SKKN Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn Đạo đức Lớp 1

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

A. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1 Cơ sở lý luận

Trong văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 9 của Đảng CSVN đã xác định

con người là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và

bền vững. Giáo dục là nhân tố tạo ra nguồn lực con người thực hiện công nghiệp

hóa, hiện đại hóa và thực hiện lý tưởng XHCN “Dân giàu, nước mạnh- xã hội công

bằng dân chủ, văn minh”. Đảng ta đã khẳng định: “Để đáp ứng yêu cầu về con

người và nguồn nhân lực, nhân tố quyết định sự phát triển đất nước trong thời kỳ

công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cần tạo chuyển biến cơ bản, toàn diện về

giáo dục và đào tạo”

Trước yêu cầu cấp bách của việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhiệm vụ công

nghiệp hóa, hiên đại hóa đất nước theo định hướng XHCN, Luật giáo dục Việt Nam

2005 đã xác định mục tiêu giáo dục tiểu học là: “Giáo dục tiểu học nhằm giúp học

sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo

đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên

trung học cơ sở.” Giáo dục đạo đức là một trong những nhiệm vụ giáo dục hàng đầu

của nhà trường nói chung và trường tiểu học nói riêng. Bởi lẽ, đó là một trong

những mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường. Đặc biệt trong cơ chế thị trường

hiện nay thì giáo dục đạo đức lại là một nội dung giáo dục cần thiết và quan trọng

hơn bao giờ hết vì thông qua giáo dục đạo đức thì học sinh sẽ được trang bị những

kiến thức, kinh nghiệm, thái độ đúng mức trong việc lựa chọn hành vi ứng xử phù

hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội.

Trong nhà trường tiểu học, việc giáo dục đạo đức cho học sinh được thực hiện

thông qua hai con đường cơ bản. Đó là tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp và

dạy học các môn học, đặc biệt là môn đạo đức.

Môn đạo đức có vai trò quan trọng trong việc giáo dục cho học sinh ở cả ba mặt

ý thức, thái độ, hành vi theo các chuẩn mực hành vi đạo đức mà xã hội yêu cầu ở

học sinh. Môn đạo đức ở tiểu học giữ vai trò quan trọng trong việc giáo dục cơ sở

ban đầu những phẩm chất đạo đức cho người học sinh – người lao động mới.

1/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

Việc dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức giúp cho học sinh được học đi

đôi với hành, được thực hành trải nghiệm nhiều kĩ năng sống cần thiết phù hợp với

lứa tuổi. Chính nhờ có sự trải nghiệm này mà học sinh sẽ tích lũy được nhanh chóng

các kinh nghiệm ứng xử đúng đắn trong các tình huống khác nhau, ở trường, ở nhà

và ở ngoài xã hội. Từ đó giúp các em hình thành các quan điểm niềm tin và tình cảm

Trong dạy học môn đạo đức, việc dạy kĩ năng sống rất quan trọng. Bởi lẽ, học

sinh của chúng ta hiện nay chịu rất nhiều tác động từ nhiều phía khác nhau: từ thầy

cô, ông bà, anh chị em, bạn bè, thông tin đại chúng. Tất cả các yếu tố này có yếu tố

tiêu cực và tích cực. Mà đối với học sinh lớp 1, vốn kinh nghiệm sống của các các

em còn ít, một số thói quen hành vi chưa ổn định nên rất dễ bị những ảnh hưởng xấu

tác động lôi cuốn và phân tán. Trong khi đó, chương trình môn đạo đức lớp 1 lại có

những chuẩn mực hành vi thể hiện trong cuộc sống hàng ngày của gia đình. Vì vậy,

cần dạy kĩ năng sống để giúp học sinh có ý thức, thái độ, hành vi đúng để từ đó

nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục.

1.2 Cơ sở thực tiễn

Trong thực tiễn dạy học môn đạo đức ở trường tiểu học cho thấy giáo viên rất ít

khi dạy kĩ năng sống, giáo dục chỉ bó hẹp ở bài học, việc học thực hiện đúng các

chuẩn mực hành vi hay không giáo viên không cần biết. Bên cạnh đó, việc đánh giá

không thường xuyên, không cập nhập còn mang tính đối phó.

Mặt khác, nhiều gia đình mải lo công việc làm ăn, kinh doanh, họ có quá ít thời

gian và cũng không coi trọng thời gian giáo dục con cái, hướng dẫn kiểm tra việc

học tập giao lưu bạn bè của chúng, uốn nắn cách cư xử xã hội. Họ phó mặc giáo dục

cho hệ thống nhà trường với ý nghĩ đơn giản chỉ cần cung cấp cho con cơm no, áo

đẹp, có tiền giải trí.

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của mình là:

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp

1.

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài

Kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống là vấn đề nghiên cứu không còn mới ở Việt

Nam :

+ Năm 1996, thuật ngữ kĩ năng sống được biết đến thông qua cách tiếp cận về

4 trụ cột trong giáo dục của thế kỉ 21: “Học để biết, học để làm, học để cùng

2/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

chung sống, học để tự khẳng định”. Sau đó, thuật ngữ này được đề cập đến

trong chương trình UNICEF tại Việt Nam: “Giáo dục kĩ năng sống để bảo vệ

sức khỏe và phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà

trường”.

+ Năm 2000, theo chương trình hành động “Giáo dục cho mọi người” tại diễn

đàn giáo dục thế giới, giáo dục kĩ năng sống đã được xem như một nội dung

của chất lượng giáo dục thế giới, giáo dục kĩ năng sống đã được xem như một

nội dung của chất lượng giáo dục mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam.

+ Năm 2003, các nhà nghiên cứu, các nhà giáo dục ở Việt Nam mới hiểu đầy

đủ hơn về Kĩ năng sống sau hội thảo “Chất lượng giáo dục và kĩ năng sống”

do UNESCO tổ chức tại Hà Nội.

+ Năm 2005, nhóm tác giả của Viện chiến lược và chương trình giáo dục đã

có công trình nghiên cứu đầu tiên: “Giáo dục kĩ năng sống ở Việt Nam”.

Trong công trình nghiên cứu này, các tác giả đã đề cập đến các nội dung cơ

bản: các quan điểm về kĩ năng sống; cơ sở pháp lý của giáo dục kĩ năng sống

ở Việt Nam; giáo dục kĩ năng sống ở các bậc học; cách thức giáo dục kĩ năng

sống; đánh giá về giáo dục kĩ năng sống ở Việt Nam; những thách thức và

định hướng giáo dục kĩ năng sống trong tương lai. Đây là công trình nghiên

cứu quan trọng, làm cơ sở, nền tảng cho các công trình nghiên cứu tiếp theo

về kĩ năng sống ở Việt Nam.

+ Ở bậc Tiểu học, vấn đề giáo dục kĩ năng sống đã được quan tâm nhưng chỉ

được thực hiện tích hợp thông qua các môn học trong nhà trường. Đã có nhiều

công trình nghiên cứu về vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nói

chung, cho học sinh tiểu học nói riêng. Có thể kể ra đây một số công trình

nghiên cứu như:

1. Nguyễn Thanh Bình: Giáo trình chuyên đề giáo dục kĩ năng sống. NXB

Đại học Sư phạm, 2009

2. Nguyễn Thị Thu Hằng : Một số vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh Tiểu học. Tạp chí giáo dục số 204 (kì 2 – 12/2008)

3. Đỗ Khánh Nam: Sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học môn

Khoa học nhằm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học. Tạp chí

giáo dục số 206 (kì 2 – 1/2009)

4. Nguyễn Đức Thạc: Rèn kĩ năng sống cho học sinh – một cách tiếp cận

về chất lượng, hiệu quả giáo dục. Tạp chí giáo dục số 226 (kì 2 –

11/2009)

3/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

5. Phan Thanh Vân: Giáo dục kĩ năng sống – Điều cần cho trẻ. Tạp chí

giáo dục số 225 (kì 1- 11/2009)

Ngoài ra còn rất nhiều tác giả nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống ở

nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, khi nói đến việc giáo dục kĩ năng sống

cho học sinh tiểu học, các tác giả mới chỉ đề cập đến sự cần thiết phải giáo

dục kĩ năng sống cho học sinh như thế nào mà chưa đi sâu tìm hiểu thực trạng

thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong các nhà trường phổ thông.

3. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh lớp 1 thông qua dạy học môn Đạo đức. Từ đó, đề xuất một số biện pháp nhằm

nâng cao hiệu quả của việc giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh thông qua môn học này.

4. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong

dạy học môn đạo đức lớp 1

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu các vấn đề lý luận của đề tài (Kĩ năng sống, giáo dục kĩ năng sống, giáo

dục kĩ năng sống thông qua dạy học môn Đạo đức…)

- Tìm hiểu thực trạng về việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 thông qua

dạy học môn Đạo đức

- Phân tích nguyên nhân của thực trạng và đề xuất một số biện pháp để khắc phục

thực trạng và nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học.

6. Phương pháp nghiên cứu

Trong đề tài này tôi sử dụng phối hợp các phương pháp

Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận

- Phân tích, tổng hợp lý thuyết

- Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp quan sát

- Phương pháp đàm thoại

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi

- Phương pháp phỏng vấn

- Phương pháp thống kê toán học

4/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

B. PHẦN NỘI DUNG

Chương I: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiến

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN

1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ KĨ NĂNG SỐNG

a. Khái niệm kĩ năng sống

Có nhiều quan niệm khác nhau về kĩ năng sống (KNS):

-Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), KNS là khả năng để có hành vi thích ứng và

tích cực giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức

của cuộc sông hàng ngày.

- Theo UNICEF, KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới.

Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và

kĩ năng.

- Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO), KNS

gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là: Học để biết; Học làm người; Học để sống với

người khác; Học để làm.

Từ những qua niệm trên đây, có thể thấy KNS bao gồm một loạt các kĩ năng cụ

thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người. Bản chất của KNS là kĩ năng

tự quản lí bản thân và kĩ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống,

học tập và làm việc hiệu quả. Nói cách khác, KNS là khả năng làm chủ bản thân của

mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng

ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.

b. Phân loại kĩ năng sống

Có nhiều cách phân loại KNS:

- Theo UNESCO, WHO và UNICEF, có thể xem KNS gồm các kĩ năng cốt lõi sau:

+ Kĩ năng giải quyết vấn đề

+ Kĩ năng suy nghĩ/ tư duy phê phán

+ Kĩ năng giao tiếp hiệu quả

5/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

+ Kĩ năng ra quyết định

+ Kĩ năng tư duy sáng tạo

+ Kĩ năng giao tiếp ứng xử cá nhân

+ Kĩ năng tự nhận thức/ tự trọng và tự tin của bản than, xác định giá trị

+ Kĩ năng thể hiện sự cảm thông

+ Kĩ năng ứng phó với căng thẳng và cảm xúc

- Trong giáo dục chính quy ở nước ta những năm vừa qua, KNS thường được phân

loại theo các mối quan hệ, bao gồm các nhóm sau:

+ Nhóm kĩ năng nhận biết và sống với chính mình, bao gồm các KNS cụ thể như: tự

nhận thức, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự trọng, tự tin …

+ Nhóm kĩ năng nhận biết và sống với người khác bao gồm các KNS cụ thể như:

giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm

thông, hợp tác …

+ Nhóm kĩ năng ra quyết định một cách có hiệu quả bao gồm các KNS cụ thể như:

tìm kiếm và xử lí thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải

quyết vấn đề …

Trên đây chỉ là một số trong các cách phân loại KNS. Tuy nhiên, mọi cách phân

loại đều chỉ mang tính tương đối. Trên thực tế, các KNS thường không hoàn toàn

tách rời nhau mà có liên quan chặt chẽ đến nhau. VD để đạt được mục tiêu cần phối

hợp các kĩ năng sau: kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng giao

tiếp, kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ …

2. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức

Việc giáo dục KNS trong môn Đạo đức nhằm: Bước đầu trang bị cho HS các

KNS cần thiết, phù hợp với lứa tuổi tiểu học, giúp các em biết sống và ứng xử phù

hợp trong các mối quan hệ với những người thân trong gia đình, với thầy cô giáo

bạn bè và những người xung quanh; với cộng đồng, quê hương đất nước và với môi

trường tự nhiên; giúp các em bước đầu biết sống tích cực, chủ động, có mục đích, có

kế hoạch, tự trọng, tự tin, có kỉ luật, biết hợp tác, giản dị, tiết kiệm, gọn gàng, ngăn

6/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

nắp … để trở thành người con ngoan trong gia đình, HS tích cực của nhà trường và

công dân tốt của xã hội.

3. Nội dung giáo dục kĩ năng sống trong môn đạo đức

Do đặc trưng môn học nên Đạo đức có khả năng giáo dục nhiều KNS cho HS, cụ

thể:

- Kĩ năng giao tiếp (chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi; nói lời yêu cầu, đề nghị; bày tỏ sự

cảm thông chia sẻ; bày tỏ ý kiến, tiếp khách đến nhà, ứng xử khi đến nhà người

khác, khi gọi điện và nhận điện thoại …)

- Kĩ năng tự nhận thức (biết xác định và đánh giá bản thân: đặc điểm, sở thích thói

quen, năng khiếu, điểm mạnh, điểm yếu … của bản thân).

- Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề (bước đầu biết lựa chọn và thực hiện

cách ứng xử đối với một số tình huống đạo đức đơn giản, phổ biến trong cuộc sống

hàng ngày).

- Kĩ năng tư duy phê phán (biết nhận xét, đánh giá các ý kiến, hành động lời nói,

việc làm, các hiện tượng trong cuộc sống hàng ngày đối chiếu với các chuẩn mực

đạo đức đã học).

- Kĩ năng hợp tác (biết cách hợp tác với bạn bè và mọi người xung quanh thực hiên

các hoạt động tập thể, hoạt động cộng đồng).

- Kĩ năng từ chối (biết cách từ chối khi bị rủ rê, lôi kéo làm những điều sai trái)

- Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm (biết nhận và thực hiện trách nhiệm của bản thân).

…

4. Một số đặc điểm tâm lí của học sinh liên quan đến việc giáo dục kĩ năng sống

cho học Tiểu học

4.1. Đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học

4.1.1 Nhận thức cảm tính

4.1.1.1 Các cơ quan cảm giác:

7/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

Thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác đều phát triển và đang trong quá

trình hoàn thiện.

4.1.1.2 Tri giác:

Tri giác của học sinh tiểu học mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết và mang tính

không ổn định: ở đầu tuổi tiểu học tri giác thường gắn với hành động trực quan, đến

cuối tuổi tiểu học tri giác bắt đầu mang tính xúc cảm, trẻ thích quan sát các sự vật

hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp hẫn, tri giác của trẻ đã mang tính mục đích, có

phương hướng rõ ràng - Tri giác có chủ định (trẻ biết lập kế hoạch học tập, biết sắp

xếp công việc nhà, biết làm các bài tập từ dễ đến khó,...)

Nhận thấy điều này chúng ta cần phải thu hút trẻ bằng các hoạt động mới,

mang màu sắc, tích chất đặc biệt khác lạ so với bình thường, khi đó sẽ kích thích

trẻ cảm nhận, tri giác tích cực và chính xác.

4.1.2 Nhận thức lý tính

4.1.2.1 Tư duy

Tư duy mang đậm màu sắc xúc cảm và chiếm ưu thế ở tư duy trực quan hành

động.

Các phẩm chất tư duy chuyển dần từ tính cụ thể sang tư duy trừu tượng khái

quát

Khả năng khái quát hóa phát triển dần theo lứa tuổi, lớp 4, 5 bắt đầu biết khái

quát hóa lý luận. Tuy nhiên, hoạt động phân tích, tổng hợp kiến thức còn sơ đẳng ở

phần đông học sinh tiểu học.

4.1.2 2. Tưởng tượng

Tưởng tượng của học sinh tiểu học đã phát triển phong phú hơn so với trẻ

mầm non nhờ có bộ não phát triển và vốn kinh nghiệm ngày càng dầy dạn. Tuy

nhiên, tưởng tượng của các em vẫn mang một số đặc điểm nổi bật sau:

Ở đầu tuổi tiểu học thì hình ảnh tưởng tượng còn đơn giản, chưa bền vững và

dễ thay đổi.

Ở cuối tuổi tiểu học, tưởng tượng tái tạo đã bắt đầu hoàn thiện, từ những hình

ảnh cũ trẻ đã tái tạo ra những hình ảnh mới. Tưởng tượng sáng tạo tương đối phát

triển ở giai đoạn cuối tuổi tiểu học, trẻ bắt đầu phát triển khả năng làm thơ, làm văn,

vẽ tranh,.... Đặc biệt, tưởng tượng của các em trong giai đoạn này bị chi phối mạnh

mẽ bởi các xúc cảm, tình cảm, những hình ảnh, sự việc, hiện tượng đều gắn liền với

các rung động tình cảm của các em.

8/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

Qua đây, các nhà giáo dục phải phát triển tư duy và trí tưởng tượng của

các em bằng cách biến các kiến thức "khô khan" thành những hình ảnh có cảm

xúc, đặt ra cho các em những câu hỏi mang tính gợi mở, thu hút các em vào các

hoạt động nhóm, hoạt động tập thể để các em có cơ hội phát triển quá trình nhận

thức lý tính của mình một cách toàn diện.

4.1.3. Ngôn ngữ và sự phát triển nhận thức của học sinh tiểu học

Hầu hết học sinh tiểu học có ngôn ngữ nói thành thạo. Khi trẻ vào lớp 1 bắt

đầu xuất hiện ngôn ngữ viết. Đến lớp 5 thì ngôn ngữ viết đã thành thạo và bắt đầu

hoàn thiện về mặt ngữ pháp, chính tả và ngữ âm. Nhờ có ngôn ngữ phát triển mà trẻ

có khả năng tự đọc, tự học, tự nhận thức thế giới xung quanh và tự khám phá bản

thân thông qua các kênh thông tin khác nhau.

Ngôn ngữ có vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình nhận thức cảm tính

và lý tính của trẻ, nhờ có ngôn ngữ mà cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng của

trẻ phát triển dễ dàng và được biểu hiện cụ thể thông qua ngôn ngữ nói và viết của

trẻ. Mặt khác, thông qua khả năng ngôn ngữ của trẻ ta có thể đánh giá được sự phát

triển trí tuệ của trẻ.

Ngôn ngữ có vai trò hết sức quan trọng như vậy nên các nhà giáo dục phải

trau dồi vốn ngôn ngữ cho trẻ trong giai đoạn này bằng cách hướng hứng thú

của trẻ vào các loại sách báo có lời và không lời, có thể là sách văn học, truyện

tranh, truyện cổ tích, báo nhi đồng,....đồng thời cũng có thể kể cho trẻ nghe hoặc

tổ chức các cuộc thi kể truyện đọc thơ, viết báo, viết truyện, dạy trẻ cách viết nhật

kí,...Tất cả đều có thể giúp trẻ có được một vốn ngôn ngữ phong phú và đa dạng.

4.1.2.4. Chú ý và sự phát triển nhận thức của học sinh tiểu học

Ở đầu tuổi tiểu học chú ý có chủ định của trẻ còn yếu, khả năng kiểm soát,

điều khiển chú ý còn hạn chế. Ở giai đoạn này chú không chủ định chiếm ưu thế hơn

chú ý có chủ định. Trẻ lúc này chỉ quan tâm chú ý đến những môn học, giờ học có

đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn có nhiều tranh ảnh,trò chơi hoặc có cô giáo

xinh đẹp, dịu dàng,...Sự tập trung chú ý của trẻ còn yếu và thiếu tính bền vững, chưa

thể tập trung lâu dài và dễ bị phân tán trong quá trình học tập.

Ở cuối tuổi tiểu học trẻ dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú ý của

mình. Chú ý có chủ định phát triển dần và chiếm ưu thế, ở trẻ đã có sự nỗ lực về ý

chí trong hoạt động học tập như học thuộc một bài thơ, một công thức toán hay một

bài hát dài,...Trong sự chú ý của trẻ đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời

9/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

gian, trẻ đã định lượng được khoảng thời gian cho phép để làm một việc nào đó và cố

gắng hoàn thành công việc trong khoảng thời gian quy định.

Biết được điều này các nhà giáo dục nên giao cho trẻ những công việc hay

bài tập đòi hỏi sự chú ý của trẻ và nên giới hạn về mặt thời gian. Chú ý áp dụng

linh động theo từng độ tuổi đầu hay cuối tuổi tiểu học và chú ý đến tính cá thể

của trẻ, điều này là vô cùng quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả giáo

dục trẻ.

4.1.2.5. Trí nhớ và sự phát triển nhận thức của học sinh tiểu học

Loại trí nhớ trực quan hình tượng chiếm ưu thế hơn trí nhớ từ ngữ - lôgic

Giai đoạn lớp 1,2 ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt và chiếm ưu thế

hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa. Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý

nghĩa, chưa biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay

xây dựng dàn bài để ghi nhớ tài liệu.

Giai đoạn lớp 4,5 ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ từ ngữ được tăng cường. Ghi

nhớ có chủ định đã phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả của việc ghi nhớ có chủ định còn

phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ của các em, sức

hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình cảm hay hứng thú của các em...

Nắm được điều này, các nhà giáo dục phải giúp các em biết cách khái quát

hóa và đơn giản mọi vấn đề, giúp các em xác định đâu là nội dung quan trọng

cần ghi nhớ, các từ ngữ dùng để diễn đạt nội dung cần ghi nhớ phải đơn giản dễ

hiểu, dễ nắm bắt, dễ thuộc và đặc biệt phải hình thành ở các em tâm lý hứng thú

và vui vẻ khi ghi nhớ kiến thức.

4.1.2.6. Ý chí và sự phát triển nhận thức của học sinh tiểu học

Ở đầu tuổi tiểu học hành vi mà trẻ thực hiện còn phụ thuộc nhiều vào yêu cầu

của người lớn (học để được bố cho đi ăn kem, học để được cô giáo khen, quét nhà

để được ông cho tiền,...) Khi đó, sự điều chỉnh ý chí đối với việc thực thi hành vi ở

các em còn yếu. Đặc biệt các em chưa đủ ý chí để thực hiện đến cùng mục đích đã

đề ra nếu gặp khó khăn.

Đến cuối tuổi tiểu học các em đã có khả năng biến yêu cầu của người lớn

thành mục đích hành động của mình, tuy vậy năng lực ý chí còn thiếu bền vững,

chưa thể trở thành nét tính cách của các em. Việc thực hiện hành vi vẫn chủ yếu phụ

thuộc vào hứng thú nhất thời.

10/29

Nghiên cứu một số biện pháp dạy kĩ năng sống trong dạy học môn đạo đức lớp 1.

[Pick the date]

Để bồi dưỡng năng lực ý chí cho học sinh tiểu học đòi hỏi ở nhà giáo dục

sự kiên trì bền bỉ trong công tác giáo dục, muốn vậy thì trước hết mỗi bậc cha mẹ,

thầy cô phải trở thành tấm gương về nghị lực trong mắt trẻ.

4.2 Sự phát triển tình cảm của học sinh tiểu học

Tình cảm của học sinh tiểu học mang tính cụ thể trực tiếp và luôn gắn liền với

các sự vật hiện tượng sinh động, rực rỡ,...Lúc này khả năng kiềm chế cảm xúc của

trẻ còn non nớt, trẻ dễ xúc động và cũng dễ nổi giận, biểu hiện cụ thể là trẻ dễ khóc

mà cũng nhanh cười, rất hồn nhiên vô tư...

Vì thế có thể nói tình cảm của trẻ chưa bền vững, dễ thay đổi (tuy vậy so với

tuổi mầm non thì tình cảm của trẻ tiểu học đã "người lớn" hơn rất nhiều.

Trong quá trình hình thành và phát triển tình cảm của học sinh tiểu học luôn

luôn kèm theo sự phát triển năng khiếu: Trẻ nhi đồng có thể xuất hiện các năng

khiếu như thơ, ca, hội họa, kĩ thuật, khoa học,...khi đó cần phát hiện và bồi dưỡng

kịp thời cho trẻ sao cho vẫn đảm bảo kết quả học tập mà không làm thui chột năng

khiếu của trẻ.

Chính vì thế, việc giáo dục tình cảm cho học sinh tiểu học cần ở nhà giáo

dục sự khéo léo, tế nhị khi tác động đến các em; nên dẫn dắt các em đi từ hình

ảnh trực quan sinh động, hấp dẫn và đặc biệt phải luôn chú ý củng cố tình cảm

cho các em thông qua các hoạt động cụ thể như trò chơi nhập vai, đóng các tình

huống cụ thể, các hoạt động tập thể ở trường lớp, khu dân cư,...

4.3 Sự phát triển nhân cách của học sinh tiểu học

Nét tính cách của trẻ đang dần được hình thành, đặc biệt trong môi trường

nhà trường còn mới lạ, trẻ có thể nhút nhát, rụt rè, cũng có thể sôi nổi, mạnh

dạn...Sau 5 năm học, "tính cách học đường" mới dần ổn định và bền vững ở trẻ.

Nhìn chung việc hình thành nhân cách của học sinh tiểu học mang những đặc

điểm cơ bản sau: Nhân cách của các em lúc này mang tính chỉnh thể và hồn nhiên,

trong quá trình phát triển trẻ luôn bộc lộ những nhận thức, tư tưởng, tình cảm, ý

nghĩ của mình một cách vô tư, hồn nhiên, thật thà và ngay thẳng; nhân cách của các

em lúc này còn mang tính tiềm ẩn, những năng lực, tố chất của các em còn chưa

được bộc lộ rõ rệt, nếu có được tác động thích ứng chúng sẽ bộc lộ và phát triển; và

đặc biệt nhân cách của các em còn mang tính đang hình thành, việc hình thành

nhân cách không thể diễn ra một sớm một chiều, với học sinh tiểu học còn đang

11/29