SKKN Một vài kinh nghiệm dạy phân môn luyện từ và câu lớp 3

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH XUÂN – HÀ NỘI

TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN TRUNG

-------------------------------------------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT VÀI KINH NGHIỆM DẠY PHÂN MÔN

LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3

MÔN: LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Tác giả

: Bùi Thu Hiền

Chức vụ

: Giáo viên Tiểu học

(Tài liệu có kèm theo đĩa CD)

NĂM HỌC 2011 - 2012

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

MỘT VÀI KINH NGHIỆM DẠY PHÂN MÔN

LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3

A/ ĐẶT VẤN ĐỀ:

1. Lí do chọn đề tài:

Trong quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay , Đảng và nhà

nước ta đã xác định "giáo dục là quốc sách hàng đầu". Đúng vậy, giáo dục giữ

một vai trò quan trọng trong việc phát huy tiềm năng của con người vì sự phát

triển kinh tế xã hội của đất nước.

Xuất phát từ yêu cầu đổi mới đó, trong những năm qua đảng và nhà nước

ta đặc biệt quan tâm đến giáo dục. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của giáo

dục hiện nay là: hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh một cách toàn

diện theo mục tiêu phát triển của nguồn nhân lực phục vụ cho công cuộc công

nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Môn tiếng Việt ở trường tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt

động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ của học sinh thể

hiện tốt hay không là nhờ vào vốn kiến thức về tiếng Việt dồi dào và khả năng

chuyển tải kiến thức - nội dung bài dạy hợp lý, sáng tạo của giáo viên.

Chính vì "nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học

sinh" nên mục tiêu môn tiếng Việt ở bậc tiểu học đã nêu những nội dung cụ thể

là: nhằm hình thành và phát triển ở học sinh qua các kỹ năng sử dụng tiếng việt

( nghe, nói, đọc, viết ) vận dụng trong học tập và giao tiếp ở trường và môi

trường xung quanh; thông qua việc dạy và học môn tiếng việt để góp phần rèn

luyện các em có những thao tác tư duy về ngôn ngữ; cung cấp cho học sinh các

kiến thức sơ giản về tiếng việt và những hiểu biết ban đầu về tự nhiên - xã hội,

về con người, về văn hóa, văn học việt nam và nước ngoài; qua đó bồi dưỡng

tình yêu tiếng việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng giàu đẹp của

tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người việt nam.

Vì vậy muốn thực hiện tốt, có hiệu quả các yêu cầu mà mục tiêu trên đã

đề ra, đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức vững vàng, sáng tạo năng động

trong quá trình dạy học, nắm chắc các hoạt động chủ yếu ở mỗi tiết dạy trong

các phân môn của môn tiếng việt như phân môn tập đọc, luyện từ và câu, tập

làm văn, kể chuyện…

Trong khi đó ở các trường tiểu học, cũng như những môn học khác, môn

tiếng Việt do chương trình giáo dục phổ thông mới đưa vào thực hiện mấy năm

gần đây và giáo viên phải tiếp cận theo hướng dạy mới, tiến trình tiết dạy và các

hoạt động dạy học cũng có sự đổi mới so với trước đây, nên không ít giáo viên

chưa nắm chắc các biện pháp dạy và học chủ yếu, còn lúng túng khi lên tiết dạy,

làm ảnh hưởng rất lớn chất lượng học tập của học sinh và mục tiêu giáo dục.

1

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Đây chính là lý do thúc đẩy chúng tôi chọn môn tiếng việt để xây dựng chuyên

đề. Tuy nhiên, do phạm vi tìm hiểu và thực hiện quá rộng nên chúng tôi chọn,

nghiên cứu và viết giải pháp hữu ích " Một vài kinh nghiệm dạy phân môn luyện

từ và câu lớp 3" này

.2 .Mục đích nghiên cứu:

Dựa trên thực trạng dạy và học môn luyện từ và câu ở lớp 3 nói chung, dạy

học sinh các bài tập về từ , câu, các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân

hóa, tôi muốn đưa ra một số ý kiến đổi mới để giúp các để giúp học sinh rèn

luyện kỹ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng một số dấu câu; giúp học sinh mở

rộng và phát triển vốn từ làm cho vốn ngôn ngữ của các em càng phong phú.

3.Đối tượng nghiên cứu:

Trong phạm vi sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chỉ nghiêm cứu áp dụng cho

học sinh lớp 3. Các thầy cô giáo và học sinh lớp 4,5 cũng có thể đọc để tham

khảo.

4.Đối tượng khảo sát và đối tượng thực nghiệm :

Học sinh lớp 3A trường Tiểu học Thái Thịnh và học sinh lớp 3A2 trường Tiểu

học Thanh Xuân Trung

5.Phương pháp nghiên cứu:

- Phương pháp điều tra, quan sát

- Phương pháp nghiên cứu lí luận

- Phương pháp thực nghiệm

- Phương pháp trắc nghiệm đối chứng so sánh

- Kết hợp nhiều phương pháp hỗ trợ khác

6.Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:

Thời gian nghiên cứu từ tháng 9 năm 2010 đến tháng 2 năm 2012

B/ NỘI DUNG:

1. Nội dung lí luận:

Với mục tiêu chung của môn Tiếng Việt thì mục tiêu của phân môn

luyện từ và câu là một bộ phận nhỏ của môn tiếng việt hết sức cần thiết để rèn

luyện cho học sinh kỹ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng một số dấu câu; giúp

học sinh mở rộng và phát triển vốn từ làm cho vốn ngôn ngữ của các em càng

phong phú; việc giúp học sinh nắm ý nghĩa của từ, tích cực hóa vốn từ để bồi

dưỡng cho các em thói quen dùng từ chính xác, nói - viết thành câu, có ý thức

sử dụng tiếng việt có văn hóa trong học tập và giao tiếp.

2

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Phân môn luyện từ và câu ở bậc học tiểu học nói chung và phân môn

luyện từ và câu ở lớp 3 nói riêng thể hiện tính tổng hợp, thực hành rất rõ, vừa

phù hợp với đặc trưng của hoạt động ngôn ngữ vừa bảo đảm yêu cầu rèn luyện

kỹ năng sử dụng tiếng việt cho học sinh thông qua các bài tập thực hành về từ

và câu. Thông qua mục tiêu chương trình cũng như cụ thể hóa được vai trò của

nhân tố từ ngữ trong việc sử dụng tiếng việt. Bên cạnh đó, phân môn luyện từ

và câu ở lớp 3 còn góp phần quan trọng giúp học sinh mở rộng và phát triển vốn

từ, yêu cầu học sinh nắm được một số câu thành ngữ, tục ngữ quen thuộc, nghĩa

một số từ hán việt…..

Mục tiêu phân môn luyện từ và câu ở lớp 3 là: mở rộng vốn từ theo chủ

điểm, củng cố kiến thức về các kiểu câu ( thông qua các mô hình) và thành phần

câu ( thông qua các câu hỏi) đã học ở lớp 2. cung cấp cho học sinh có hiểu biết

sơ giản về các phép tu từ so sánh và nhân hóa ( thông qua các bài tập). Rèn

luyện cho học sinh các kỹ năng dùng từ và đặt câu, sử dụng một số dấu câu. Bồi

dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ, nói và viết thành câu: có ý thức sử dụng

tiếng việt văn hóa trong học tập, giao tiếp và thích học tiếng việt.

Do đó người giáo viên dạy lớp 3 ( hay dạy bậc tiểu học ) cần phải hội đủ

các yếu tố như: có kiến thức sâu rộng và chính xác của phân môn này; nắm

vững mục tiêu chung cũng như mục tiêu của từng bài dạy; có những hiểu biết

cơ bản về nội dung bài học, về ý đồ của sách giáo khoa và về cấu trúc của từng

bài theo các thông tin thể hiện ở sách giáo khoa; có năng lực giảng dạy nhất

định, biết xử lý và linh hoạt sáng tạo trong quá trình dạy - học. Đây chính là cơ

sở vững chắc để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất, các em biết

vận dụng thành công trong học tập và giao tiếp.

2. Thực trạng và nguyên nhân

a. Sách giáo khoa:

Mặc dù, sách giáo khoa đã chú trọng phương pháp thực hành nhưng bài

tập sáng tạo vẫn còn ít, đơn điệu, kiến thức dạy học sinh còn mang tính trừu

tượng nên học sinh còn khó khăn trong quá trình lĩnh hội kiến thức mới.

b.

Giáo viên:

Giáo viên đã truyền thụ đầy đủ chính xác kiến thức và nội dung của tiết

dạy; nắm khá chắc các hoạt động dạy học cơ bản của tiết dạy, việc nghiên cứu

và chuẩn bị bài soạn khá chu đáo trước khi lên lớp. Tuy nhiên, đối với từng bài,

từng tiết giáo viên vẫn nghiên cứu chưa kỹ nên chưa hiểu hết ý đồ của sách giáo

khoa, dẫn đến trong tiết dạy giáo viên chưa biết vận dụng - phối hợp các

phương pháp và hình thức dạy học cho phù hợp theo từng nội dung kiến thức,

từng dạng bài yêu cầu.

Trong quá trình lên lớp dạy một tiết luyện từ và câu - lớp 3, một số giáo viên

tuy đã có nhiều cố gắng khi nghiên cứu các tài liệu tham khảo và sách giáo viên

để nắm quy trình của tiết dạy, các hoạt động dạy học cụ thể để vận dụng. Nhưng

3

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

trong quá trình giảng dạy, do đặc điểm tình hình của lớp, do khả năng giáo viên

có nhiều hạn chế về kiến thức, phương pháp…hay do những yếu tố khác nên

khi vận dụng đã có những điểm tồn tại như đưa ra các hoạt động dạy học chưa

phù hợp, chưa cụ thể làm ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng tiết dạy.

Vấn đề tồn tại lớn nhất là việc định hướng tiến trình của một tiết dạy phân

môn luyện từ và câu chưa cụ thể, chưa hợp lý ( thể hiện trong bài soạn ) nên

giáo viên hết sức lúng túng khi vận dụng hình thức tổ chức các hoạt động dạy

học trong tiết dạy như: hoạt động của thầy và trò chưa theo hướng tích cực; giáo

viên làm việc nhiều, chủ yếu là làm mẫu, giảng giải; chưa có sự dẫn dắt, gợi ý

để học sinh tự tìm tòi kiến thức nội dung cần biết. Việc tổ chức các hình thức

chưa hợp lý, như có bài tập cần phải sử dụng hoạt động thảo luận nhóm, thì giáo

viên lại tổ chức làm việc chung cả lớp, có bài tập đề bài cần tổ chức cho học

sinh hoạt động cá nhân thì giáo viên lại tổ chức trò chơi học tập tập trung đối

tượng học sinh khá giỏi. Thời gian bố trí cho từng hoạt động chưa phù hợp, hệ

thống câu hỏi và hình thức thực hành bài tập chưa đảm bảo yêu cầu, chưa phân

loại đối tượng học sinh để bồi dưỡng học sinh khá giỏi và giúp đỡ học sinh yếu

kém trong tiết học.

c. Học sinh:

Nhìn chung đa số học sinh luôn cố gắng học tập đối với phân môn

này. vốn từ của các em được hình thành tự nhiên và từ nhận thức qua giao tiếp

hàng ngày ở trường và ngoài xã hội. vốn từ của các em quá nghèo nàn , các em

nói chuyện với nhau và trả lời không thành câu, nhiều khi dùng từ thiếu chính

xác. Bên cạnh đó, trong tiết dạy giáo viên ít chú trọng đến phần luyện nói đặc

biệt là đối tượng học sinh học yếu, giáo viên ít sử dụng hình thức chủ động tích

cực học tập cho học sinh nên các em đã ít có cơ hội thực hành giao tiếp tiếng

việt ngoài xã hội, lại càng ít được trau chuốt bồi dưỡng khả năng sử dụng tiếng

việt trong trường học.

Hơn thế nữa, kỹ năng viết của các em vẫn có nhiều tồn tại như viết chưa

thành câu, dùng từ còn lặp đi lặp lại nhiều lần, chưa hay, đôi lúc chưa chính

xác; kỹ năng làm bài tập chưa đúng do xác định sai yêu cầu bài tập, hoặc do khả

năng vận dụng kiến thức đã học vào làm bài còn hạn chế, sử dụng dấu câu

không đúng chỗ trong câu hay đoạn văn, đặt câu và tìm câu hỏi - câu trả lời theo

mẫu chưa thích hợp.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t: (Riªng ë khèi líp 3)

HS có vốn từ phong phú , kĩ năng vận dụng tốt

kiến thức đi học vào làm bài

Tỷ lệ HS có vốn từ

Tæng sè

HS

Tỷ lệ hs chưa có vốn từ

phong phú , kĩ năng vận

dụng tốt kiến thức đi học

vào làm bài

STT

Líp

phong phú , kĩ năng

vận dụng tốt kiến

thức đi học vào làm

bài

4

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Sè l-îng

%

Sè l-îng

%

1

2

3A

3A2

55

50

38

36

69%

72 %

17

14

31%

28%

3. CÁC GIẢI PHÁP:

Để khắc phục tình trạng trên, chúng tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm

hướng dẫn học sinh lĩnh hội kiến thức trong tiết dạy, định hướng chung và cơ

bản nhất của " tiến trình tiết dạy phân môn Luyện từ và câu ở lớp 3" như sau:

I/ Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lĩnh hội kiến thức trong tiết

dạy:

Để giúp học sinh lớp 3 học tốt phân môn Luyện từ và câu, giáo viên phải

xem xét hệ thống bài tập, cấu trúc tri thức Tiếng Việt cần hình thành cho học

sinh. Nguyên tắc phát triển tri thức - vốn từ Tiếng Việt và kiến thức - nguyên

tắc ngữ pháp để làm cơ sở định hướng chọn lọc những phương pháp - phương

tiện dạy học thích hợp thực hiện một cách có hệ thống, đạt hiệu quả bài dạy.

Chúng tôi đã hướng dẫn học sinh phân loại các dạng bài tập để từ đó áp dụng

các biện pháp dạy học như sau:

1/ Các bài tập về từ:

1.1 Loại bài tập giúp học sinh mở rộng vốn từ theo chủ điểm:

a.Nội dung:

Bên cạnh vốn từ được cung cấp qua các bài tập đọc, ở phân môn Luyện từ và

câu, học sinh được mở rộng vốn từ theo chủ điểm thông qua các bài thực hành.

Ví dụ: Tìm những từ ngữ chỉ gộp những người trong gia đình ( chủ điểm: Mái

ấm )

M: Ông bà, chú cháu…….

Học sinh tìm: Bố mẹ, anh chị……. ( cùng chủ điểm: Mái ấm)

b.Biện pháp dạy học:

Loại bài tập này ngoài tác dụng giúp học sinh hình thành ý thức làm giàu vốn

từ cho bản thân , qua việc tìm các từ ngữ thuộc một chủ điểm nào đó. Ngoài ra,

học sinh còn có thể huy động được các từ ngữ khác nhau về nghĩa để sử dụng

trong hoạt động giao tiếp ngôn ngữ .

Về cách dạy loại bài tập tìm từ cùng chủ điểm, giáo viên cần chú ý đến từ

mẫu, đó là điểm tựa có tác dụng gợi ý định hướng cho học sinh trong quá trình

tìm từ. Đồng thời giáo viên hướng dẫn cho các em xác định đúng yêu câu của

bài tập.

5

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Vì vậy ở từng bài tập, giáo viên nên nêu một, hai ví dụ mẫu cho học sinh

tham khảo. Các từ ngữ mẫu này có tác dụng gợi ý, định hướng cho học sinh

đồng thời giúp học sinh hiểu rõ yêu cầu của bài tập.

1.2 Loại bài tập giúp học sinh nắm nghĩa của từ, mở rộng vốn từ theo

quan hệ ngữ nghĩa:

a.Nội dung:

Ví dụ: Tìm các từ:

-) Chỉ trẻ em.

Mẫu : thiếu niên.

-) Chỉ tính nết của trẻ em.

Mẫu : ngoan ngoãn.

-) Chỉ tình cảm của người lớn đối vơi trẻ em.Mẫu : thương yêu.

b.Biện pháp dạy học:

Đối với bài tập này, giáo viên cần giúp học sinh nắm vững yêu cầu của bài

tập là hiểu nghĩa của từ. Do đó, giáo viên cần dựa vào hệ thống câu hỏi để học

sinh thực hiện tìm những từ có nghĩa ấy hoặc những từ đó có nghĩa như thế nào.

Sau đó giáo viên chữa một phần nhỏ của bài tập làm mẫu bằng cách gọi 1 học

sinh làm cho cả lớp theo dõi góp ý. Giáo viên tiến hành tổ chức cho học sinh cả

lớp làm bài tập. Cuối cùng giáo viên tổ chức cho học sinh trong lớp trao đổi,

nhận xét về kết quả, rút ra những điểm ghi nhớ về kỹ năng và kiến thức: học

sinh nắm nghĩa của từ và biết cách vận dụng làm bài tập.

1.3/ Tìm từ trái nghĩa, gần nghĩa, đồng nghĩa:

a.Nội dung:

Ví dụ: Tìm từ trái nghĩa với từ:

tốt, lười biếng, nhanh…

Tìm từ đồng nghĩa với từ: chăm chỉ, siêng năng…

Tìm từ gần nghĩa với từ: vui vẻ, lo lắng…

b.Biện pháp dạy học:

Loại bài tập này, dựa trên mối quan hệ ngữ nghĩa các từ. Nói cách khác là

giữa các từ có mối quan hệ với nhau về nghĩa như: quan hệ đồng nghĩa, gần

nghĩa, trái nghĩa. Để tiến hành tìm các từ ngữ có quan hệ với nhau về nghĩa

nhằm mở rộng và phát triển vốn từ cho các em, làm phong phú vốn từ. Như

vậy, giáo viên phải hướng dẫn học sinh nắm nghĩa của từ cho sẵn được coi là từ

"trung tâm", để định hướng tìm đúng từ cần tìm theo những từ mà bài tập đã

cho. Ngoài ra, giáo viên cần hướng dẫn cho các em nắm được quan hệ của từ

như quan hệ đồng nghĩa là gì? ; Gần nghĩa là gì?; Trái nghĩa là gì? . Từ đó việc

liên hệ tìm từ của học sinh sẽ dễ dàng hơn.

6

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Các loại bài tập kiểu này thường có từ cho sẵn gọi là từ mẫu , từ điểm tựa làm

cơ sở. Từ đó, học sinh tự liên hệ tìm hiểu mối quan hệ của chúng. Đối với

trường hợp từ cho sẵn có nghĩa trừu tượng, khó nhận biết, để trợ giúp hoạt động

tìm từ cho học sinh, giáo viên có thể giải thích nghĩa của từ cho sẵn và nêu một

số ngữ cảnh điển hình trong đó có sử dụng từ cho sẵn ấy để học sinh phát hiện

từ. Khi đó việc tìm từ của các em sẽ đúng hướng, đúng yêu cầu của bài tập và

đơn giản hơn nhiều.

1.4/ Mở rộng vốn từ theo quan hệ cấu tạo từ:

a.Nội dung:

Ví dụ: Hãy kể các môn thể thao bắt đầu bằng tiếng:

a) Bóng

b) Chạy

c) Đua

Mẫu: bóng đá, bóng bàn, bóng chuyền.

d) Nhảy

b.Biện pháp dạy học:

Dạng bài tập này dựa trên quan hệ liên tưởng có tác dụng rất lớn trong việc

giúp học sinh mở rộng và phát triển vốn từ.

Về cách dạy các dạng bài tập này, giáo viên hướng dẫn các em lần lượt tự

chọn và ghép với các tiếng còn lại. Nếu tạo ra từ ghép quen thuộc hoặc quen

dùng thì các em tự ghép được.

1.5/ Loại bài tập tìm từ ngữ cùng chủ điểm:

a.Nội dung:

Ví dụ: Tìm những từ ngữ chỉ gộp những người trong gia đình ( chủ điểm: Mái

ấm )

M: Ông bà, chú cháu…….

Tìm những từ nói về tình cảm yêu thương giữa anh chị em (chủ điểm: Anh

em)

M: đùm bọc, khuyên bảo, chăm sóc……

b.Biện pháp dạy học:

Loại bài tập này, ngoài tác dụng giúp học sinh mở rộng vốn từ, còn có tác

dụng hình thành và phát triển cho các em khả năng tư duy có hệ thống về mối

quan hệ phương ngữ.

7

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Về cách dạy loại bài tập tìm từ cùng chủ điểm, giáo viên cần chú ý đến từ

mẫu, đó là điểm tựa có tác dụng gợi ý định hướng cho học sinh trong quá trình

tìm từ. Đồng thời giáo viên hướng dẫn cho các em xác định đúng yêu câu của

bài tập.

1.6/ Loại bài tập cung cấp về từ loại:

a.Nội dung:

Ví dụ: Đọc khổ thơ dưới đây và trả lời câu hỏi:

Con mẹ đẹp sao

Những hòn tơ nhỏ

Chạy như lăn tròn

Trên sân, trên cỏ.

a)

b)

Tìm các từ chỉ hoạt động trong khổ thơ trên?

Hoạt động chạy của những chú gà con được miêu tả bằng cách?

b.Biện pháp dạy học:

Đối với loại bài tập này, ở lớp 3 thường tập trung phát triển vốn từ cho học

sinh và lồng ghép trong nhiều dạng bài khác nhau. Những từ loại ở đây chỉ là

những kiến thức sơ giản về danh từ, động từ, tính từ như cung cấp cho các em

nắm được những từ chỉ người, con vật, đồ vật; từ chỉ hoạt động, trạng thái; từ

chỉ đặc điểm, tính chất.

Việc hướng dẫn làm các bài tập này, giáo viên cần chú ý dẫn dắt các em dựa

vào kinh nghiệm sống của bản thân là chủ yếu để vận dụng vào làm bài, giáo

viên tránh giải thích dài dòng hoặc sa vào lý thuyết. Qua việc cung cấp các từ

loại, giáo viên cần giúp các em biết dùng các từ loại đó đặt câu cho phù hợp.

2/ Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng dùng từ đặt câu và sử dụng dấu câu:

2.1/ Loại bài tập dùng từ đặt câu:

a.Nội dung:

Ví dụ: Dùng mỗi từ ngữ sau để đặt câu theo mẫu Ai là gì?: bác nông dân, em

trai tôi, những chú gà con, đàn cá.

b.Biện pháp dạy học:

Loại bài sử dụng từ này chủ yếu luyện cho học sinh biết kết hợp các từ ngữ

trong câu có tác dụng rèn luyện tư duy hệ thống các từ cho các em. Như vậy khi

các từ kết hợp với nhau để tạo nên câu thì ở chúng hình thành mối quan hệ về ý

nghĩa và quan hệ về ngữ pháp. Do đó muốn "dùng từ đặt câu" đúng thì các em

phải thiết lập được mối quan hệ về ý nghĩa và quan hệ ngữ pháp giữa các từ

phải hợp lý.

8

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

Đối với kiểu bài tập này không chỉ liên quan đến vấn đề ngữ pháp nên yêu

cầu giáo viên rèn cho học sinh kỹ năng "lựa chọn từ, kết hợp từ" để tạo thành

câu. Giáo viên lưu ý đến việc hưỡng dẫn cho các em biết dựa vào đặc điểm của

sự vật và hiện tượng để phân loại, phân nhóm từ; mỗi loại và mỗi nhóm từ này

là một hệ thống ngữ nghĩa cho việc dùng từ đặt câu chính xác hơn. Loại bài tập

này học sinh cần chọn được từ chỉ sự vật là chủ của hoạt động đi trước,tiếp đó

là từ chỉ hoạt động, đặc điểm cuối cùng các từ chỉ thời gian, nơi chốn.Theo cách

đó học sinh sẽ tạo được câu theo đúng trật tự cho trước.

2.2/ Loại bài tập " đặt câu theo các kiểu câu Ai ( cái gì, con gì)? Là gì?( ở

đâu, làm gì, bằng gì). Ai thế nào? và những bộ phận chính của các kiểu câu

ấy":

a.Nội dung:

Ví dụ: Đặt câu theo mẫu Ai thế nào? để miêu tả:

a)

b)

c)

Một bác nông dân.

Một bông hoa trong vườn.

Một buổi sớm mùa đông.

Mẫu: Buổi sớm hôm nay lạnh cóng tay.

b.Biện pháp dạy học:

Giúp học sinh biết nhận ra và biết đặt câu theo các kiểu câu đơn, ngay những

bài tập đầu tiên ở dạng này, giáo viên cần cho các em nắm rõ yêu cầu của đề bài

và bám theo mẫu cho sẵn, tập trung uốn nắn trong quá trình luyện nói cho học

sinh để giúp các em biết vận dụng tốt khi làm bài tập

2.3/ Loại bài tập sử dụng dấu câu:

a.Nội dung:

Ví dụ: Em hãy chọn dấu chấm hay dấu phẩy để điền vào chỗ trống ( )?

TRÁI ĐẤT VÀ MẶT TRỜI

Tuấn lên bảy tuổi ( ) em rất hay hỏi ( ) một lần ( ) em hỏi bố:

-

Bố ơi, con nghe nói trái đất quay xung quanh mặt trời. Có đúng thế

không bố?

-

Đúng đấy ( ) con ạ! - Bố Tuấn đáp.

Thế ban đêm không có mặt trời thì sao?

b.Biện pháp dạy học:

Loại bài tập này giúp các em bước đầu có ý thức và biết đăt dấu chấm, dấu

chấm hỏi, dấu chấm than, dấu phẩy vào đúng chỗ. Trong quá trình hướng dẫn

học sinh làm bài tập, giáo viên cần đảm bảo quy trình sau: Cho các em đọc và

xác định đúng yêu cầu của bài tập, học sinh được tham gia giải một phần bài tập

9

MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU LÔÙP 3

yêu cầu các em nắm được đặc điểm của câu thông qua đọc nhẩm để tư duy tìm

và điền dấu câu cho thích hợp ( dựa vào vốn sống của các em, ở mức độ kiến

thức lớp 2 không có phần bài học).

2.4/ Loại bài tập đặt câu theo mẫu hoặc tìm bộ phận của câu thông qua đăt

câu hỏi:

a.Nội dung:

Ví dụ: Dựa theo nội dung các bài tập đọc đã học ở tuần 3, tuần 4, hãy đặt câu

theo mẫu Ai là gì? để nói về:

a)

b)

c)

d)

Bạn Tuấn trong truyện Chiếc áo len.

Bạn nhỏ trong bài thơ Quạt cho em ngủ.

Bà mẹ trong truyện Người mẹ.

Chú chim sẻ trong truyện Chú sẻ và bông hoa bằng lăng.

Ví dụ: Tìm các bộ phận của câu:

-

Trả lời câu hỏi " Ai ( con gì, cái gì)?".

Trả lời câu hỏi " Làm gì?".

-

a)

b)

c)

Đàn sếu đang sải cách trên cao.

Sau một cuộc dạo chơi, đám trẻ ra về.

Các em tới chỗ ông cụ, lễ phép hỏi.

Ví dụ: Đặt câu hỏi cho các bộ phận câu được in đậm:

Mấy bạn học trò bỡ ngỡ đứng nép bên người thân.

a)

b)

c)

Ông ngoại dẫn tôi đi mua vở, chọn bút.

Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng.

b.Biện pháp dạy học:

Với loại bài tập trên giúp học sinh biết tư duy có hệ thống về ngữ nghĩa và

nắm vững hơn về cấu tạo câu để thực hành khi nói và viết. Giáo viên cần lưu ý

đến đối tượng học sinh học yếu và giúp các em bằng cách gợi ý, dẫn dắt hướng

làm bài thật dễ hiểu, có như vậy các em mới làm được.

3/ Các bài tập về biện pháp tu từ: so sánh :

a.Nội dung:

Ví dụ: Tìm những sự vật được so sánh với nhau trong các câu thơ dưói đây:

Thân dừa bạc phếch tháng năm

Quả dừa - đàn lợn con nằm trên cao.

Đêm hè, hoa nở cùng sao

10