SKKN Rèn kĩ năng giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi môn sinh học

Với mong muốn được góp một phần nhỏ bé để thực hiện tốt nhiệm vụ trên. Tôi thiết nghĩ cần phải: Rèn kĩ năng giải bài tập di truyền, đặc biệt là kĩ năng giải bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi lớp 9. Vì trong nội dung để dạy tốt, học tốt môn sinh học không thể thiếu kĩ năng này và đây cũng chính là nền tảng để giúp các em đội tuyển có kĩ năng tốt nhất giải bài tập và học tốt môn sinh học bậc THPT.

Download

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN

Việc dạy tốt, học tốt môn sinh học ở bậc THCS là mong muốn của toàn xã hội.

Sinh học là môn khoa học cơ bản trong nhà trường, nó góp phần hình thành

nhân cách và là cơ sở để học tập, nghiên cứu khoa học, lao động sản xuất tạo ra

của cải vật chất cho xã hội.

Hiện nay kiến thức sinh học đã và đang trở nên rộng hơn, sâu hơn. Do đó

việc dạy tốt bộ môn sinh học trở thành một nhiệm vụ rất quan trọng, song cũng

gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Mục đích của việc dạy học là dạy học sinh cách

suy nghĩ, tìm từ tài liệu góp phần phát triển khả năng tư duy trừu tượng, sáng tạo

cùng với các thao tác tư duy: Có kỹ năng phân tích, tổng hợp, từ đó đưa ra

phương pháp giải một số dạng bài tập di truyền một cách chính xác. Để làm

được điều đó giáo viên cần rèn luyện cho học sinh kĩ năng nhìn nhận các vấn đề

một cách tổng quát từ những nội dung trừu tượng đến những vấn đề cụ thể, tập

nhìn nhận một bài tập theo quan điểm động, có kĩ năng thiết lập mối quan hệ

giữa giữ kiện của bài tập với những kiến thức lý thuyết di truyền sinh học.

Với mong muốn được góp một phần nhỏ bé để thực hiện tốt nhiệm vụ

trên. Tôi thiết nghĩ cần phải: Rèn kĩ năng giải bài tập di truyền, đặc biệt là kĩ

năng giải bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi lớp 9. Vì trong nội dung

để dạy tốt, học tốt môn sinh học không thể thiếu kĩ năng này và đây cũng chính

là nền tảng để giúp các em đội tuyển có kĩ năng tốt nhất giải bài tập và học tốt

môn sinh học bậc THPT. Do đó nội dung chủ yếu của bài viết này là một số

kinh nghiệm của bản thân tôi đã rút ra trong quá trình trực tiếp giảng dạy và bồi

dưỡng học sinh giỏi môn sinh học lớp 9 tại trường THCS Lang Sơn, với kinh

nghiệm này tôi mong muốn sẽ giúp đỡ các em để các em có những kĩ năng cơ

bản giải một số dạng bài tập di truyền trong chương trình SGK và trong sách

nâng cao của bộ môn sinh học.

Để đạt được những mục đích trên tôi nghĩ ngoài việc nắm chắc kiến thức

cơ bản thì học sinh cần nắm vững phương pháp giải một số dạng bài tập di

truyền.

Các em phải được cọ sát nhiều với việc giải một số bài tập khó, đa dạng, vì vậy

đòi hỏi các em phải biết vận dụng từng nội dung kiến thức thích hợp để tìm ra

phương pháp giải đúng, nhanh các dạng bài tập di truyền.Vì vậy, trong giảng

dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh học lớp 9, tôi thấy việc “Rèn kĩ năng

giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi môn sinh học” là

rất cần thiết.

II. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN SÁNG KIẾN

Thu thập thông tin, nghiên cứu tài liệu, sách tham khảo, đề thi học sinh

giỏi huyện, tỉnh về một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất trong sinh học.

Kết hợp giữa phương pháp lí luận và phương pháp phân tích, tổng kết

thực tiễn.

Thử nghiệm thực tiễn giảng dạy, bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn sinh

học lớp 9 ở trường THCS Lang Sơn.

III. MỤC TIÊU

Hình thành những kĩ năng giải nhanh, đúng, các dạng bài tập di truyền về tính

tổ hợp xác suất trong sinh học 9. Từ đó giúp học sinh nắm chắc kiến thức lí thuyết và

vận dụng thành thạo các kĩ năng giải nhanh các bài tập di truyền liên quan đến tính tổ

hợp xác suất.

Làm tài liệu giảng dạy cho học sinh ôn thi học sinh giỏi lớp 9 môn sinh học.

Cung cấp tài cho các đồng nghiệp tham khảo trong công tác giảng dạy và bồi

dưỡng về các bài tập di truyền về tính tổ hợp xác suất trong môn sinh học.

CHƯƠNG II: MÔ TẢ SÁNG KIẾN

I. NÊU VẤN ĐỀ CỦA SÁNG KIẾN:

“Phương pháp rèn kĩ năng giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất cho

học sinh giỏi môn sinh học 9”

1. Phân tích, đánh giá thực trạng vấn đề:

Dạy và học là vấn đề được xã hội đặc biệt quan tâm và đối với người giáo

viên dạy và học như thế nào để hiệu quả, làm thế nào để giúp các em tìm thấy sự

say mê đối với bộ môn lại là điều trăn trở trong các giờ lên lớp . Trong chương

trình sinh học trung học cơ sở đặc biệt là chương trình sinh học 9, thì kĩ năng

giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất là đề tài hay, khó và mới đối với học

sinh nhưng lại khá thiết thực trong việc vận dụng kiến thức giải các dạng bài tập

trong các kì thi học sinh giỏi các cấp. Các kiến thức, dạng bài tập này có nhiều

trong các đề thi học sinh giỏi các tỉnh trên toàn quốc, đặc biệt theo chương trình

đồng tâm các em sẽ phải gặp kiến thức này ở cấp trung học phổ thông. Đây cũng

là nội dung giúp rèn cho học sinh các kĩ năng tư duy tính toán, tạo tiền đề cho

các em trong việc giải quyết các bài tập về tổ hợp xác suất trong sinh học.

Trong quá trình giảng dạy môn Sinh học 9, tôi và các đồng nghiệp đều nhận

thấy học sinh còn gặp khá nhiều lúng túng trong việc giải bài tập, một phần do

các em chưa có sự liên hệ giữa kiến thức và phần bài tập, mặt khác do các em

đã quen với phương pháp học môn Sinh học ở lớp dưới theo hướng trả lời các

câu hỏi lí thuyết là chủ yếu,chính vì vậy các em không tìm được sự liên quan

mật thiết logic giữa lí thuyết và bài tập dẫn đến các em không khỏi bỡ ngỡ và có

cảm giác sợ, chán với bộ môn. Và điều đó cản trở rất lớn đến việc lĩnh hội kiến

thức của học sinh. Trong những năm gần đây cho thấy các dạng bài tập tính xác

suất di truyền được vận dụng trong các đề thi học sinh giỏi môn sinh học lớp 9

các cấp rất nhiều. Mặt khác, việc tự học, tự nghiên cứu tài liệu của học sinh còn

hạn chế. Nên khi học sinh giải các bài tập di truyền, biến dị đặc biệt là các dạng

bài tính tổ hợp xác xuất học sinh rât lúng túng hay nhầm lẫn nên kết quả bài thi

không cao.

2.Tồn tại, hạn chế

Trong thực tiễn giảng dạy khi cho học sinh làm các bài tập liên quan tới

các dạng bài tập về tính xác suất trong các đề thi học sinh giỏi lớp 9, tôi thấy học

sinh rất lúng túng, hay nhầm lẫn trong giải các bài tập.Vướng mắc đó không

phải học sinh không thuộc lí thuyết mà học sinh không nắm được bản chất của

vấn đề, chưa có kĩ năng thiết lập mối quan hệ giữa giữ kiện của bài tập với

những kiến thức lí thuyết di truyền học.

Học sinh chưa có khả năng suy luận, tìm ra các kĩ năng, phương pháp giải

nhanh các bài tập di truyền về tổ hợp xác suất.

3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế

Trong quá trình giảng dạy và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn sinh

học lớp 9 thì việc vận dụng kiến thức giải bài tập di truyền là một vấn đề khó

cho học sinh, trong đó có bài tập về tổ hợp xác suất, vì lí do :

Kiến thức môn sinh ở phần di truyền học quá nhiều và khó, trên lớp

không có thời gian giải quyết được bài tập vận dụng cho học sinh.

Trong chương trình sinh học 9 chỉ có 1 tiết bài tập ở chương I, trong khi

đó lượng kiến thức lí thuyết ở mỗi tiết học lại quá nặng, dẫn đến hầu hết giáo

viên dạy môn sinh học 9 không có thời gian để hướng dẫn học sinh giải bài tập

di truyền.

Ở THCS, học sinh được nghiên cứu về toán xác suất rất ít và đa số còn

mơ hồ, lúng túng, mang tính mò mẫm. Học sinh không có khả năng phân tích và

tổng hợp kiến thức, chưa có phương pháp giải đây sẽ là trở ngại lớn trong công

tác giảng dạy và học ở trên lớp cũng như trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi

phần bài tập di truyền.

4. Tính cấp thiết cần phải rèn kĩ năng giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác

suất cho học sinh giỏi môn sinh học 9

Trong chương trình sinh học trung học cơ sở đặc biệt là chương trình sinh

học 9, thì kĩ năng giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất là đề tài hay, khó

và mới đối với học sinh nhưng lại khá thiết thực trong việc vận dụng kiến thức

giải các dạng bài tập trong thi học sinh giỏi các cấp. Các kiến thức, dạng bài tập

này có nhiều trong các đề thi học sinh giỏi các tỉnh trên toàn quốc, đặc biệt theo

chương trình đồng tâm các em sẽ phải gặp kiến thức này ở cấp trung học phổ

thông. Đây cũng là nội dung giúp rèn cho học sinh các kĩ năng tư duy tính toán,

tạo tiền đề cho các em trong việc giải quyết nhanh, đúng các bài tập về tổ hợp

xác suất trong sinh học. Xuất phát từ cơ sở nêu trên bản thân tôi suy nghĩ: trong

công tác giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi để đạt kết quả cao, nhất thiết phải

đầu tư bồi dưỡng về phương pháp giải các dạng bài tập Sinh học trong chương

trình Sinh học lớp 9. Đây là vấn đề không mới, nhưng làm thế nào để học sinh

có được phương pháp, kĩ năng thành thạo khi giải các dạng bài tập và đưa ra

các cách giải cho phù hợp với mỗi dạng bài tập là điều mỗi giáo viên khi dạy

sinh học 9 đều quan tâm. Trước thực trạng trên, qua kinh nghiệm giảng dạy tôi

có những định hướng và giải pháp cụ thể để giảng dạy phần bài tập tổ hợp xác

suất môn sinh học. Giúp học sinh có kĩ năng phân tích, tổng hợp, từ đó đưa ra

phương pháp giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất nhanh và chính xác. Để

thực hiện được mục tiêu đó tôi thiết nghĩ cần phải hình kĩ năng giải bài tập xác

suất sinh học cho học sinh giỏi sinh học 9, góp phần nâng cao chất lượng giảng

dạy cũng như nâng cao tỉ lệ học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh.

Vì vậy tôi đưa ra chuyên đề: “Phương pháp rèn kĩ năng giải một số dạng

bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi môn sinh học 9 ”

II. GIẢI PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN

Để đảm bảo yêu cầu của cải cách giáo dục, từng bước vận dụng phương

pháp dạy học mới “coi học sinh là nhân vật trung tâm, giáo viên chỉ là người tổ

chức, hướng dẫn cho học sinh học tập”.

Để có được buổi hướng dẫn học sinh giải một số dạng bài về tổ hợp xác

suất sinh học đạt kết quả: Tôi đã nghiên cứu kỹ các tài liệu tham khảo về

phương pháp giải toán xác suất sinh học, tham khảo một số đề thi học sinh giỏi

cấp huyện, tỉnh, các sách viết về chuyên đề xác suất di truyền môn sinh học…

do Bộ Giáo dục và một số tỉnh bạn biên soạn. Kết hợp với chương trình dạy ở

các lớp tôi đã biên soạn thành hệ thống nội dung kiến thức và bài tập theo mạch

kiến thức từ dễ đến khó sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh do tôi phụ

trách.

Trong quá trình giảng dạy tôi luôn tìm tòi, nghiên cứu để lựa chọn nội

dung cơ bản của tiết dạy, chọn phương pháp phù hợp để học sinh tiếp thu kiến

thức của bài học một cách thoải mái, không bị gò bó, thụ động, gây được sự

hứng thú học đối với học sinh. Từ đó đã định ra những kiến thức cần chuẩn bị

cho học sinh. Những thao tác tư duy cần được sử dụng thành thạo, những đơn vị

kiến thức cần truyền thụ trao đổi với các đồng nghiệp trong nhóm, tổ chuyên

môn, từng bước thử nghiệm qua từng bài dạy, chuẩn bị các kiến thức cơ bản cho

nội dung bài này. Giảng kỹ các kiến thức đã dạy, đặc biệt là kiến thức cơ bản,

trọng tâm trong những chương trình sinh học THCS.

Tôi xin phép được trình bày một số kinh nghiệm nhỏ trong việc rèn cho học sinh

kĩ năng giải một số bài tập về tổ hợp xác suất sinh học 9 mà tôi thấy có hiệu quả.

A. Một số kiến thức có liên quan đến tính tổ hợp xác suất

Để có thể nắm bắt được phương pháp giải đúng, giải nhanh các bài tập di truyền

có ứng dụng toán xác suất thì học sinh cần nắm vững các kiến thức:

- Nội dung của thuyết NST, đặc biệt là nội dung và cơ sở tế bào học quy luật

phân li, nội dung và cơ sở tế bào học quy luật phân li độc lập.

- Định nghĩa xác suất .

- Công thức cộng xác suất, công thức nhân xác suất, công thức nhị thức Niu-tơn

và công thức tổ hợp.

Men đen đã sử dụng toán xác suất để phân tích kết quả lai ở đối tượng cây

đậu Hà lan, giải thích được tỉ lệ 3 trội : 1 lặn của tính trạng bên ngoài là sự vận

động của cặp nhân tố di truyền (cặp alen) bên trong theo tỉ lệ 1: 2 : 1 (Sự phân li

đồng đều "xác suất 0,5" của cặp alen về các giao tử trong qua trình giảm phân và

sự kết hợp ngẫu nhiên của các alen trong quá trình thụ tinh đã cho tỉ lệ phân li về

kiểu gen bên trong theo tỉ lệ 1: 2 : 1). Men đen cũng thấy được tỉ lệ kiểu hình 9 :

3 : 3 : 1 là tích của tỉ lệ (3 : 1) x (3 : 1), bản chất là sự vận động của các cặp nhân

tố di truyền (cặp alen) bên trong theo tỉ lệ (1: 2 : 1) x (1: 2 : 1) đúng với công

thức nhân xác suất

Định nghĩa xác suất, công thức cộng xác suất, công thức nhân xác suất,

công thức nhị thức Niu-tơn, công thức tổ hợp các em chưa được học nên giáo

viên cần hướng dẫn học sinh nắm bắt kiến thức này một cách có hệ thống và

dưới dạng tổng quát nhất.

1. Nội dung, cơ sở tế bào học của quy luật phân li

a. Nội dung quy luật

Mỗi tính trạng do 1 cặp alen quy định, một có nguồn gốc từ bố - một có

nguồn gốc từ mẹ. Các alen tồn tại trong tế bào một cách riêng rẽ, không hoà trộn

vào nhau. Khi hình thành giao tử, các thành viên của 1 cặp alen phân li đồng đều

về các giao tử, nên 50% số giao tử chứa alen này còn 50% giao tử chứa alen kia.

b. Cơ sở tế bào học

- Trong tế bào sinh dưỡng (2n), các NST luôn tồn tại thành từng cặp

tương đồng và chứa các cặp alen tương ứng.

- Khi giảm phân tạo giao tử, mỗi NST trong từng cặp NST tương đồng

phân li đồng đều về các giao tử nên các thành viên của một cặp alen cũng phân

li đồng đều về các giao tử.

2. Nội dung, cơ sở tế bào học quy luật phân li độc lập

a. Nội dung quy luật

Các cặp nhân tố di truyền quy định các tính trạng khác nhau phân li độc

lập trong qúa trình hình thành giao tử.

b. Cơ sở tế bào học

- Các cặp alen quy định các tính trạng nằm trên các cặp NST tương đồng

khác nhau.

- Sự phân li độc lập và tổ hợp ngẫu nhiên của các cặp NST tương đồng

trong giảm phân hình thành giao tử dẫn đến sự phân li độc lập và tổ hợp ngẫu

nhiên của các cặp alen tương ứng.

3. Định nghĩa xác suất

Giả sử A là biến cố liên quan đến một phép thử với không gian mẫu Ω

chỉ có một số hữu hạn kết quả đồng khả năng xuất hiện.

Ta gọi tỉ số n(A) là xác suất của biến cố A, kí hiệu là P(A).

n(Ω)

P(A) = n(A) .

n(Ω)

- Xác suất của một sự kiện là tỉ số giữa khả năng thuận lợi để sự kiện đó

xảy ra trên tổng số khả năng có thể.

4. Công thức cộng xác suất

Khi hai sự kiện không thể xảy ra đồng thời (hai sự kiện xung khắc), nghĩa

là sự xuất hiện của sự kiện này loại trừ sự xuất hiện của sự kiện kia thì qui tắc

cộng sẽ được dùng để tính xác suất của cả hai sự kiện:

P (A Ս B) = P (A) + P (B)

Hệ quả: 1 = P(Ω) = P(A) + P(A) → P(A) = 1 - P(A)

5. Công thức nhân xác suất

- Nếu sự xảy ra của một biến cố không ảnh hưởng đến xác suất xảy ra của

một biến cố khác thì ta nói hai biến cố đó độc lập.

- Khi hai sự kiện độc lập nhau thì quy tắc nhân sẽ được dùng để tính xác

suất của cả hai sự kiện: P (A.B) = P (A) . P (B)

6. Công thức nhị thức Niu-tơn

(a + b)ⁿ= C⁰aⁿ+ C¹a^n-1b + ... C^k_na^n-kb^k+ ... C^n-1ab^n-1+ Cⁿbⁿ.

7. Công thức tổ hợp

- Giả sử tập A có n phân tử (n ≥ 1). Mỗi tập con gồm k phần tử của A

được gọi là một tổ hợp chập k của n phân tử đã cho.

C^k= n!/ k!(n - k)! , với (0 ≤ k ≤ n)

B. Hướng dẫn học sinh phương pháp giải một số dạng bài tập về tổ

hợp xác suất.

1. Quy trình giải một số dạng bài tập di truyền có ứng dụng toán xác

suất ở các cấp độ di truyền

1.1. Di truyền học phân tử

- Bài tập di truyền có ứng dụng toán xác suất ở cấp độ phân tử thường là

dạng toán yêu cầu:

+ Tính tỉ lệ bộ ba chứa hay không chứa một loại nucleotit.

+ Tính xác suất loại bộ ba chứa các loại nucleotit.

Dạng 1:Tính tỉ lệ bộ ba chứa hay không chứa một loại nucleotit.

- Bước 1: Áp dụng công thức định nghĩa xác suất, tính tỉ lệ loại nucleotit có

trong hỗn hợp.

- Bước 2: Áp dụng công thức nhân xác suất, công thức cộng xác suất , tính tỉ lệ

bộ ba chứa hay không chứa loại nucleotit trong hỗn hợp.

Ví dụ: Một hỗn hợp có 4 loại nuclêôtit ( A,U,G,X ) với tỉ lệ bằng nhau.

1. Tính tỉ lệ bộ ba không chứa A?

2. Tính tỉ lệ bộ ba chứa ít nhất 1 A?

Giải:

1. Tính tỉ lệ bộ ba không chứa A:

Cách 1:

- Tỉ lệ loại nucleotit không chứa A trong hỗn hợp : 3/4

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được tỉ lệ bộ ba không chứa A trong

hỗn hợp là: (3/4)³= 27/64.

Cách 2:

- Số bộ ba không chứa A trong hỗn hợp : 3³= 27.

- Số bộ ba trong hỗn hợp : 4³= 64

- Áp dụng công thức định nghĩa xác suất, ta tính được tỉ lệ bộ ba không chứa A

trong hỗn hợp là: 27/64.

2. Tính tỉ lệ bộ ba chứa ít nhất 1A?

Cách 1:

- Tỉ lệ không chứa A trong hỗn hợp : 3/4.

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được tỉ lệ bộ ba không chứa A trong

hỗn hợp : (3/4)³= 27/64

- Áp dụng công thức cộng xác suất, ta tính được tỉ lệ bộ ba chứa ít nhất 1 A là:

1 - 27/64 = 37/64.

Cách 2:

- Số ba ba trong hỗn hợp: 4³= 64.

- Số bộ ba không chứa A trong hỗn hợp : 3³= 27.

- Số bộ ba chứa A trong hỗn hợp : 4³- 3³= 37.

- Áp dụng công thức định nghĩa xác suất, ta tính được tỉ lệ bộ ba chứa A (ít

nhất là 1A) trong hỗn hợp : 37/64.

Dạng 2: Tính xác suất loại bộ ba chứa các loại nucleotit.

- Bước 1: Áp dụng công thức định nghĩa xác suất, tính tỉ lệ mỗi loại nucleotit có

trong hỗn hợp.

- Bước 2: Áp dụng công thức nhân xác suất, tính xác suất loại bộ ba chứa tỉ lệ

mỗi loại nucleotit trong hỗn hợp.

Ví dụ: Một polinuclêôtit tổng hợp nhân tạo từ hỗn hợp có tỉ lệ 4U : 1 A.

1. Tính xác suất loại bộ ba chứa 3U trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

2. Tính xác suất loại bộ ba chứa 2U, 1A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

3. Tính xác suất loại bộ ba chứa 1U, 2A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

4. Tính xác suất loại bộ ba chứa 3A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

Giải:

1. Tính xác suất loại bộ ba chứa 3U trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

- Tỉ lệ U trong hỗn hợp: 4/5.

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được xác suất loại bộ ba chứa 3U

trong hỗn hợp là: (4/5)³= 64/125.

2. Tính xác suất loại bộ ba chứa 2U, 1A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

- Tỉ lệ U trong hỗn hợp: 4/5.

- Tỉ lệ A trong hỗn hợp: 1/5.

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được xác suất loại bộ ba chứa 2U, 1A

trong hỗn hợp là: (4/5)²x 1/5 = 16/125.

3. Tính xác suất loại bộ ba chứa 1U, 2A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

- Tỉ lệ U trong hỗn hợp: 4/5.

- Tỉ lệ A trong hỗn hợp: 1/5.

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được xác suất loại bộ ba chứa 1U, 2A

trong hỗn hợp là: 4/5 x (1/5)².

4. Tính xác suất loại bộ ba chứa 3A trong các loại bộ ba từ hỗn hợp?

- Tỉ lệ A trong hỗn hợp: 1/5.

- Áp dụng công thức nhân xác suất, ta tính được xác suất loại bộ ba chứa 3U

trong hỗn hợp: (1/5)³= 1/125.

1.2. Di truyền học cá thể (Tính quy luật của hiện tượng di truyền)

- Bài tập di truyền có ứng dụng toán xác suất ở cấp độ cá thể có rất

nhiều dạng khác nhau, có thể phải vận dụng nhiều công thức toán học để giải

một bài toán di truyền:

Dạng 1: Tính số loại kiểu gen và số loại kiểu hình ở đời con của một

phép lai tuân theo quy luật phân li độc lập.

- Bước 1: Tính số loại kiểu gen, số loại kiểu hình ở mỗi cặp gen.

- Bước 2: Áp dụng công thức nhân xác suất, tính số loại kiểu gen và số loại kiểu

hình ở đời con.

Ví dụ: Biết một gen quy định một tính trạng, gen trội là trội hoàn toàn,

các gen phân li độc lập và tổ hợp tự do. Theo lí thuyết, phép lai AaBbDd x

AaBbDD cho đời con có bao nhiêu kiểu gen, kiểu hình?

Giải:

- Xét riêng phép lai của mỗi cặp gen:

Cặp gen

Tỉ lệ phân li kiểu

gen

Số loại

Tỉ lệ phân li

kiểu hình

Số loại

kiểu gen

kiểu hình

Aa x Aa

Bb x Bb

Dd x DD

1AA : 2 Aa : 1aa

1BB : 2 Bb : 1bb

1DD : 1Dd

3 Trội : 1 Lặn

100% Trội

- Số loại kiểu gen, kiểu hình có thể có:

+ Áp dụng quy tắc nhân xác suất, số loại kiểu gen là: 3 x 3 x 2 = 18 kiểu gen.

+ Áp dụng quy tắc nhân xác suất, số loại kiểu gen là: 2 x 2 x 1 = 4 kiểu hình.

Dạng 2: Tính tỉ lệ kiểu gen và tỉ lệ kiểu hình ở đời con của một

phép lai tuân theo quy luật phân li độc lập.

- Bước 1: Tính tỉ lệ kiểu gen, tỉ lệ kiểu hình ở mỗi cặp gen.

- Bước 2: Áp dụng công thức nhân xác suất, tính tỉ lệ kiểu gen và tỉ lệ kiểu hình

ở đời con.

Ví dụ1: Biết một gen quy định một tính trạng, gen trội là trội hoàn

toàn, các gen phân li độc lập và tổ hợp tự do. Theo lí thuyết, phép lai AaBbDd x

AaBbDD cho đời con có tỉ lệ kiểu gen aaBbDD là bao nhiêu, cho tỉ lệ kiểu hình

A-bbD- là bao nhiêu?

Tải về để xem bản đầy đủ

30 trang minhvan 29/05/2024 920

Download

Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Rèn kĩ năng giải một số dạng bài tập về tổ hợp xác suất cho học sinh giỏi môn sinh học", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_ren_ki_nang_giai_mot_so_dang_bai_tap_ve_to_hop_xac_suat.doc