SKKN Rèn kĩ năng đọc hiểu cho học sinh lớp Một trong giờ tập đọc

1. Lí do chọn đề tài:

Lớp Một là lớp học đầu tiên của nhà trường phổ thông. Từ lớp Một trẻ bắt đầu

học theo môn học. Nói chung, các môn học đều có một hệ thống các kiến thức và kĩ

năng cơ bản, phương pháp học tập đặc trưng, chúng được sắp xếp sao cho những gì

trẻ được học sẽ chuẩn bị cho việc học tập tiếp sau, những gì được học sau thường

phải dựa vào những kiến thức kĩ năng đã có. Bởi vậy, việc rèn luyện một trong

những kĩ năng môn học Tiếng Việt của học sinh lớp Một – kĩ năng đọc hiểu được coi

là quan trọng nhất. Việc rèn đọc hiểu cho học sinh lớp Một được sử dụng để tìm hiểu

nội dung của bài. Rèn kĩ năng đọc hiểu để nâng cao năng lực của học sinh, giúp các

em hiểu được những kiến thức mới và vận dụng vào năng lực của bản thân để giao

tiếp và học lên các lớp cao hơn. Vì vậy, việc rèn kĩ năng đọc hiểu cho học sinh trong

giờ Tập đọc là nhiệm vụ hết sức cần thiết của người giáo viên nhằm giúp các em rèn

luyện phẩm chất và hoàn thiện bản thân. Chính vì vậy mà việc hướng dẫn học sinh

đọc hiểu không thể không thực hiện trong việc giáo dục và rèn luyện. Đối với học

sinh tiểu học là bậc học nền tảng, việc dạy Tiếng Việt và dạy Tập đọc là chúng ta đã

giúp cho các em tiếp thu nền văn hoá xã hội của loài người, làm cho trí tuệ của trẻ

được mở mang, tâm hồn của trẻ được trong sáng và là chìa khoá để mở ra những

cánh cửa tương lai, là công cụ để các em vận dụng trong cuộc sống sau này.

Như chúng ta đều biết, học chữ chính là công việc đầu tiên của các em khi các

em bắt đầu đến trường, dạy chữ chính là dạy người. Ta nhận thấy rằng, việc dạy đọc

hiểu của Tiểu học có nhiều phương pháp dạy khác nhau, phương pháp nào cũng có

đặc tính riêng của phương pháp đó, làm sao để cho nó có tính khoa học, hiệu quả. Là

giáo viên trực tiếp giảng dạy nhiều năm lớp Một, qua thực tế giảng dạy, việc rèn kĩ

năng đọc hiểu là rất cần thiết, giúp cho giáo viên hiểu được sâu sắc hơn đặc trưng

của môn học.

Cùng với sự phát triển chung của ngành giáo dục, có sự thay đổi của môn Tiếng

Việt nói chung và môn Tập đọc nói riêng về cả nội dung cũng như phương pháp dạy

học. Nội dung của môn học theo mức độ từ dễ đến khó, phù hợp với tâm sinh lý

đang phát triển của học sinh Tiểu học. Trong quá trình dạy học nhất là dạy tập đọc

lớp Một vẫn gặp không ít khó khăn. Vậy làm thế nào để các em đọc đúng, đọc hay và

hiểu được nội dung bài tốt nhất? Tôi đã lựa chọn đề tài đó là: “Rèn kĩ năng đọc hiểu

cho học sinh lớp Một trong giờ tập đọc”, nhằm giúp các em đọc hiểu được tốt tạo

điều kiện để các em học tập tốt hơn ở lớp Một và các lớp kế tiếp.

b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp

Trong hai tiết dạy tập đọc, thường thì giáo viên chỉ chú trọng đến việc làm thế

nào để các em đọc đúng, đọc to được bài mà bỏ qua mất việc cho học sinh đọc hiểu

bài văn hay bài thơ, giải nghĩa từ, tìm hiểu nội dung của bài. Vì thế để học sinh đọc –

hiểu được tốt trước hết người giáo viên phải có những kiến thức cơ bản và một số

thuật ngữ khi dạy học sinh để phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của

học sinh. Khâu chuẩn bị bài, thiết kế bài dạy cũng rất quan trọng. Dựa trên cơ sở của

các phương pháp như sách hướng dẫn, tôi đưa ra những định hướng đổi mới các hoạt

động dạy học như sau:

* Phần kiểm tra bài cũ:

Giáo viên cho học sinh tự kiểm tra lẫn nhau hoặc giáo viên đọc câu hỏi cho học

sinh trả lời để vừa kiểm tra việc học ở nhà của học sinh đồng thời củng cố lại kiến

thức của bài.

* Phần bài mới:

- Giới thiệu bài bằng tranh, ảnh để gây hứng thú trong giờ học cho học sinh

(phần này giáo viên cần phải có sự chuẩn bị, phải tìm tòi các tranh ảnh hoặc vật thật).

- Luyện đọc:

Phần đọc tiếng, từ: Giáo viên cho học sinh tự tìm từ khó đọc, tự giải thích từ khó

theo sự hiểu biết rồi giáo viên giải thích bổ sung bằng tranh, ảnh, vật thật (nếu có). Vì

ta thấy, nếu học sinh hiểu được bài trước hết học sinh phải hiểu được các từ đó. Từ

đó học sinh liên kết được các từ lại để học sinh tìm ra được câu trả lời khi tìm hiểu

bài.

Ví dụ: Khi dạy bài: “Người trồng na” thì giáo viên giải thích cho học sinh hiểu

từ: ngoài vườn, lúi húi

Hoặc khi dạy bài: “Bác đưa thư” thì giáo viên giải thich cho học sinh hiểu từ:

mừng quýnh, nhễ nhại

Hoặc khi dạy bài: “ Ngưỡng cửa” giáo viên giải thích từ: ngưỡng cửa

Rồi sau đó giáo viên đặt câu hỏi: “Ai đã dắt tay em bé đi qua ngưỡng cửa”? Khi

học sinh đã được giải thích từ ngưỡng cửa và các em thấy nó rất gần gũi, quen thuộc

với các em và cũng từ đó học sinh sẽ trả lời được câu hỏi ở trên.

- Tìm hiểu bài: Đây là phần trọng tâm của học sinh đọc hiểu, nhiều lúc giáo viên

còn xem nhẹ, chưa chú trọng đến vấn đề rèn đọc hiểu cho học sinh. Ở phần này giáo

viên vẫn tiếp tục luyện đọc kết hợp với nhiệm vụ giúp học sinh nhớ, hiểu được nội

dung bài. Như trên đã trình bày, nhớ nội dung bài là sự khởi đầu của việc hiểu bài.

Quá trình hiểu một bài gồm nhiều bước, với nhiều thao tác tư duy, tuỳ từng bài mà

giáo viên tổ chức để học sinh tìm hiểu. Như chúng ta đã biết học sinh lớp Một nói

riêng và học sinh Tiểu học nói chung, tư duy của các em còn hạn chế mà chủ yếu các

em thường nhận thức các sự vật, hiện tượng ở dạng riêng lẻ, tổng thể từ đơn giản đến

phức tạp, từ cụ thể đến trừu tượng và khái quát hơn. Ở đây tôi cho học sinh trả lời câu

hỏi để tìm hiểu bài dưới hình thức sử dụng bảng phụ hoặc chuẩn bị phiếu học tập nội

dung như vở bài tập Tiếng Việt, hoặc kết hợp tranh cho học sinh quan sát để học sinh

dễ dàng hiểu và nhận ra được nội dung phần trả lời của câu hỏi (đối với học sinh còn

chậm).

Ví dụ: Khi dạy bài: “Quà của bố” giáo viên cho học sinh xem tranh kết hợp đọc

khổ thơ 1 để trả lời cho câu hỏi: “Bố bạn nhỏ là bộ đội ở đâu?”

Hoặc khi dạy bài: “ Mèo con đi học”, giáo viên cho học sinh đọc bài rồi treo

tranh cho học sinh quan sát để trả lời câu hỏi: “Cừu nói gì khiến mèo vội xin đi học

ngay?”

Với mức độ học sinh nổi trội tôi cho các em đọc một đoạn văn hoặc khổ thơ rồi

đọc câu hỏi cho các bạn trả lời, hay tìm và đọc câu văn diễn tả ý.

Ví dụ: Khi dạy bài: “Chú công”, giáo viên cho 2-3 học sinh đọc, cả lớp đọc thầm

đoạn 2 của bài rồi giáo viên nêu câu hỏi yêu cầu: “Đọc câu văn tả vẻ đẹp của đuôi

công trống sau hai, ba năm” cho học sinh trả lời

Với mức độ học sinh còn chậm của lớp, khi tìm hiểu bài tôi cho học sinh đọc kĩ

câu văn, đoạn văn hay dòng thơ, khổ thơ để trả lời cho nội dung câu hỏi rồi mới nêu

câu hỏi để các em trả lời.

Ví dụ: Khi dạy bài: “Ngưỡng cửa”, giáo viên cho 2-3 học sinh đọc khổ thơ 1 rồi

2-3 học sinh đọc câu hỏi 1 sau đó giáo viên nhắc lại câu hỏi: “Ai dắt em bé tập đi

men ngưỡng cửa?’ và hướng dẫn học sinh ghi dấu x vào ý trả lời đúng

bố

bà

bạn bè

mẹ

Giáo viên cho 2-3 học sinh đọc tiếp khổ thơ thứ 2 và thứ 3 rồi cho 2-3 học sinh

đọc câu hỏi: “Bạn nhỏ qua ngưỡng cửa để đi đến đâu?’ rồi phát phiếu học tập cho học

sinh thảo luận theo nhóm 4 để nối từ ngữ ở cột A với từ ngữ ở cột B cho đúng ý của

bài:

A

B

đi đến lớp học.

Bạn nhỏ qua ngưỡng cửa để

* Phần củng cố, dặn dò:

đến những con đường xa tắp

đến nhà bạn bè.

- Tôi cho học sinh đọc khổ thơ hay đoạn văn mà mình yêu thích, nêu lí do mà

mình thích.

- Học sinh đọc lại bài rồi nêu nội dung bài học cho các bạn nghe.

* Ví dụ: Khi dạy bài:

Hồ Gươm

(Sách Tiếng Việt 1- tập 2)

A. Mục đích yêu cầu:

- Học sinh đọc trơn cả bài. Đọc đúng các từ ngữ: khổng lồ, long lanh, lấp ló,

xum xuê.

- Bước đầu biết nghỉ hơi ở chỗ có dấu câu.

- Hiểu được nội dung bài tập đọc:Hồ Gươm là một cảnh đẹp của Thủ đô Hà Nội.

- Trả lời được câu hỏi 1, 2 (SGK).

B. Đồ dùng dạy học:

- Giáo viên:

+ Tranh, ảnh minh hoạ cảnh Hồ Gươm và phần luyện nói (tranh vẽ phóng to từ

sách giáo khoa)

+ Bộ thực hành biểu diễn Tiếng Việt.

- Học sinh:

Bộ thực hành Tiếng Việt, sách giáo khoa.

C. Các hoạt động dạy học:

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

1. Kiểm tra bài cũ: (5- 6 phút)

Đọc bài: “Hai chị em”. Trả lời câu hỏi: 2 HS thực hiện

“Vì sao cậu em thấy buồn chán khi ngồi

Nhận xét bổ sung

chơi một mình”?

Tự kiểm tra: Kiểm tra đọc (học sinh

- Giáo viên nhận xét mức độ hiểu bài

của học sinh và đánh giá.

từng bàn) quay mặt vào nhau để kiểm

tra.

2. Bài mới: (30 phút)

Tiết 1

- Giới thiệu bài: Giáo viên treo tranh để

giới thiệu: + Tranh vẽ gì?

Học sinh quan sát tranh và trả lời.

HS quan sát tranh

+ Giáo viên chỉ vào tranh nói: Hà Nội là

Thủ đô của nước ta. Hà Nội có Hồ

Gươm là một cảnh đẹp. Hôm nay cả lớp

ta đi thăm Hồ Gươm qua lời tả của nhà

văn Ngô Quân Miện nhé.

- Luyện đọc:

+ Giáo viên đọc mẫu lần 1: Giọng đọc

chậm, trìu mến; ngắt nghỉ rõ sau dấu

chấm, dấu phẩy.

+ Giáo viên nêu câu hỏi: Bài văn gồm

mấy câu? Rồi khoanh tròn những dấu

câu có trong bài.

HS tìm số câu và trả lời

- Học sinh luyện đọc: khổng lồ, long

lanh, lấp ló, xum xuê

* Đọc tiếng, từ ngữ:

Phân tích tiếng – Ví dụ: khổng = kh +

ông = dấu hỏi, kết hợp giải thích từ ngữ:

khổng lồ, long lanh, lấp ló, xum xuê

+ Đọc câu:

Luyện đọc tất cả các câu, chú ý cách

ngắt nhỉ hơi khi gặp dấu phẩy.

HS đọc đoạn, bài rồi thi đọc giữa các tổ.

Tìm tiếng có vần cần ôn trong bài:

Hồ Gươm

+ Đọc đoạn, bài:

- Ôn các vần: ươm, ươp.

Giải nghiã từ Hồ Gươm:

Học sinh nói câu có tiếng chứa vần

Giáo viên cho học sinh quan sát tranh,

nói câu mẫu

ươm, ươp

Thi nói câu theo ý nghĩ của mình theo

nhóm, sau đó cho trình bày trước lớp

Giáo viên uốn nắn, sửa sai và động viên

những học sinh có câu nói hay...) đồng

thời giải thích từ, câu giúp các em hiểu

được nghĩa câu, từ vừa tìm.

-Tiết 2: Ngoài việc rèn kỹ năng đọc đúng, đọc lưu loát, đọc rõ ràng tiến tới đọc

diễn cảm toàn bài thì giáo viên cần tạo hứng thú cho học sinh qua việc tìm hiểu nội

dung bài. Vì khi các em đã đọc được tốt rồi, lại được hiểu kĩ hơn về nội dung bài thì

chắc chắn khi được gọi đọc lại bài các em sẽ đọc tốt hơn. Do đó, cần kết hợp chặt chẽ

giữa việc hiểu nội dung bài với việc luyện đọc nhiều lần văn bản. Trước khi đặt ra

câu hỏi tôi thường cho học sinh đọc nhiều lần đoạn văn chứa nội dung câu hỏi đó để

giúp các em có trọng tâm cho câu trả lời.

Ví dụ: Khi dạy tiết 2 tôi tiên hành như sau:

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

1. Tìm hiểu bài và luyện đọc: (30 phút)

a. tìm hiểu bài đọc kết hợp luyện đọc

- Phần tìm hiểu nội dung: Để trả lời câu HS đọc bài theo nhóm 2, rồi 1em nêu

hỏi 1 tôi cho học sinh đọc bài, tự nêu câu hỏi: Hồ Gươm là cảnh đẹp ở đâu?

câu hỏi cho bạn trả lời.

để em khác trả lời.

Câu hỏi 2 tôi treo bảng phụ để cả lớp

cùng quan sát để tìm ra ý đúng:

Từ trên cao nhìn xuống, mặt Hồ Gươm

trông như thế nào?

Học sinh thảo luận đưa ra câu trả lời

Một bức tranh phong cảnh tuyệt

đúng

đẹp.

Một chiếc gương bầu dục khổng

lồ sáng long lanh.

Một mặt nước phẳng lì.

Giáo viên đọc câu trả lời đầy đủ để học

sinh khắc sâu kiến thức.

Ở câu hỏi 3, giáo viên gọi học sinh nổi

bật đọc câu hỏi rồi tổ chức cho học sinh HS nhìn ảnh rồi tìm trong bài để đọc câu

chơi trò thi nhìn ảnh, tìm câu văn tả văn ứng với bức ảnh

cảnh.

Cảnh trong bức ảnh 1: Cầu Thê Húc

Giáo viên nêu đề bài cho cả lớp: các em

Cảnh trong bức ảnh 2:Đền Ngọc Sơn

nhìn bức ảnh đọc tên cảnh trong ảnh ghi

Cảnh trong bức ảnh 3: Tháp Rùa

phía dưới rồi tìm đọc những câu văn có

trong bài tả cảnh đẹp trên các bức ảnh

- Sau khi mỗi nhóm đọc, nhóm khác

nhận xét bổ sung.

đó.

- Cuối giờ, cho học sinh thi đọc toàn bài

Học sinh tự liên hệ (kể về phong cảnh

đẹp mà em đã được biết)

theo nhóm.

2. Củng cố bài: (5 phút)

Ví dụ 2: Khi dạy bài:

Mèo con đi học

( Sách Tiếng Việt 1, tập 2)

A. Mục đích yêu cầu:

- Học sinh đọc trơn cả bài. Đọc đúng các từ ngữ: buồn bực, kiếm cớ, cái đuôi,

cừu.

- Bước đầu biết nghỉ hơi ở cuối mỗi dòng thơ, khổ thơ.

- Hiểu nội dung bài: Mèo con lười học kiếm cớ nghỉ ở nhà; Cừu doạ cắt đuôi

khiến Mèo sợ phải đi học.

- Trả lời được câu hỏi 1,2 (SGK).

B. Đồ dùng dạy học:

- Giáo viên:Vẽ phóng to tranh minh hoạ bài đọc.

- Học sinh: Bộ chữ học vần Tiểu học

C. Các hoạt động dạy học:

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

1. Kiểm tra bài cũ: (5-6 phút)

Đọc bài thơ Chuyện ở lớp; trả lời câu

hỏi: “Mẹ muốn em bé kể chuyện gì?”

1- 2 HS đọc và trả lời câu hỏi

2 HS viết từ ngữ: vuốt tóc, đứng dậy

Cả lớp viết bảng con

Giáo viên nhận xét bài cũ

2. Bài mới: (30 phút)

Tiết 1

Giới thiệu bài: GV giới thiệu bài và ghi HS nhắc lại

tên bài tập đọc.

- Luyện đọc:

Đọc diễn cảm bài thơ: giọng hồn nhiên,

nghịch ngợm…

HS tìm số câu và trả lời

+ Giáo viên nêu câu hỏi: Bài thơ gồm

mấy câu?

Học sinh luyện đọc: buồn bực, kiếm cớ,

cái đuôi, cừu

* Đọc tiếng, từ ngữ:

Phân tích tiếng – Ví dụ: kiếm =k + iêm

+dấu sắc…; kết hợp giải thích từ ngữ:

buồn bực: buồn và khó chịu

kiếm cớ: tìm lí do

be toáng: kêu ầm ĩ

+ Đọc câu:

HS luyện đọc từng dòng thơ- cả lớp đọc

thầm sau đó mỗi em đọc một dòng cho

đến hết bài.

3 HS đọc to cả bài

3HS đọc phân vai: một em đọc lời dẫn,

một em đọc lời Cừu, một em đọc lời

Mèo.

+ Đọc đoạn, bài:

- Đọc theo vai:

1HS tìm: cừu

+ Ôn vần ưu, ươu:

Thi tìm tiếng ngoài bài có vần ưu, ươu

Thi tìm câu có tiếng chứa vần ưu, ươu

Tìm tiếng trong bài có vần ưu

GV nhận xét bổ sung đồng thời giải

nghĩa từ cho HS hiểu

Tiết 2

2 HS đọc 4 dòng thơ đầu, cả lớp đọc

3. Tìm hiểu bài đọc, kết hợp luyện đọc: thầm

(30 phút)

HS đọc lại câu hỏi, chọn ý đúng để trả

GV nêu câu hỏi: “Mèo kiếm cớ gì để lời

trốn học” và phát phiếu học tập, gợi ý để

HS làm bài.

Chân đau không đi học được.

Cái đuôi bị ốm.

Trời mưa, đường trơn.

2 HS đọc 6 dòng cuối,

HS trả lời câu hỏi bằng cách ghi lại lời

Cừu nói với Mèo bằng 2 câu thơ vào vở

Cừu nói gì khiến Mèo vội xin đi học Bài tập Tiếng Việt 1- tập 2 (45).

ngay?

2HS đọc lại cả bài

1 em kể lại nội dung bài

Tranh vẽ cảnh Cừu đang giơ kéo doạ cắt

Cho HS xem tranh minh hoạ, trả lời câu đuôi, Mèo vội xin đi học

hỏi: “Tranh vẽ cảnh nào?”

HS thi học thuộc lòng

* Ở bài này yêu cầu học thuộc lòng, vì

vậy giáo viên cho học sinh học thuộc

ngay tại lớp

4. Củng cố: (5 phút)

HS trả lời và liên hệ thực tế

Giáo viên nêu câu hỏi: Các em có nên

bắt chước bạn Mèo không? Vì sao?”

Sau khi tiến hành dạy xong hai bài này tôi thấy: Thực tế trong giảng dạy, chúng

ta gặp còn nhiều những học sinh rất khó khăn khi luyện đọc và tìm hiểu bài. Khi đó

giáo viên cần kiên trì giúp đỡ và phụ đạo thêm (không bỏ qua nhưng cũng không nôn

nóng) giáo viên phải rèn cho học sinh đọc đúng, hiểu ngay tại lớp. Khi soạn bài giáo

viên phải có kế hoạch cho từng đối tượng học sinh và phải thể hiện rõ ở bài soạn: Câu

hỏi dành cho học sinh nổi trội, học sinh còn chậm, học sinh chưa hoàn thành để từ đó

có biện pháp uốn nắn. Giáo viên cần phải động viên, khuyến khích các em để tạo ra

sự hứng thú cho học sinh trong việc tự tìm ra kiến thức mới.

Với những học sinh còn lúng túng khi trả lời câu hỏi thì giáo viên cần gợi ý hoặc

cho học sinh nổi trội nói trước rồi mới cho học sinh chưa hoàn thành nhắc lại. Có

những học sinh đoc bài hiểu được ý, nhưng khi trả lời còn lúng túng - khi đó giáo

viên phải tạo cơ hội cho các em được trả lời hoặc giáo viên trả lời cho các em nhắc

lại, nếu học sinh tiếp thu chậm mà trả lời được câu hỏi thì giáo viên khen, động viên

kịp thời để giúp các em có tính mạnh dạn hơn.

Với những học sinh tiếp thu chậm, chưa đạt yêu cầu giáo viên cần chú ý đến các

hình thức tổ chức hoạt động, đưa ra các yêu cầu phù hợp với đối tượng để giúp các

em khắc phục. Nếu học sinh trả lời chưa đúng hoặc thiếu ý thì giáo viên gợi ý, hướng

dẫn để các em trả lời với các bạn khác. Giáo viên luôn kết hợp với gia đình động

viên, nhắc nhở các em đọc bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp. Trong giờ kiểm tra

bài, giáo viên phân công học sinh nổi trội kiểm tra học sinh chưa hoàn thành, nội

dung là ôn bài cũ và chuẩn bị bài mới.

Các hình thức tổ chức dạy học cũng cần được giáo viên vận dụng một cách linh

hoạt, kích thích hứng thú đọc của học sinh như: khuyến khích các em đọc sách báo,

truyện tranh thiếu nhi, tự kể lại cho các bạn nghe câu chuyện mình vừa đọc. Hay

trong các giờ học ôn buổi chiều, giáo viên tổ chức cho học sinh thi đua đọc bài, kể

chuyện, tìm hiểu nội dung truyện hoặc bài tập đọc để học sinh tự học tập và phát huy

khả năng của mình.

Điều quan trọng là giáo viên phải kiểm tra, đánh giá được kết quả hoạt động học

tập của học sinh từ đó xác định cách dạy để đạt kết quả tốt nhất. Do vậy, khi yêu cầu

học sinh đọc thầm (câu – đoạn – bài) giáo viên phải giao kèm “nhiệm vụ” cụ thể

nhằm định hướng “đọc hiểu” (Đọc câu, đoạn hay khổ thơ nào? Đọc để biết, hiểu, nhớ

điều gì?). Cần khắc phục tình trạng học sinh đọc một cách hình thức, giáo viên

không nắm được kết quả đọc hiểu của học sinh để xử lí trong quá trình dạy học.

1. Kết luận:

Tập đọc là một phân môn có tầm quan trọng đặc biệt ở tiểu học, nhất là đối với

học sinh lớp Một. Học vần, Tập đọc giúp học sinh đọc thông, viết thạo. Đọc thông,

viết thạo có mối quan hệ mật thiết với nhau: dạy tập đọc chính là dạy một kĩ năng,

cần coi trọng kĩ năng đọc hiểu cho học sinh. Nếu đọc và hiểu bài tốt học sinh sẽ có