SKKN Một số kinh nghiệm giảng dạy âm nhạc cho học sinh lớp 5
Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống nói chung, cuộc sống của mình nói riêng.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
***************
Mã SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIẢNG DẠY
ÂM NHẠC CHO HỌC SINH LỚP 5”
Lĩnh vực/Môn : Âm nhạc
Cấp học
: Tiểu học
Năm học 2016-2017
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Mục đích giáo dục hiện nay của chúng ta là đào tạo những con người
phát triển toàn diện, những con người có đủ năng lực cần thiết, đáp ứng sự đòi
hỏi của cuộc sống hiện đại.
Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có
đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội,
có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ
biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc
sống nói chung, cuộc sống của mình nói riêng.
Vì vậy, có thể nói rằng giáo dục thẩm mỹ cho con người là việc làm
không thể thiếu được.
Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất
là giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó, Âm nhạc có vị trí rất
quan trọng. Trong những năm gần đây, nắm bắt tình hình thực tế những đòi
hỏi của sự phát triển xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã điều chỉnh nội dung
giáo dục nghệ thuật trong nhà trường và coi đây là môn học bắt buộc. Âm
nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ. Trong nhà trường
phổ thông, đặc biệt là ở bậc Tiểu học, Âm nhạc tuy không đào tạo các em
thành những ca sỹ, nhạc sỹ, nhưng thông qua môn học này đã hình thành cho
các em những kiến thức ban đầu, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế
giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển hài hoà, toàn diện hơn, từ
đó giúp các em học tốt các môn học khác.
Những tuần cuối của lớp 3, các em bắt đầu được làm quen, tiếp cận với
các ký hiệu âm nhạc như khuông nhạc, khoá Son, với 7 nốt nhạc cũng như các
hình nốt cơ bản. Việc học Âm nhạc ở lớp 3 chủ yếu là học các bài hát, kết hợp
với các hoạt động phụ hoạ, thông qua học hát các em được rèn luyện về tai
nghe, trí nhớ, phát triển nhạc cảm và làm quen với việc thể hiện chính xác cao
độ, trường độ của âm thanh trên cơ sở giai điệu bài hát.
Sang lớp 4 ngoài việc học các bài hát, các em còn được tập đọc các bài
tập đọc nhạc với các hình tiết tấu đơn giản như : Nốt trắng, nốt đen, móc đơn,
được ghép lời ca theo nhạc và được làm các bài tập nhạc.
1/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
Như vậy, lên lớp 4 việc học Âm nhạc của học sinh tiểu học đã bắt đầu
chuyển sang một giai đoạn mới. Việc học Âm nhạc không chỉ đơn thuần là
thông qua các bài hát nữa mà các em đã trực tiếp được tiếp xúc với các nốt
nhạc trên khuông nhạc có khoá son.
Bước lên lớp 5, ngoài việc ôn lại các kiến thức đã học ở lớp 4, chương
trình Âm nhạc lớp 5 giúp các em củng cố các kĩ năng hát như: Tư thế hát,
cách lấy hơi, giữ hơi, tập hát rõ lời, phát âm gọn tiếng, tập hát những câu dài
liền mạch, tập hát đúng những chỗ có luyến hai nốt nhạc. Hơn thế nữa, ở lớp
5 việc thể hiện tình cảm, sắc thái của bài hát cũng đòi hỏi cao hơn. Một bài
hát không chỉ đòi hỏi các em hát đúng, mà khi thể hiện còn cần các em phải ít
nhiều gửi gắm được những tình cảm của mình cũng như tình cảm của tác giả
sáng tác qua giai điệu, lời ca bài hát đó. Tuy nhiên, việc thể hiện tình cảm đó
không yêu cầu các em phải làm được như các ca sỹ, nghệ sỹ chuyên nghiệp.
Như vậy, sang lớp 5, chương trình Âm nhạc đã mở rộng thêm vốn kiến thức
của của các em. Tiếp tục bồi dưỡng tình cảm phong phú, lành mạnh, tự tin
hơn khi tham gia các hoạt động âm nhạc. Đặc biệt là giúp các em có một nền
tảng kiến thức cơ bản sơ đẳng vững chắc trước khi kết thúc một cấp học, bước
vào một cấp học mới, với khối lượng kiến thức cao hơn.
Trong thực tại, việc đưa ra một phương pháp giảng dạy thích hợp cho
bộ môn Âm nhạc ở Tiểu học đang còn rất nhiều vấn đề phải bàn. Nhiều năm
trước đây việc giảng dạy bộ môn này giao cho giáo viên đứng lớp giảng dạy,
không có giáo viên chuyên biệt. Bên cạnh đó là sự thiếu hụt các phương tiện
dạy học, đặc biệt là nhạc cụ, cùng với những phương pháp giảng dạy cũ, chủ
yếu là dạy hát và dạy đọc nhạc theo phương pháp truyền miệng khô cứng. Do
đó kết quả đạt được là chưa cao, ít gây hứng thú cho các em trong việc học
tập và tiếp thu kiến thức của bộ môn. Từ thực tế đó, tôi mạnh dạn đưa ra Một
vài kinh nghệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5. Đây là những kinh
nghiệm mà tôi đã đúc rút được trong những năm giảng dạy tại trường Tiểu
học Nguyễn Trãi – Thanh Xuân – Hà Nội
2/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I- CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ:
Âm nhạc là một trong những phương tiện thực hiện nhiệm vụ giáo dục
thẩm mỹ cho từng học sinh, tạo cơ sở hình thành nhân cách con người Việt
Nam. Việc dạy âm nhạc được hình thành trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
1- Tính tƣ tƣởng:
Thông qua phần tập đọc nhạc rèn luyện cho học sinh tính kiên nhẫn,
thói quen chuẩn xác trong công việc. Giúp các em hình thành tình yêu thiên
nhiên, đất nước, con người. Mỗi bài tập đọc nhạc giúp ta giáo dục các em về
mặt gì? Theo chủ đề gì? đó là điều người giáo viên cần phải làm.
2- Tính nghệ thuật:
Học môn âm nhạc sẽ hình thành cho các em tính thẩm mỹ âm nhạc
được kết cấu chặt chẽ của âm nhạc. Bài hát nhạc có bố cục hoàn chỉnh, kết
cấu vuông vắn, giai điệu hấp dẫn, mượt mà, vui tươi, nhí nhảnh, điều đó sẽ
gợi cho khả năng cảm thụ và thể hiện nghệ thuật âm nhạc, tình cảm đạo đức
và niềm tin vào cuộc sống.
3- Tính khoa học:
Học bộ môn Âm nhạc giúp các em học tập chính xác các bản nhạc hoặc
hát đúng một bài hát, giáo viên hướng dẫn các em tập đọc nhạc từ đơn giản
đến phức tạp. Với mỗi bài tập đọc nhạc cần đạt những yêu cầu cụ thể để giải
quyết tiết tấu hoặc độ cao bài tập đọc nhạc phải phối hợp với nhận thức của
học sinh.
4- Tính dân tộc:
Trong các bài bài hát ta phải chú trọng đến bài hát mang nhiều bản sắc
dân tộc, khắc sâu các em những làn điệu dân ca, những câu hò, tiếng ru, điệu
lý ... giáo dục cho các em lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước,
con người Việt Nam.
3/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
* Tóm lại:
Giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông "không phải là đào tạo
nhạc sĩ mà trước hết là giáo dục con người phát triển toàn diện".
II- THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU:
Bản thân tôi là giáo viên được đào tạo và được phân công trực tiếp
giảng dạy bộ môn Âm nhạc tại trường Tiểu học Nguyễn Trãi , tôi nhận thấy
đại đa số các em rất thích bộ môn này. Qua thực tế giảng dạy hơn 20 năm tôi
nhận thấy rằng trước một bài hát, một bài tập đọc, ghi chép nhạc, hoặc khi
nghe các bản nhạc, để các em hiểu, nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài
học cũng như nêu được những cảm nhận ban đầu của mình về giai điệu các
bản nhạc, người giáo viên cần có một phương pháp truyền đạt, hướng dẫn thật
tốt, đơn giản nhưng lại hiệu quả nhất, để giúp các em nắm bắt, tiếp thu nhanh
nhất kiến thức bài học. Tuy nhiên nếu không có những phương pháp phù hợp
và hình thức dạy học phong phú thì không gây được hứng thú cho học sinh và
không phát huy hết được tính tích cực chủ động và tính sáng tạo của học sinh.
III- CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
1. Điều tra động cơ học tập môn Âm nhạc của học sinh.
Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường
Tiểu học , tôi đã tìm hiểu khả năng học tập bộ môn Âm nhạc của học sinh 2
lớp 5A và 5E. Bằng việc quan sát thực tế các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp
thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số
em gọi là có năng khiếu. Còn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học
nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.
Trên cơ sở đặt câu hỏi qua phiếu điều tra trắc nghiệm: Em có thích học
bộ môn Âm nhạc không? Vì sao thích? Vì sao không? Kết quả thu được như
sau:
4/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
KẾT QUẢ
STT
NGUYÊN NHÂN
LỚP 5A
LỚP 5B
Do môn Âm nhạc hấp dẫn,
16/30HS = 53,3%
13/28HS = 46,4%
1
dễ học
Do môn Âm nhạc khó nhớ,
hay quên
5/30 HS = 16,7%
9/30 HS = 30%
6/28 HS = 21,4%
9/28HS = 32,2%
2
3
Do thầy dạy hay, dễ hiểu
2. Khảo sát trình độ học sinh.
a) Nội dung: Kiểm tra chất lượng đầu năm qua việc trình bày một bài
hát hoặc đọc một bài tập đọc nhạc mà em đã học ở lớp 4.
b) Kết quả: điều tra 2 lớp 5 năm học 2014- 2015
LỚP SỐ HS HOÀN THÀNH TỐT
HOÀN THÀNH
CHƢA HOÀN THÀNH
5A
5E
58
60
11HS = 19 %
12 HS = 20%
47 HS = 81 %
28 HS = 80 %
0 = 0,0%
0 = 0,0%
Qua kiểm tra chất lượng cho thấy các em rất thích học bộ môn, nhưng
để học tốt thì số lượng còn rất khiêm tốn. Thực tế khi nghe các em thực hiện
bài hát hay đọc một bài tập đọc nhạc, bên cạnh những em có phong cách trình
bày tự nhiên và khá thoải mái hoặc đọc chuẩn xác cao độ, trường độ các nốt
nhạc trong bài tập đọc nhạc, vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự
tin, chỉ hát với tính chất thuộc lòng, gần đúng giai điệu. Việc thể hiện tính
chất của bài hát là rất hạn chế. Phần đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà không
đúng trường độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc.
3. Các biện pháp
Để có một tiết học Âm nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước
tiên người giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên.
5/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
Cụ thể như xác định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Ở lớp
dưới, các em đã được làm quen với các kỹ năng ca hát, đó là các kỹ thuật cơ
bản như tư thế ngồi hát, kỹ năng phát âm, nhả tiếng, quan sát, nghe và cảm
nhận tầm cữ giọng, âm sắc, giai điệu... Sang lớp 5, các kỹ thuật đó được duy
trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải nắm vững các phương
pháp và các bước trong giảng dạy để truyền thụ lại cho các em các kiến thức
của bài học cũng như phát triển các kỹ năng đã có của các em một cách tốt
nhất.
3.1) Xây dựng phƣơng pháp dạy hát.
+ Phương pháp dạy tập hát bài mới.
Công việc đầu tiên khi hướng dẫn học sinh học một giờ Âm nhạc nói
chung và tập hát bài mới nói riêng là giúp các em thực hiện qua bước luyện
thanh. Do cao độ, trường độ của các câu hát thường xuyên thay đổi tác động
rất lớn đến thanh quản của các em, để bảo vệ thanh đới, bảo vệ giọng và giúp
cho giọng của các em phát triển bình thường giáo viên phải hướng dẫn các em
qua bước khởi động, đây là giai đoạn chuẩn bị còn gọi là luyện thanh. Tuy
nhiên chỉ cần hướng dẫn các em thực hiện bài tập thay đổi cao độ, tiết tấu đơn
giản, dễ thực hiện.
Ví dụ:
* Mẫu 1:
6/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
* Mẫu 2:
* Mẫu 3:
* Mẫu 4:
* Mẫu 5:
* Mẫu 6:
Có rất nhiều phương pháp để hướng dẫn học sinh tập một bài hát. Ở
đây chỉ đưa ra phương pháp mà theo tôi là giúp học sinh dễ tiếp thu bài học
nhất, đó là phương pháp kết hợp giữa nghe giai điệu tập hát và hướng dẫn sửa
lỗi thông qua truyền miệng từng câu. Để làm được điều này, sau khi đã giúp
các em qua bước luyện thanh khởi động giọng, người giáo viên phải giới
thiệu và dẫn dắt bài hát một cách sinh động, gây sự chú ý, tò mò cho học sinh,
ngoài những từ ngữ dùng để mô tả những hình ảnh sinh động trong bài hát ra,
giáo viên phải cho các em nghe giai điệu bài hát thông qua băng, đĩa nhạc.
7/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
Nhưng tốt hơn cả là giáo viên nên trực tiếp hát mẫu cho các em nghe,
thậm chí còn cần phải thể hiện cả các động tác phụ hoạ cho lời ca của bài hát
mà sau này khi học xong bài hát này các em có thể thực hiện được như giáo
viên đã làm mẫu. Làm như vậy, các em sẽ cảm nhận được giai điệu, tính chất
của bài. Hơn nữa, việc giáo viên làm mẫu trực tiếp còn gây được sự hứng thú
chú ý hơn cho các em. Các em còn nhỏ, khả năng nhận thức chủ yếu theo
bản năng và cảm tính. Do đó, cho các em nghe hát mẫu và đọc lời ca của bài
hát là việc làm không thể thiếu được, ở giai đoạn này việc giải nghĩa và luyện
đọc những từ khó sẽ giúp các em hiểu được ý nghĩa của lời ca. Việc đọc lời ca
theo tiết tấu sẽ giúp các em phần nào cảm nhận được tính chất nhịp điệu của
bài, người giáo viên chỉ cần hướng dẫn rõ thêm một chút là các em có thể
hình dung được những chỗ ngân hay nghỉ sau mỗi câu của bài hát. Ở những
bài hát có 2 lời giáo viên sẽ cho học sinh nhận xét về sự giống và khác nhau
về lời ca và giai điệu của 2 lời hát để học sinh dựa vào lời 1 để hát luôn được
lời 2 của bài mà không cần học từng câu, Như vậy sẽ phát huy được tối đa
tính chủ động sáng tạo của học sinh
VD: Trong bài “ Hãy giữ cho em bầu trời xanh” (Nhạc và lời: Huy
Trân). Khi hướng dẫn đọc lời ca, phải giúp các em thể hiện được tiết tấu lặng
đen, lặng đơn, nốt móc đơn có chấm dôi, móc kép cần lướt qua và đảo phách
trong bài bằng cách đọc, gõ nhạc cụ gõ hay vỗ tay theo tiết tấu như sau:
2
4.........................................................................................................................................................
Gõ:
x
x
x
x
x
x
x
x
Đọc:
Hãy xua tan những mây mù
đen
tối
2
4..........................................................................................................................................................
Gõ:
x
x
x
x
x
x
x
x
Đọc:
Để bầu
trời tươi mãi một màu
xanh.....
2
4..........................................................................................................................................................
Gõ:
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
8/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
Đọc: La la
la
la
la
la la la
la
la
2
4.........................................................................................................................................................
Gõ:
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Đọc: La la
la
la
la
la la la
la
la
Để các em đọc đúng tiết tấu và ngắt cuối câu, giáo viên chỉ bảng phụ và
đọc mẫu hướng dẫn các em đọc theo mẫu.
Khi tập hát cần tới sự đồng đều hoà giọng chính xác và diễn cảm với
những trạng thái khác nhau và đặc biệt là hát rõ lời giáo viên luôn phải đặt ra
kế hoạch hướng dẫn các em thực hiện tốt.
Việc lấy giọng một bài hát cụ thể, phù hợp đúng tầm cữ chung cho cả
lớp là hết sức quan trọng, điều đó giúp các em dễ dàng điều khiển giọng hát
của mình đúng cao độ của bài.
Để các em cảm nhận giai điệu của từng câu hát, không nhất thiết
giáo viên lúc nào cũng phải hát mẫu, việc hát mẫu tốt nhất là chỉ dùng để
trình bày toàn bài hát vào đầu tiết học giúp các em cảm nhận giai điệu,
tiết tấu của bài hoặc dùng để sửa lỗi từng câu hát cho các em, việc dùng
tiếng đàn (Piano) để đàn lên giai điệu của câu hát đó, các em nghe cảm
nhận giai điệu sau đó tự hát lời ca theo giai điệu đó là tốt nhất. Cũng để
phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh, việc các em thực hiện tự
vỡ bài sẽ giúp cho tai nghe của mình phát triển nhanh hơn. Hơn nữa sự
cảm nhận giai điệu và thể hiện giai điệu đó thành câu hát của chính các
em sẽ dễ dàng chuẩn xác hơn. Sau mỗi câu hoặc mỗi đoạn, giáo viên nên
tấu đàn, hát mẫu lại cho các em nghe và kiểm tra so sánh giai điệu của
bài. Việc tập hát từng câu và kết nối theo lối móc xích sẽ giúp các em
mau nhớ lời ca và hát chuẩn xác giai điệu hơn. Việc củng cố luyện tập
từng đoạn của bài hát ngoài việc giúp các em cảm nhận giai điệu và lời
ca ra còn giúp cho các em tự tin hát đúng cao độ, câu hát không rời rạc,
9/19
" Một số kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 5"
không ê a, phát âm nhả tiếng rõ lời. Đặc biệt là giúp các em loại bỏ sự
chán nản khi chưa thực hiện được bài tập.
Khi các em hát được lời ca và giai điệu của bài, để giúp cho việc
luyện tập củng cố, khắc sâu bài học giáo viên phải giúp các em vừa hát,
vừa gõ đệm nhạc cụ để tạo sự sinh động của bài hát và giúp các em giữ
được nhịp độ của bài mà không bị cuốn nhanh. Việc sử dụng các nhạc cụ
để gõ đệm theo khi hát làm cho bài hát sinh động, gây hứng thú và tránh
được sự nhàm chán đơn điệu của tiết học. Thông thường, có 3 cách gõ
đệm để luyện tập củng cố bài hát đó là: Hát gõ đệm theo nhịp, hát gõ
đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu lời ca. Tuy nhiên tuỳ theo từng
bài hát cụ thể mà vận dụng cho phù hợp.
Để khích lệ các em trong học tập và tạo điều kiện cho các em
chứng minh khả năng cảm nhận của mình, sau khi nắm được cơ bản giai
điệu của bài hát giáo viên phải tổ chức cho các em thể hiện theo các hình
thức đơn ca, song ca hoặc tốp ca. Ở giai đoạn này việc động viên,
khuyến khích các em là hết sức quan trọng cho dù các em có thể chưa
thực hiện được bài hát một cách chính xác và tốt nhất.
+ Phương pháp luyện tập, củng cố bài cũ.
Thông thường, trong chương trình học hát ở Tiểu học, việc dạy
một bài hát từ đầu đến khi hoàn chỉnh phải thông qua 2 tiết học. Thậm
chí có bài đến 3 tiết học. Trong đó, tiết đầu dạy lời ca mới, tiết 2 củng
cố; sửa chữa cao độ lời ca của tiết trước; dạy tiếp lời ca còn lại (nếu có
lời 2) và luyện tập củng cố cách gõ đệm theo tiết tấu, theo phách, theo
nhịp (tuỳ theo từng bài) và tập vận động, động tác phụ hoạ theo lời ca,
tập trình bày bài hát. Sau tiết thứ hai, bài hát đó thỉnh thoảng được ôn
tập lại kết hợp với nội dung khác.
Bắt đầu ở tiết thứ 2, việc chỉnh sửa cao độ, tiết tấu của từng câu
hát phải được giáo viên hướng dẫn các em thực hiện đúng nguyên tắc cơ
bản. Thông thường sau tiết 1 các em được học tiết 2 tiếp theo là sau
10/19
Tải về để xem bản đầy đủ
21 trang
02/01/2025
560
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số kinh nghiệm giảng dạy âm nhạc cho học sinh lớp 5", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_mot_so_kinh_nghiem_giang_day_am_nhac_cho_hoc_sinh_lop_5.pdf
