SKKN Rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 8
Tập làm văn là một phân môn của môn Ngữ Văn trong nhà trường phổ thông. Tập làm văn có một vị trí rất quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn thông qua hệ thống các bài tập tạo lập văn bản cũng như thực hành sử dụng tiếng Việt. Trong chương trình Ngữ văn THCS, song song với việc được học các văn bản tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh,...học sinh còn được học đặc điểm chung và cách làm các kiểu bài Tập làm văn như tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh,..
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
CHO HỌC SINH LỚP 8
Môn: Ngữ văn
NĂM HỌC 2015-2016
MỤC LỤC
1
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Tập làm văn là một phân môn của môn Ngữ Văn trong nhà trường phổ thông. Tập
làm văn có một vị trí rất quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn thông
qua hệ thống các bài tập tạo lập văn bản cũng như thực hành sử dụng tiếng Việt. Trong
chương trình Ngữ văn THCS, song song với việc được học các văn bản tự sự, miêu tả, biểu
cảm, nghị luận, thuyết minh,...học sinh còn được học đặc điểm chung và cách làm các kiểu
bài Tập làm văn như tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh,..
Phân môn Tập làm văn trong chương trình Ngữ văn THCS đã có sự đổi mới so với chương
trình cũ. Với quan điểm chú trọng tới việc rèn luyện, nâng cao kĩ năng thực hành tạo lập văn
bản nói và viết. Lớp 6 tổng số tiết Tập làm văn là.....Chủ yếu tập trung vào 2 kiểu bài tự sự
và miêu tả. Lớp 7 tổng số tiết Tập làm văn là.....với 2 kiểu bài chính biểu cảm và nghị luận.
Lớp 8 tổng số tiết Tập làm văn là.....học sinh được học và rèn luyện về kiểu bài twk sự
(nâng cao hơn so với lớp 6) và 2 kiểu bài thuyết minh, nghị luận. Lớp 9 học sinh học
......tiết về Tập làm văn về tự sự, thuyết minh (nâng cao hơn) và nghị luận. Như vây, chúng
ta thấy phân môn Tập làm văn trong chương trình Ngữ văn cấp THCS đã xây dựng nội dung
theo cấu trúc đồng tâm, có lặp lại, (nâng cao) ở các lớp khác nhau. Ví dụ: Văn nghị luận học
ở cả ba lớp 7,8,9. Tuy nhiên sự lặp lại ở vòng 2 (lớp 8,9) là theo hướng kết hợp: Nghị luận
gắn với thuyết minh, biểu cảm....Đây chính là điều kiện thuận lợi cho học sinh nâng cao khả
năng nhận thức và kĩ năng , kĩ xảo thực hành tạo lập các kiểu văn bản. Đặc biệt là văn nghị
luận giúp học sinh rèn luyện các thao tác nghị luận như giải thích, chứng minh, phân tích, so
sánh, bác bỏ, bình luận qua các kiểu bài tự sự, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận (nghị luận
văn học và nghị luận xã hội) mà còn giúp cho học sinh cách cảm thụ, phân tích đánh giá
một áng văn, áng thơ, những nhân vật trong tác phẩm văn chương. Việc rèn luyện kiểu bài
này rất cần thiết cho học sinh khi làm các bài kiểm tra, bài thi học kỳ . Bài nghị luận xã hội
rèn luyện cho học sinh cách nhìn nhận, kiến giải, trình bày những ý kiến riêng về một vấn
đề tư tưởng đạo lý hoặc một vấn đề xã hội đáng quan tâm. Việc rèn luyện kiểu bài này
không chỉ cần cho học sinh khi làm các bài kiểm tra, bài thi mà còn cần cho người học khi
vào đời. Bởi vì trong cuộc sống, dù làm bất cứ công việc gì, ở bất kỳ lĩnh vực nào, mỗi
người cũng có lúc phải trình bày ý kiến riêng của mình về một vấn đề xã hội.
2. Cơ sở thực tiễn
Chương trình Ngữ văn THCS hiện nay, kiểu bài nghị luận xã hội đã được chú ý một
cách toàn diện hơn, từ đọc hiểu – phân tích trong phần Văn học, đến luyện tập cách làm,
cách viết trong phần Tập làm văn. Đặc biệt trong chương trình Ngữ văn lớp 9, số lượng các
bài kiểm tra ra vào các dạng đề nghị luận xã hội chiếm tỉ lệ cao. Đặc biệt, trong các đề thi
học sinh giỏi môn Ngữ văn cấp thành phố, số câu hỏi ra trong đề thi ở dạng này luôn chiếm
số điểm khá cao (6/ 20 điểm toàn bài). Bên cạnh đó, những năm gần đây, ở các kì thi vào
2
THPT, trong cấu trúc đề thi đã đưa 1 câu Tập làm văn theo dạng đề nghị luận xã hội. Điều
này càng cho thấy nghị luận xã hội đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hình thành kĩ
năng Tập làm văn cho học sinh Phổ thông nói chung và học sinh lớp 8 THCS nói riêng.
Dạy học làm văn nghị luận xã hội, bên cạnh những ưu điểm là học sinh dễ dàng có
hứng thú với các dạng đề này. Trong quá trình giải quyết vấn đề, học sinh được trình bày
suy nghĩ riêng của bản thân. Bên cạnh đó, các em được biết thêm nhiều câu danh ngôn, câu
thơ, câu văn hay, được hiểu biết thêm những vấn đề về cuộc sống muôn màu, được bồi
dưỡng thêm về phẩm chất đạo đức, được rèn luyện thêm các kĩ năng làm văn… Từ đó tạo
thêm hứng thú cho các em trong quá trình làm văn nói riêng và học tập bộ môn Ngữ văn nói
chung.
Tuy nhiên, các dạng đề nghị luận xã hội cũng khiến nhiều học sinh gặp lúng túng và
cảm thấy khó khăn khi làm bài. Nguyên nhân chủ yếu do các em chưa biết cách tìm hiểu đề,
chưa nắm vững kĩ năng làm bài. Từ đó dẫn đến số lượng các bài kiểm tra đạt chất lượng còn
thấp, làm ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả học tập bộ môn Ngữ văn nói chung của các em
nói riêng.
Trong quá trình giảng dạy, mỗi giáo viên đều đúc rút ra được những kinh nghiệm cho
bản thân mình. Riêng với cá nhân tôi, vấn đề làm sao để học sinh có kĩ năng “ứng phó” với tất
cả các dạng đề nghị luận xã hội trong một khoảng thời gian ngắn mà không phải học tủ, học vẹt
là một băn khoăn, trăn trở rất lớn. Vì những lí do đó, tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài “Rèn
luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 8” với mong muốn sẽ hình thành
cho các em một số kĩ năng làm văn nghị luận một cách thuần thục và có hiệu quả nhất.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Trong khuôn khổ của đề tài, tôi muốn đề xuất một vài kinh nghiệm để rèn cho học
sinh kĩ năng làm văn nghị luận xã hội thông qua nắm chắc được cấu trúc của một bài văn
nghị luận, nắm được các bước làm một bài văn nghị luận cũng như để bài văn nghị luận của
các em được hay, kiến thức được phong phú, xác thực.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Chương trình Ngữ văn lớp 8.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu lí thuyết
- Nghiên cứu thực tiễn
- Thực nghiệm sư phạm
V. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU
1. Phạm vi nghiên cứu: năm học 2015-2016
2. Kế hoạch nghiên cứu: Bắt đầu từ chương trình Ngữ văn 8 đầu học kì I
đến kết thúc năm học.
3
PHẦN THỨ HAI
NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. MỘT SỐ HIỂU BIẾT CHUNG VỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
1. Nghị luận xã hội là gì?
Cuốn “Từ điển từ và ngữ Hán Việt” của GS Hoàng Phê có định nghĩa về nghị luận
xã hội như sau:
- “Nghị luận” là dùng lí luận để phân tích ý nghĩa phải trái, bàn bạc, mở rộng vấn
đề ơ20,6].
- “Xã hội” là những gì thuộc về quan hệ giữa người và người về các mặt chín trị,
kinh tế, triết học, lịch sử, văn học, ngôn ngữ...(20,6].
- “Nghị luận xã hội” là thể văn hướng tới phân tích, bàn bạc về các vấn đề liên quan
đến các mối quan hệ của con người trong đời sống xã hội. Mục đích cuối cùng của nó là tạo
ra những tác động tích cực đến con người và những mối quan hệ giữa con người với con
người trong xã hội (21,6].
Như vậy, có thể thấy các vấn đề được đề cập đến trong nghị luận xã hội rất phong
phú, đa dạng, nó gắn với những vấn đề xã hội, tư tưởng, đạo đức, nhân sinh.
2. Yêu cầu của một bài văn nghị luận xã hội
a. Đảm bảo kĩ năng nghị luận nói chung: tập trung hướng tới các luận đề để bài
viết không tản mạn, có ý thức triển khai thành những luận điểm chặt chẽ, nhất quán, tìm
được những dẫn chứng xác đáng, giàu sức thuyết phục.
b. Đảm bảo về kiến thức mang màu sắc chính trị - xã hội: những hiểu biết về chính
trị - pháp luật, những kiến thức cơ bản về truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, tâm lí – xã
hội..., những tin tức thời sự cập nhật.
c. Đảm bảo mục đích, tư tưởng đúng đắn: phải xuất phát từ một lập trường, tư
tưởng tiến bộ, cao đẹp, vì con người, vì sự tiến bộ chung của toàn xã hội... để bàn bạc, phân
tích, khen chê và đề xuất ý kiến.
3. Các dạng đề nghị luận xã hội chính
Đề nghị luận xã hội – như tên gọi của nó - còn cần gắn liền với những vấn đề xã hội,
tư tưởng, đạo đức, nhân sinh, để giúp học sinh có những nhận thức và hành động đúng đắn.
Đề nghị luận xã hội trong chương trình Ngữ văn 8 thường có ba dạng chính:
-
Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí: Là dạng đề bàn một vấn đề tư tưởng, đạo
lí thông qua những nhận xét, phán đoán về tinh thần, tình cảm, tư tưởng, đạo
lí, lối sống...
-
Nghị luận về một hiện tượng đời sống: Là dạng đề bàn về một hiện tượng,
con người, sự việc có thật trong cuộc sống ở mọi phương diện, mọi khía
cạnh của nó.
4
-
Nghị luận bàn về một vấn đề xã hội được đặt ra trong tác phẩm văn học: Là
dạng đề bàn về một vấn đề như tư tưởng đạo lí hay một hiện tượng đời sống
đáng ca ngợi hay lên án.
Nhìn chung, cả ba dạng đề này đều đòi hỏi người viết phải huy động những vốn hiểu
biết của mình về đời sống xã hội để phân tích, lí giải, chứng minh sao cho lô gic và
thuyết phục.
II. THỰC TRẠNG DẠY HỌC LÀM VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI TRONG
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 8 HIỆN NAY
Nghị luận xã hội là một loại văn bản không có gì xa lạ trong chương trình sách giáo
khoa Ngữ văn THCS, nhưng lâu nay chưa được chú ý đúng mức trong các kì thi, kiểm tra,
đánh giá. Với chương trình và sách giáo khoa Ngữ văn mới, nghị luận xã hội đã được chú ý
một cách toàn diện hơn. Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và dạy học Ngữ văn 8, tôi
nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn nhất định.
1. Thuận lợi
Trong chương trình Ngữ văn lớp 8, số lượng các bài kiểm tra ra vào các dạng đề nghị
luận xã hội chiếm số lượng khá cao (Học kì II có 2/5 bài kiểm tra và 1 bài kiểm tra tổng hợp
cuối kì cũng ôn tập vào dạng đề này).
Bên cạnh đó, trong chương trình Ngữ văn lớp 8, có ba dạng đề nghị luận xã hội học
sinh thường gặp là: Nghị luận về một tư tưởng đạo lý, nghị luận về một hiện tượng đời
sống, nghị luận về một vấn đề xã hội được đặt ra trong tác phẩm văn học. Và trên thực tế
giảng dạy cho thấy, học sinh thực sự có hứng thú với các dạng đề này. Bởi trong quá trình
giải quyết vấn đề, học sinh được trình bày suy nghĩ riêng của bản thân. Ngoài ra, các em
được biết thêm nhiều câu danh ngôn, câu thơ, câu văn hay, được hiểu biết thêm những vấn
đề về cuộc sống muôn màu, được bồi dưỡng thêm về phẩm chất đạo đức, được rèn luyện
thêm các kĩ năng làm văn… Mặt khác, các dạng đề nghị luận xã hội thường dễ phân tích,
chứng minh. Từ đó tạo thêm hứng thú cho các em trong quá trình làm văn nói riêng và học
tập bộ môn Ngữ văn nói chung.
2. Khó khăn
Các dạng đề nghị luận xã hội thường là đề mở với những kiến thức đề cập đến vô
cùng phong phú đa dạng. Điều này cũng khiến nhiều học sinh gặp lúng túng và cảm thấy
khó khăn khi làm bài. Nguyên nhân chủ yếu do các em chưa biết cách tìm hiểu đề, chưa
nắm vững kĩ năng làm bài, chưa có vốn sống thực tế, học sinh phải tự suy nghĩ, không chép
được từ các tài liệu có sẵn. Từ đó dẫn đến số lượng các bài kiểm tra đạt chất lượng còn thấp,
khiến cho các em có tâm lí chán nản, không yêu thích học tập bộ môn Ngữ văn dẫn đến kết
quả tổng kết của bộ môn này chưa thực sự cao.
III. CÁCH THỨC TỔ CHỨC CÁC NỘI DUNG, BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ
NĂNG LÀM VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI CHO HỌC SINH LỚP 8
5
Để rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 8, chúng tôi tiến hành
theo những nội dung bịên pháp sau:
1. Nội dung biện pháp (ND-BP) thứ nhất: Giúp học sinh hiểu đúng từ ngữ trong đề
văn nghị luận xã hội
Đề văn nghị luận xã hội, đặc biệt là đề nghị luận về một tư tưởng đạo lý, có những từ
ngữ tuy không khó, nhưng nếu học sinh hiểu không đúng, bài văn sẽ bị lệch hướng, lạc đề.
Những từ ngữ như lý tưởng, mục đích, hoài bão, ước mơ…thường học sinh có hiểu,
nhưng khó diễn đạt thành ý mạch lạc. Trong trường hợp này, giáo viên nên hướng dẫn học
sinh tra từ điển tiếng Việt hoặc từ điển Hán Việt để hiểu nghĩa gốc của từ ngữ
VD1: Nhà văn Nga L.Tôn-xtôi nói: “Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí
tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc
sống”. Từ câu nói trên, em hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lí tưởng trong cuộc sống con
người.
Để làm tốt đề này, học sinh cần hiểu đúng nghĩa của từ “lý tưởng” mới có thể giải
thích, phân tích, chứng minh đúng hướng. Dựa theo từ điển, “lý tưởng” được hiểu là:
Lý tưởng: điều tốt đẹp xuất hiện trong tâm trí con người, do con người tưởng
tượng, mong muốn
Lý tưởng: khái niệm diễn tả một vẻ đẹp tuyệt vời, một hình ảnh hoàn hảo (VD:
người yêu lý tưởng, chỗ ở lý tưởng…)
Lý tưởng sống: quan niệm về lối sống tốt đẹp, toàn thiện mà con người ước mơ,
khao khát kiếm tìm, xây dựng. nỗ lực phấn đấu để đạt tới (VD: Lý tưởng sống
của tuổi trẻ)
Sau khi tìm được các nghĩa của từ “lý tưởng”, học sinh cần phải dựa vào văn cảnh,
cụ thể là dựa vào câu nói của L. Tôn-x tôi để lựa chọn nghĩa từ phù hợp. Trên cơ sở
đó mới tiến hành làm bài đi đúng hướng.
VD2: Giải thích và bình luận quan điểm sau đây của UNESCO về giáo dục: “Học để
biết, học để làm, học để chung sống, học để khẳng định mình”
Đây là quan điểm do UNESCO đề xướng, khái quát 4 trụ cột giáo dục, học sinh cần
giải thích đúng ý nghĩa 4 trụ cột giáo dục ấy
Học để biết: (Learning to know) học để hiểu biết về thế giới chung quanh, phát
triển các kỹ năng nghề nghiệp, biết cách giao tiếp với mọi người, khám phá
khoa học, phát huy kỹ năng tập trung, ghi nhớ và năng lực tư duy.
Học để làm: (Learning to do): học để vận dụng những kiến thức lý thuyết vào thực
tế cuộc sống, đáp ứng được nhiều đòi hỏi trong công việc, có khả năng phân
tích, thiết kế, tổ chức…
Học để chung sống và hợp tác: (Learning to live together) Bạo lực thường chi phối
cuộc sống trong thế giới đương đại Người học cần được tạo điều kiện, cơ hội
6
để đến với các dự án hợp tác, tham gia vào các hoạt động xã hội , học được các
phương pháp giải quyết mâu thuẫn, hiểu được sự đa dạng của con người.
Học để khẳng định mình, học để làm người (Learning to be) người học cần được phát
triển toàn diện: về nhân cách, trí tuệ và thể lực, sự thông minh và tình cảm phong
phú., óc tự lập, phương pháp phê bình, đánh giá, khả năng đưa ra những quyết định
đúng đắn trong những tình huống khác nhau của cuộc sống...Người học cần trở nên
một thành viên tốt của gia đình, xã hội, nhà sản xuất, nhà phát minh, sáng tạo…
dựa trên cơ sở kiến thức cá nhân và những mối quan hệ cộng đồng
VD3: Bàn về vấn đề sự cần thiết phải có lòng vị tha trong cuộc sống
Học sinh thường hiểu khái niệm “vị tha” là “tha thứ”, khi viết bài văn chỉ bàn về
một vấn đề là phải tha thứ cho người khác. Cách hiểu này chỉ đúng một phần, vì “vị tha” có
nghĩa là vì người khác, không vị kỷ.
Giáo viên có thể liên hệ thêm cho học sinh hiểu nghĩa từ “vị tha” một cách lý thú,
bằng cách ôn lại kiến thức các em đã học
Vị có nghĩa là vì, như trong quan điểm “nghệ thuật vị nghệ thuật’ của các nhà văn
lãng mạn và “nghệ thuật vị nhân sinh” của các nhà văn hiện thực phê phán
trước năm 1945 qua một số tác phẩm “Tắt đèn”, “Thời thơ ấu”… và các nhà
văn lãng mạn sau này các em sẽ học.
Tha có nghĩa là khác. Như trong các từ ngữ “Tha hương”, “Tha nhân”. Liên hệ
với câu thơ đã học của Đỗ Phủ: “Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ” (Thu hứng)
2. Nội dung biện pháp (ND-BP) thứ hai: Xây dựng hệ thống câu hỏi tìm ý
Học sinh cần biết cách đặt ra những câu hỏi cho một đề Văn nói chung và đề văn nghị luận
xã hội nói riêng. Câu hỏi có thể do các nhóm tự đặt ra, trao đổi trong lớp, tương ứng với các
phần của một bài nghị luận xã hội. Câu hỏi cũng có thể do giáo viên gợi ý, học sinh tìm tài
liệu. Hệ thống câu hỏi sẽ rất cần thiết cho những đề buộc phải tìm tòi tư liệu, dẫn chứng từ
trên mạng Internet hoặc trong sách báo.
VD1: Bàn về câu nói của M. Go-rơ-ki: “Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến thức, chỉ có
kiến thức mới là con đường sống”(SGK Ngữ văn 8/ Tr85)
Với đề bài này, học sinh có thể đặt ra một số câu hỏi tìm ý như sau:
Sách là gì?
Tại sao sách lại là nguồn kiến thức?
Có phải tất cả mọi quyển sách đều là nguồn kiến thức không?
Tại sao chỉ có kiến thức mới là con đường sống?
Có những tấm gương nào yêu sách?
Có phải tất cả mọi người đều yêu quý và biết giá trị của sách không?
Bản thân em đã và đang làm gì để yêu sách?
…
7
VD2: Bàn về vấn đề tiết kiệm, bảo tồn năng lượng
Một số câu hỏi
Năng lượng là gì?
Những nguồn năng lượng đang được con người sử dụng?
Vì sao cần tiết kiệm, bảo tồn năng lượng?
Những cách tiết kiệm, bảo tồn năng lượng có hiệu quả?
Bản thân bạn đã làm gì để góp phần tiết kiệm, bảo tồn năng lượng
…
3. Nội dung biện pháp (ND-BP) thứ ba: Giúp học sinh nhận ra các dạng đề văn
nghị luận xã hội
Trước khi hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho một đề văn nghị luận xã hội cụ thể, học
sinh cần phân biệt được ba dạng đề, vì ba dạng này sẽ có những yêu cầu khác biệt.
Để giúp học sinh nhận ra các dạng đề một cách dễ dàng, hứng thú, giáo viên có thể
cung cấp cho học sinh một trang đề văn nghị luận xã hội sẽ được thực hiện trong suốt học
kỳ. Trang đề có thể chia sẵn thành nghị luận về tư tưởng đạo lý, nghị luận về hiện tượng đời
sống, nghị luận về một vấn đề được đặt ra trong tác phẩm văn học. Trang đề cũng có thể là
tập hợp của các dạng đề khác nhau để học sinh nhận dạng, thực hành.
ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
I. Nghị luận một vấn đề tư tưởng đạo lý:
Trình bày suy nghĩ của em về những lời khuyên sau:
1. Nói về chuyện học, tục ngữ có câu: ‘Học thầy không tày học bạn”, lại có câu:
“Không thầy đố mày làm nên”. Em suy nghĩ như thế nào trước những lời khuyên
này?
2. Học ở trường và học từ cuộc sống, học cách nào quan trọng hơn?
3.Những con đường để làm giàu trí tuệ cho bản thân mình.
4. Câu nói của M. Go-rơ-ki: “Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến thức, chỉ có kiến thức
mới là con đường sống” gợi cho em suy nghĩ gì? (SGK Ngữ văn 8/ Tr85)
5. Thế nào là một người bạn chân chính?
6. Nghĩ về sức mạnh tinh thần?
7. Nghĩ về câu tục ngữ: “Thương người như thể thương thân” (tục ngữ) và phẩm chất
cao đẹp của chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nâng niu tất cả chỉ quên mình” (Tố Hữu).
8. Tuổi trẻ và tương lai đất nước. (SGK Ngữ văn 8/ Tr128)
9. Văn học và tình thương (Gợi ý: Chứng minh rằng văn học của dân tộc ta luôn ca
ngợi những ai biết “thương người như thể thương thân” và nghiêm khắc phê phán
những kẻ thờ ơ, dửng dưng trước người gặp hoạn nạn)
10.(SGK Ngữ văn 8, tập 2/ Tr 128)
8
11. Hãy giữ vững truyền thống yêu thương con người của dân tộc ta. Và đừng bao giờ
làm ngơ trước đồng loại của mình. (Nguyễn Hoa)
12. “Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học” (Tục ngữ Việt Nam)
13.“Con đường học vấn dài lâu- Tìm đi lối tắt dễ đâu mà thành” (Ngạn ngữ Nhật)
II.Nghị luận về một hiện tượng đời sống
1. Hãy nói “không” với các tệ nạn. ( Đề bài TLV số 7, SGK Ngữ văn 8, tập 2/ Tr 128)
2.Mối quan hệ giữa tiền bạc và hạnh phúc.
3. Ô nhiễm môi trường: không phải chỉ có ở thành phố.
4. Bạn có thích học lịch sử?
5. Đội mũ bảo hiểm đi trong thành phố.
6. Game online tốn thời gian và vô bổ, em nghĩ sao?
7. Ăn mặc có nói lên cá tính của bạn?
8. Nhiều bạn trẻ hiện nay đang ngày càng không thích đọc sách.
9. An toàn thực phẩm hay tặc lưỡi cho qua?
10.Hiện tượng vô cảm trong xã hội hiện nay?
11.Tai nạn giao thông – hậu quả, nguyên nhân và hướng khắc phục.
12.Mặc áo dài truyền thống đến trường hay mặc đồng phục mới?
13.Vấn đề ô nhiễm môi trường.
14.Ô nhiễm tiếng ồn....
III. Nghị luận về một vấn đề xã hội được đặt ra trong các tác phẩm văn học
1. Dựa vào các văn bản “Chiếu dời đô” và “Hịch tướng sĩ”, hãy nêu suy nghĩ của em
về vai trò của người lãnh đạo anh minh như Lí Công Uẩn và Trần Quốc Tuấn đối với vận
mệnh đất nước. (Đề bài TLV6, SGK Ngữ văn 8, tập 2/ Tr 85)
2. Từ bài “Bàn luận về phép học” của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, hãy nêu suy
nghĩ về mối quan hệ giữa “học” và “hành”. (Đề bài TLV6, SGK Ngữ văn 8, tập 2/ Tr 85).
3. Từ văn bản “Nước Đại Việt ta”, hay nêu suy nghĩ của em về tinh thần yêu nước của
tuổi trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước ngày nay.
4. Nội dung biện pháp (ND-BP) thứ tư: Mô hình hóa dàn ý bài văn nghị luận xã hội.
Trong các bước viết bài văn thì lập dàn ý là một khâu quan trọng. Học sinh có thể
“chơi trò sắp xếp thứ tự các luận điểm trong bài văn” nhưng thường sự ngẫu hứng của học
sinh hay dẫn đến chỗ bị mất điểm nếu không đáp ứng các yêu cầu của đáp án, giáo viên nên
định hướng sẵn cho các em những mô hình bài văn nghị luận xã hội để các em viết theo
đúng dàn ý khi làm bài hoặc khi đi thi.
Khi định hướng sẵn các dàn ý này, giáo viên vẫn cần khuyến khích các em bày tỏ
những suy nghĩ của mình một cách tự nhiên, sáng tạo, một sự sáng tạo trong những khuôn mẫu
định sẵn. Cụ thể, giáo viên cần giới thiệu cho học sinh cấu trúc của từng dạng bài văn nghị luận
9
xã hội bởi mỗi dạng bài thường có cấu trúc và các bước tiến hành khác nhau. Việc giới thiệu để
học sinh nắm được cấu trúc từng dạng bài này rất có ích bởi từ đó, học sinh có thể dễ dàng nhận
biết và tiến hành làm bài thuần thục mà không hề có bất kì một trở ngại nào.
4.1. Cấu trúc bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
Mở bài: Giới thiệu ý có liên quan đến câu danh ngôn trong đề để dẫn dắt vào
vấn đề . (Đề bài có câu trích thì ghi lại nguyên văn câu trích (cả xuất xứ nếu có).
Đề bài không có câu trích thì nêu ý của đề )
Thân bài: Gồm các luận điểm sau:
1. Giải thích từ ngữ
2. Bàn luận, đánh giá:
- Khẳng định tính đúng đắn của vấn đề
- Phê phán những biểu hiện sai lệch.
(Dẫn chứng từ thực tế cuộc sống, từ văn học)
3. Liên hệ, rút ra bài học nhận thức và hành động.
Kết bài: Khái quát lại vấn đề, mở rộng, nâng cao.
VD: Trình bày suy nghĩ của anh/chị về câu nói sau đây của một nhà văn Nga: “Nơi lạnh
nhất không phải là Bắc cực, mà là nơi không có tình thương’
MB: Nêu câu thơ Tố Hữu: “Còn gì đẹp trên đời hơn thế, Người yêu người
sống để yêu nhau’- Dẫn vào vấn đề tình thương- Nêu câu danh ngôn trong đề
TB:
❖Giải thích câu nói:
▪ Bắc cực là nơi lạnh giá, không nắng ấm, băng tuyết bao phủ bốn mùa,
thời tiết khắc nghiệt
▪ Tình thương là tình cảm giữa con người với con người, là sự đoàn kết
chia sẻ, đùm bọc nhau, danh cho nhau những gì tốt đẹp nhất, đem đến
cho tâm hồn con người sự ấm áp, hạnh phúc
▪ Nơi nào không có tình yêu thương, nơi ấy còn lạnh hơn cả Bắc cực.
Câu nói so sánh cái lạnh của thiên nhiên và cái lạnh của lòng người, để
khẳng định tầm quan trọng của tình thương
❖ Bàn luận, đánh giá: (lấy dẫn chứng từ thực tế và trong các tác phẩm văn học).
▪ Bắc cực dù là nơi lạnh giá vẫn có sự sống, vẫn có con người và nhiều
loài sinh vật khác
▪ Nơi thiếu tình thương là nơi lạnh nhất vì ở đó, con người cảm thấy
cuộc sống không còn có ý nghĩa, con người sẽ cô đơn, tuyệt vọng, thậm
chí cảm thấy chết còn hạnh phúc hơn sống trong địa ngục trần gian
▪ Một câu nói đúng đắn, nêu cao vai trò của tình thương
▪ Tình thương là hạnh phúc của con người, quà tặng lớn lao mà con
người cần trao cho nhau, để cuộc sống có ý nghĩa.
10
Tải về để xem bản đầy đủ
18 trang
19/05/2025
110
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 8", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_ren_luyen_ki_nang_lam_van_nghi_luan_xa_hoi_cho_hoc_sinh.doc
