ
nhất các em nghe giai điệu, lần thứ 2 các em đọc nhẩm theo giai điệu, lần thứ 3
các em đọc hòa theo tiếng đàn. Sau đó tôi mời cá nhân một số học sinh đọc câu
nhạc cho cả lớp nghe (Học sinh năng khiếu) rồi cho cả lớp đọc. Ở bước này, cần
phải thật chú ý những nốt ngân dài, tôi luôn nhắc học sinh chú ý ngay từ đầu để
học sinh thể hiện đúng trường độ và không bị cuốn nhịp.
Sau khi dạy học sinh tập đọc được hai câu nhạc, tôi hướng dẫn các em đọc
ghép. Tôi đàn giai điệu cho các em nghe rồi yêu cầu các em nhẩm theo. Để phát
huy khả năng đọc nhạc của học sinh năng khiếu, tôi mời cá nhân đọc ghép theo
tinh thần xung phong rồi cho cả lớp thực hiện đọc đồng thanh.
Ở bước này, phải thật chú ý, nếu học sinh đọc sai hoặc chưa chuẩn xác
chỗ nào, tôi sửa sai kịp thời cho các em. Tránh trường hợp đến khi vào đọc toàn
bài các em đã quen giai điệu trong đầu sẽ rất khó sửa nên kiểm tra cá nhân nhiều
sẽ tốt hơn.
Với những câu nhạc có giai điệu giống nhau, tôi thường đàn trước giai
điệu một lần rồi cho các em tự nghe, tự phát hiện xem câu nhạc này có gì giống
và khác những câu nhạc trước đã học. Như vậy mới phát huy được khả năng
nghe nhạc cũng như tính tích cực của học sinh.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4: Nhớ ơn Bác (Trang 24 sách Âm nhạc 5 –
NXB Giáo dục)
Bài tập đọc nhạc này được chia làm hai câu, mỗi câu gồm có 4 ô nhịp.
Sau khi dạy xong câu nhạc thứ nhất, khi đàn giai điệu câu thứ hai tôi yêu
cầu học sinh:
– Em hãy nghe và phát hiện xem câu nhạc này có điểm gì giống và khác
câu nhạc trước? (Giai điệu câu nhạc này giống câu một chỉ khác nhau về cao độ
của các nốt trong câu)
Nếu học sinh đã phát hiện chính xác, tôi mời học sinh năng khiếu thực
hiện đọc câu nhạc này rồi cho cả lớp đọc hòa theo tiếng đàn.
Biện pháp 6. Tập đọc cả bài
Sau khi thực hiện xong phần tập đọc từng câu, tôi tiến hành cho các em
tập đọc cả bài Tập đọc nhạc.
9
Tôi đàn giai điệu cả bài tập đọc nhạc một lần để học sinh nghe và cảm
nhận liền mạch về các câu nhạc vừa được học. Sau đó, tôi đàn giai điệu các nốt
nhạc trong bài để học sinh đọc hòa theo, vừa đọc vừa gõ tiết tấu. Khi thực hiện
bước này, tôi thường mời các em học sinh có năng khiếu thực hiện để làm mẫu
cho các bạn rồi cho cả lớp thực hiện (Sửa sai nếu có).
Trong bước này, tôi thường không sử dụng đàn nhiều, chỉ cho học sinh
đọc nhạc theo đàn từ 1 đến 2 lần rồi để các em tự đọc. Như vậy mới phát hiện
được học sinh đã thực sự đọc chuẩn xác cao độ cũng như tiết tấu của bài tập đọc
nhạc chưa. Từ đó có hướng giúp đỡ các em ở những chỗ sai.
Biện pháp 7. Ghép lời ca
Ghép lời ca là một bước thể hiện rõ nhất khả năng nghe nhạc của học
sinh. Vì nếu các em đã đọc chính xác cả về cao độ cũng như tiết tầu bài tập đọc
nhạc rồi thì việc ghép lời ca sẽ thực hiện dễ dàng.
Sau khi thấy học sinh đã đọc chuẩn xác cao độ cũng như trường độ các
nốt nhạc trong bài, tôi hướng dẫn các em đọc nhạc, ghép lời kết hợp gõ phách.
Để giúp các em dễ dàng ghép chính xác lời ca với giai điệu bản nhạc, tôi
chia lớp thành 2 nhóm: Một nhóm đọc nhạc kết hợp gõ đệm theo tiết tấu, nhóm
còn lại ghép lời ca kết hợp gõ đệm theo tiết tấu rồi đổi ngược lại.
Sau khi thực hiện cả lớp thành công, tôi yêu cầu các nhóm, tổ, cá nhân thể
hiện lại bài Tập đọc nhạc có cả ghép lời ca kết hợp gõ đệm theo phách hòa cũng
tiếng đàn để có một bài tập đọc nhạc hoàn chỉnh.
Biện pháp 8. Củng cố, kiểm tra
Để củng cố nội dung bài, tôi cho các tổ, nhóm, cá nhân đọc nhạc, ghép lời
kết hợp gõ đệm theo phách nhiều lần nhằm kiểm tra khả năng tiếp thu bài của
các em trong giờ học. Đặc biệt hướng dẫn các em đọc nhạc diễn cảm, thể hiện
theo đúng tính chất của bài tập đọc nhạc. Đồng thời, đưa ra các câu hỏi nhằm
kiểm tra kiến thức bài học như: Các em vừa được học bài tập đọc nhạc số mấy?
Do ai sáng tác? Bài tập đọc nhạc được viết trong bao nhiêu ô nhịp?….
Bên cạnh các hình thức lên lớp truyền thống, nếu còn thời gian, tôi tổ
chức cho các em chơi trò chơi giúp thay đổi không khí sau giờ học cũng như
giúp các em cùng cố kiến thức âm nhạc như: Trò chơi“Khuông nhạc bàn
tay” giúp học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc trên khuông hoặc trò chơi “Bảy
anh em” giúp học sinh ghi nhớ tên 7 nốt nhạc…
Ví dụ: Tổ chức chơi trò chơi “Bảy anh em”
•
•
Mục tiêu: Giúp học sinh nhớ tên bảy nốt nhạc
Cách chơi:
+ Giáo viên chỉ định bảy em học sinh, mỗi em “Mang tên” một nốt nhạc
theo thứ tự: Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si.
10
+ “Bảy anh em” đứng cạnh nhau theo thứ tự trên. Giáo viên gọi tên nốt
nhạc nào, học sinh mang tên ấy nói “Có” và nói tiếp “Tôi tên là…” (Theo tên nốt
giáo viên đã quy định từ trước) rồi giơ một tay lên cao. Ai nói sai tên mình là
thua cuộc.
Khi dạy phân môn tập đọc nhạc, chúng ta cần phải thực hiện theo 8 bước
trên. Tuy nhiên, tùy thuộc cách dẫn dắt vào bài của mỗi người, chúng ta có thể
linh hoạt thay đổi thứ tự của bước 3 và bước 4. Trong 8 bước trên thì bước dạy
tập đọc từng câu là quan trọng nhất, vì vậy chúng ta cần phải dành nhiều thời
gian cho bước này nhất.
Chương 4: Hiệu quả sáng kiến
1. Hiệu quả của sáng kiến
Sau khi trực tiếp áp dụng các biện pháp giảng dạy này vào các tiết Tập
đọc nhạc tại trường, tôi nhận thấy các em học sinh đã có sự sôi nổi hơn trong các
tiết học.Các em có hứng thú học, chủ động tìm tòi kiến thức, không bị động.Và
đặc biệt, các em mong chờ đến tiết học Tập đọc nhạc để được khám phá bài
mới. Từ đó, tôi nhận thấy khả năng nghe nhạc của các em cũng có sự tiến bộ
vượt bậc khi dạy các em học bài hát mới hay cho các em nghe một bản nhạc. Tôi
nghĩ, đây chính là kết quả mà thầy cô nào cũng mong muốn khi trực tiếp giảng
dạy môn học này.
2. Tổ chức thu thập minh chứng đánh giá hiệu quả, tác dụng của sáng
kiến
Năm học 2018 – 2019 Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 có 01 điểm với 08 lớp,
tổng số học sinh là: 185 học sinh /103 nữ (trong đó Khối 5: 35/20 nữ) và môn
Âm nhạc có 1 giáo viên giảng dạy.Tôi được phân công giảng dạy tất cả các khối
lớp 1,2,3,4,5. Giữa học kì I năm học 2018- 2019, tôi đã tiến hành khảo sát đối
với học sinh lớp 5A trên cơ sở đặt câu hỏi qua phiếu điều tra trắc nghiệm trên 35
học sinh: Em có thích học bộ môn Âm nhạc không? (đồng ý) Vì sao thích?
(không đồng ý) Vì sao không? Kết qủa thu được như sau:
Kết quả
S
Nguyên nhân
STT
1
Đồng ý
Không đồng ý
1Do môn Âm nhạc hấp dẫn,
dễ học
21/35 HS = 60%
14/35HS = 40%
Do môn Âm nhạc khó học,
2
dễ quên, nhiều bài nhàm 24/35HS = 68.6% 11/35HS = 31.4%
2
3
chán.
3Do giáo viên dạy hay, dễ
19/35 HS = 54.3 % 16/35 HS = 45.7%
hiểu, hứng thú
Qua bảng thống kê điều tra cho thấy các em không thích môn Âm nhạc do
môn Âm nhạc do khó học, dễ quên, nhiều bài nhàm chán đạt tỉ lệ khá cao,
11
Tải về để xem bản đầy đủ
17 trang
19/10/2024
400
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_tam_bien_phap_nham_nang_cao_chat_luong_day_hoc_phan_mon.docx
