SKKN Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi trong giờ học Vật lý
Vật lí là bộ môn khoa học thực nghiệm, các nội dung kiến thức mới được hình thành phần lớn thông qua các thí nghiệm, các tri thức vật lí là sự khái quát các kết quả nghiên cứu từ thực nghiệm và các hiện tượng diễn ra trong đời sống. Lứa tuổi học sinh học trung học cơ sở có tính hiếu động, tò mò thích tìm tòi khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh nên các em rất thích làm thí nghiệm để được trực tiếp quan sát, theo dõi hiện tượng, tập làm những nhà khoa học nhỏ tuổi để tự nghiên cứu, phát hiện vấn đề và do đó việc ghi nhớ kiến thức mới tốt hơn, nó tạo cho việc học tập của học sinh hứng thú và nhẹ nhàng hơn.
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
PHẦN THỨ NHẤT:
ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Vật lí là bộ môn khoa học thực nghiệm, các nội dung kiến thức mới được
hình thành phần lớn thông qua các thí nghiệm, các tri thức vật lí là sự khái quát
các kết quả nghiên cứu từ thực nghiệm và các hiện tượng diễn ra trong đời sống.
Lứa tuổi học sinh học trung học cơ sở có tính hiếu động, tò mò thích tìm tòi
khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh nên các em rất thích làm thí nghiệm để
được trực tiếp quan sát, theo dõi hiện tượng, tập làm những nhà khoa học nhỏ
tuổi để tự nghiên cứu, phát hiện vấn đề và do đó việc ghi nhớ kiến thức mới tốt
hơn, nó tạo cho việc học tập của học sinh hứng thú và nhẹ nhàng hơn. Thông
qua thí nghiệm, nhất là các thí nghiệm kèm theo màu sắc, âm thanh và các hiện
tượng mới lạ sẽ kích thích mạnh hứng thú của học sinh, tạo điều kiện rèn luyện
kĩ năng quan sát cẩn thận tỉ mỉ, kĩ năng lắp ráp dụng cụ thí nghiệm chính xác và
tác phong làm việc khoa học; nó có sức thuyết phục lớn và tạo ra ở học sinh
niềm tin vào bản chất của sự vật và hiện tượng, vào các quy luật của tự nhiên,
tạo điều kiện tốt để rèn luyện ở học sinh khả năng phân tích, so sánh, đối chiếu,
trừu tượng, khái quát hóa, cũng như khả năng suy luận quy nạp trong quá trình
xử lí kết quả thí nghiệm để rút ra kết luận và áp dụng kiến thức vào thực tế cũng
sẽ tốt hơn.
Mặt khác đa số trong các bài dạy môn Vật lý, nếu không có thí nghiệm,
học sinh không có cơ sở để thực hiện các thao tác tư duy và tiếp nhận kiến thức
mới, nên phần lớn tri thức mà giáo viên muốn mang đến cho học sinh về bản
chất là áp đặt. Chính cách dạy chay hoặc việc làm thí nghiệm không thành công
là nguyên nhân của tình trạng chất lượng học tập của bộ môn thấp, và là sự tách
rời lý thuyết với thực hành, giữa nhà trường với đời sống thực tế.
Một thực tế mà chúng ta cần quan tâm đó là Việt Nam là một đất nước có
rất nhiều nhân tài, giành nhiều giải toán, vật lý… tầm cỡ quốc tế nhưng chính họ
lại thiếu kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Chính vì thế mà
trong lần thay sách giáo khoa hơn chục năm trước đây, các nhà viết sách cũng
1/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
như các cấp, các ngành quan tâm tới giáo dục mong muốn nền giáo dục nước
nhà sẽ đào tạo những con người toàn diện, không chỉ giỏi về mặt cơ sở lý thuyết,
lí luận mà còn giỏi về vận dụng trong thực tế. Một bằng chứng là hầu hết các
kiến thức mới mà học sinh tiếp nhận là từ kết quả mà chính học sinh tự tay làm
thí nghiệm, hoặc được nhìn trực quan. Song làm thế nào để gây hứng thú cho
toàn bộ học sinh trong lớp hào hứng làm thí nghiệm, đó là điều mà hầu hết tất cả
các giáo viên dạy bộ môn Vật lý đều quan tâm. Tổ chức làm thí nghiệm như thế
nào để có hiệu quả là vấn đề mà mỗi giáo viên đều trăn trở. Xuất phát từ thực tế
ấy, tôi đi sâu nghiên cứu đề tài: “Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để
gây hứng thú học sinh trong giờ học Vật lý”.
II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Chương trình sách giáo khoa vật lý.
Giáo viên vật lý.
Học sinh khối 6, 7, 8, 9.
Thái độ học của học sinh trong khi làm thí nghiệm Vật lý.
Hệ thống các bài thí nghiệm trong giờ Vật lý.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
Thiết lập hệ thống thí nghiệm, qua đó làm nổi bật mối liên hệ giữa các
kiến thức với nhau, có cách thức tổ chức làm thí nghiệm tạo hứng thú cho học
sinh trong tiết dạy, giúp học sinh vận dụng kiến thức nhiều lần để các em nhớ kỹ
và hiểu kiến thức vững chắc, sâu sắc hơn.
Tìm ra các cách thức làm thí nghiệm cho các trường học còn thiếu về
cơ sở vật chất, tài liệu cũng như chất lượng học sinh còn chưa cao.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1. Phương pháp nghiên cứu về bố cục kiến thức chương trình sách
giáo khoa Vật lý THCS và các sách tham khảo:
Nhằm hệ thống các thí nghiêm và tiến hành xây dựng hệ thống thí
nghiệm.
Tài liệu :
2/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
Sách giáo khoa vật lý.
Phân phối chương trình Vật lý.
Sách giáo viên, sách bài tập, sách tham khảo .
2. Phương pháp trò chuyện phỏng vấn :
Nhằm tìm hiểu tình hình học và làm thí nghiệm Vật lý của học sinh và
khó khăn khi tổ chức hướng dẫn HS làm thí nghiệm.
Đối tượng : Giáo viên bộ môn và học sinh các khối 6,7,8,9.
Nội dung : Đặt câu hỏi để tìm hiểu việc làm thí nghiệm.
Cách tiến hành :
Xác định mục đích và đối tượng cần trò chuyện .
Xây dựng bảng hệ thống câu hỏi phỏng vấn.
Thực hiện phỏng vấn – ghi nhận kết quả .
3. Phương pháp quan sát.
Nhằm nắm được thực trạng phương pháp phương pháp giảng dạy của
giáo viên và tinh thần thái độ học tập của học sinh bằng việc:
Quan sát cách dạy của giáo viên .
Quan sát cách làm thí nghiệm của học sinh .
Quan sát tất cả các hoạt động trên lớp của giáo viên và học sinh khi làm thí
nghiệm.
Cách tiến hành :
Chuẩn bị mục đích, nội dung, cách quan sát và tiêu chuẩn đánh giá .
Sau khi quan sát cần ghi chép kết quả và có sự thống nhất của những
người cùng quan sát .
V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI.
Đề tài chỉ đi vào nghiên cứu thí nghiệm của một số bài học trong chương
trình sách giáo khoa 6, 7, 8, 9.
3/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
PHẦN THỨ HAI:
NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. NỘI DUNG LÍ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
Vật lý học là cơ sở của nhiều ngành kỹ thuật quan trọng. Môn Vật lý có
mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, qua lại giữa các môn khác.
Một bước rất quan trọng trong việc nắm vững kiến thức, tạo hứng thú học
tập cho học sinh là học sinh tự tìm ra kiến thức mới qua sự dẫn dắt của giáo
viên. Học sinh tự làm thí nghiệm, tự điền kết quả vào bảng kết quả thí nghiệm,
từ kết quả đó tư duy tìm ra kiến thức. Bởi việc tổ chức dạy học Vật lý THCS cần
rèn luyện cho học sinh đạt được những kỹ năng sau:
Kỹ năng quan sát các hiện tượng và quá trình vật lý để thu thập
thông tin và các dữ liệu cần thiết.
Kỹ năng sử dụng các dụng cụ đo lường vật lý phổ biến, lắp ráp và
tiến hành các thí nghiệm đơn giản.
Kỹ năng phân tích, xử lý các thông tin và các dữ liệu thu được từ
các quan sát hoặc thí nghiệm.
Kỹ năng vận dụng các kiến thức để giải thích các hiện tượng vật lý
đơn giản để giải quyết một số vấn đề trong thực tế cuộc sống
Khả năng đề xuất các dự đóan hoặc giả thiết đơn giản về mối quan
hệ hay về bản chất của các hiện tượng vật lý.
Khả năng đề xuất phương án thí nghiệm đơn giản để kiểm tra dự
đo¸n hoặc giả thiết đã đề ra.
Kỹ năng diễn đạt rõ ràng, chính xác bằng ngôn ngữ vật lý.
Khối lượng nội dung của tiết học Vật lý được tính toán để có thời gian
dành cho các hoạt động tự lực của học sinh và đáp ứng những yêu cầu sau:
Tạo diều kiện để cho học sinh có thể quan sát trực tiếp các hiện
tượng vật lý.
4/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
Tạo điều kiện để cho học sinh thu thập và xử lý thông tin, nêu ra
được các vấn đề cần tìm hiểu.
Tạo diều kiện để cho học sinh trao đổi nhóm, tìm phương án giải
quyết vấn đề, tiến hành thí nghiệm, thảo luận kết quả và rút ra những kết luận
cần thiết.
Tạo điều kiện để cho học sinh nắm được nội dung chính của bài
học trên lớp.
Việc tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm trong giờ học Vật lý là vấn
đề cần thiết trong việc học của học sinh để nâng cao chất lượng giáo dục. Và
quan trọng hơn là tạo hứng thú cho học sinh trong khi làm thí nghiệm. Do vậy,
cần đưa ra những phương pháp thích hợp trong việc tổ chức cho học sinh làm thí
nghiệm trong giờ Vật lý.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
Vật lý là môn khoa học thực nghiệm. Vì thế theo chương trình mới, với
việc trang bị thiết bị dạy học đầy đủ, hiện đại sẽ có tác động tốt với học sinh, các
em được làm thí nghiệm nhiều hơn song một điều đặt ra là làm thí nghiệm như
thế nào để có hiệu quả. Sách giáo khoa có hướng dẫn các bước làm thí nghiệm,
tuy nhiên cái khó là không phải giáo viên nào cũng nhìn ra được ý tưởng của
người viết sách và vận dụng một cách sáng tạo vào dạy chính học sinh của mình
và sát đối tượng, nhất là đối với những giáo viên trẻ.
Thực tế cho thấy trong một tiết có các thí nghiệm, khi giáo viên tổ chức
cho học sinh làm thí nghiệm, thiết bị thí nghiệm được phát tới các nhóm thì một
số em sẽ không tập trung cho việc học mà quay sang nghịch các thiết bị đó,
thậm chí co kéo làm hỏng thiết bị. Hay trong khi làm thí nghiệm, học sinh
thường rất mất trật tự, gây ảnh hưởng tới giờ học cũng như các lớp xung quanh.
Nói là làm thí nghiệm theo nhóm nhưng chỉ một số em là làm việc thực sự, số
còn lại không tập trung, không hứng thú với thí nghiệm mà nhóm đang tiến hành
lại tranh thủ nói chuyện gây mất trật tự...
5/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
III. NỘI DUNG CỦA VẤN ĐỀ:
Trong giờ học Vật lý, mỗi thí nghiệm mà học sinh tiến hành đều có mục
đích nhất định. Từ kết quả thí nghiệm, học sinh sẽ rút ra được kiến thức của bài
học theo sự hướng dẫn của giáo viên. Do đó, theo mục đích của thí nghiệm, cần
đặt ra yêu cầu cụ thể cho học sinh như cần điền, cần quan sát, cần ghi lại những
gì để giáo viên hướng dẫn học sinh tìm ra kiến thức mới một cách đơn giản nhất
mà khắc sâu được kiến thức cho học sinh. Sau đây là một số giải pháp kích
thích, tạo hứng thú làm thí nghiệm cho học sinh:
1. Tạo động lực cho học sinh làm thí nghiệm:
Hầu như tất cả các bài học trong chương trình vật lý đều có thí nghiệm.
Hiểu được tâm lý học sinh, học sinh giỏi thì rất muốn được điểm cao, học sinh
có sức học yếu kém thì rất muốn gỡ điểm. Việc khích lệ các em bằng cách cộng
điểm thực hành khi các em có tính sáng tạo và có kỷ luật nghiêm trong tiết dạy
là rất cần thiết, nó sẽ giúp các em có động lực học hơn.
Khi tổ chức cho các nhóm học sinh làm thí nghiệm giáo viên nên chủ
ðộng giao thời gian cho các nhóm hoàn thành thí nghiệm ðể tạo sự thi ðua giữa
các nhóm, giúp các thành viên trong nhóm tích cực hõn sau ðó giáo viên nhận
xét, khen và cộng ðiểm cho các nhóm làm việc tích cực nhất, hiệu quả nhất dể
kịp thời ðộng viên học sinh.
Mỗi học kỳ, điểm bài thực hành các khối đều lấy vào điểm hệ số 2. Giáo
viên nói rõ cho học sinh cách cho điểm bài thực hành đó: 5/10 điểm cho báo cáo
kết quả thực hành, 5/10 điểm cho ý thức trong lớp. Thông thường một lớp học
chia làm 4 nhóm, 6 nhóm hoặc 8 nhóm thí nghiệm.
* Đối với thí nghiệm trong các tiết dạy:
Giáo viên sẽ vẽ sẵn vào vở nháp hoặc sổ điểm bằng bút chì để theo dõi
các nhóm như sau:(ví dụ trong trường hợp chia lớp làm 6 nhóm).
Nhóm
Cộng
Trừ
1
2
3
4
5
6
6/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
Bảng này cũng được ghi tóm tắt trên bảng mỗi khi nhóm học sinh làm thí
nghiệm. Nhóm cộng hay trừ điểm sẽ được thông báo ngay tức khắc.
- Nhóm nào xong nhanh nhất được cộng 1 điểm (tương đương với 1 dấu
cộng), nhanh thứ hai cộng 0,5 điểm (tương đương với 1 gạch ngang). Như vậy
sẽ tạo động lực cho các em làm thí nghiệm thật nhanh và hào hứng
- Được phép trao đổi nhỏ trong nhóm, mỗi lần nếu nói chuyện ảnh hưởng
tới việc làm thí nghiệm và các đội khác thì đánh dấu 1 gạch trong ô trừ điểm của
nhóm.
- Một em làm việc riêng, không tập trung làm thí nghiệm: đánh dấu một
gạch trong ô trừ điểm của cả nhóm.
Sau mỗi lần làm thí nghiệm giáo viên chốt lại nhóm được cộng điểm,
nhóm bị trừ điểm. Điền vào bảng theo dõi các nhóm, nhóm được cộng hay trừ
điểm thì gạch một gạch vào ô cộng hay trừ điểm của nhóm đó. Cần động viên
các nhóm làm còn chưa nhanh, còn có học sinh không tập trung cố gắng cộng
điểm trong lần tới và khen những nhóm làm thí nghiệm nghiêm túc, có kết quả
tốt.
Đến gần cuối học kỳ, giáo viên sẽ thông báo cho mỗi nhóm học sinh
hiệu: tổng số gạch được cộng và số gạch bị trừ. Ra kết quả là cộng n điểm hoặc
trừ m điểm.
* Đối với bài thực hành theo phân phối chương trình:
Sẽ trừ điểm ý thức hết 5/10 điểm là tối đa, kết quả thực hành tốt đạt 5/10
điểm.
- Trước khi học sinh làm thí nghiệm, cho mỗi nhóm 10 điểm.
- Được phép trao đổi nhỏ trong nhóm, mỗi lần nếu nói chuyện ảnh hưởng
tới việc làm thí nghiệm và các đội khác thì trừ 1 điểm.
- Một em làm việc riêng, không tập trung làm thí nghiệm: trừ 1 điểm của
cả nhóm.
- Nhóm nào xong nhanh nhất được cộng 1 điểm (tương đương với 1
gạch), nhanh thứ hai cộng 0,5 điểm (tương đương với 1 gạch ngắn). Như vậy sẽ
tạo động lực cho các em làm thí nghiệm thật nhanh và hào hứng
7/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
- Các nhóm thực hành xong, dành ra những phút cuối giờ, giáo viên sẽ
chọn 1 học sinh bất kỳ của mỗi nhóm làm lại thí nghiệm và thu kết quả đó cho
giáo viên. Giáo viên sẽ lấy kết quả của học sinh này là kết quả của nhóm.
Bài thực hành lấy điểm như sau: lấy điểm bài thực hành theo phân phối
chương trình, rồi cộng n điểm hoặc trừ m điểm.
Cách thức này giáo viên đưa ra đã rèn được tinh thần đoàn kết trong
nhóm, các em sẽ tự cố gắng để không làm ảnh hưởng tới nhóm. Còn những em
nào không tự điều chỉnh được thì đã có các thành viên trong nhóm nhắc nhở. Từ
chỗ bị các bạn nhắc nhở, dần dần em đó sẽ đi vào nề nếp giờ thực hành. Thông
thường các em hiếu động thì rất thích làm thí nghiệm. Cũng cần lưu ý rằng trong
nhóm có thể có em rất hiếu động, vì bệnh tăng động theo y học chẳng hạn, em
khó điểu khiển hành vi của mình. Thì nếu có thể, cho riêng học sinh đó làm một
bộ thí nghiệm, tránh ảnh hưởng tới nhóm. Còn nếu không thể thì giáo viên luôn
theo dõi hành vi của em và điều chỉnh, hoặc có những cách khuyến khích em
vào hoạt động nhóm như cho em làm nhóm trưởng, làm thư ký viết kết quả…
Và không kém phần quan trọng là luôn có những lời khuyến khích, động
viên nhẹ nhàng học sinh trong lớp, không nên có thái độ cáu gắt.
2. Chuẩn bị tốt để tiến hành thí nghiệm thành công:
Làm thí nghiệm là một hoạt động không thể thiếu trong nhiều giờ học
Vật lý. Ðể làm thí nghiệm thành công, hạn chế tới mức thấp nhất sự cố diễn ra
ngoài ý muốn và ðạt ðýợc kết quả thí nghiệm trong thời gian ngắn nhất thì trýớc
khi cho các em làm thí nghiệm ngýời giáo viên cần ðýa ra một số lýu ý cho học
sinh trong khi làm thí nghiệm.
Khi tiến hành các thí nghiệm trên lớp, giáo viên không nên lắp sẵn thí
nghiệm từ trýớc, mà phải ðể cho học sinh tự lắp ráp thí nghiệm. Việc lắp ráp
dụng cụ thí nghiệm là rất cần thiết cho học sinh, nó tạo cho học sinh sự linh
hoạt, sáng tạo và tính tự chủ trong công việc.
Hiện nay với bộ thí nghiệm của học sinh các nhà sản xuất cũng ðã tính
toán ðến thời gian và ðiều kiện lắp ráp của học sinh trong một tiết học, nên ðã bố
trí lắp ráp chúng thành bộ ví dụ nhý bộ thí nghiệm về tác dụng từ của dòng ðiện
xoay chiều (thí nghiệm hình 35.2 + 35.3 SGK vật lý 9) hoặc bộ thí nghiệm về
8/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
khảo sát từ phổ, ðýờng sức từ của ống dây có dòng ðiện chạy qua (Vật lý 9).
Làm nhý vậy rất tiện lợi cho việc bố trí thí nghiệm, tránh mất nhiều thời gian
vào việc không thật cần thiết. Nhýng cá biệt có những bài mà giáo viên có thể
hýớng dẫn một số học sinh lắp ráp trýớc ví dụ nhý lắp ráp máy phát ðiện xoay
chiều trong bài 38 SGK vật lý 9.
Kinh nghiệm cho thấy trýớc mỗi bài dạy có thí nghiệm giáo viên cần
chuẩn bị làm trýớc thí nghiệm trên ðồ dùng thí nghiệm của mỗi nhóm, tìm sự cố
xảy ra từ ðó tìm cách khắc phục. Những thí nghiệm khó thành công giáo viên
phải làm thí nghiệm nhiều lần ðể hýớng dẫn học sinh làm thí nghiệm có kết quả
tốt nhất.
Khi làm thí nghiệm thành công thì học sinh cơ bản đã nắm được kiến thức,
nội dung của bài học. Từ đó học sinh sẽ có hứng thú mỗi khi đến tiết vật lý.
Muốn làm thí nghiệm thành công cũng không phải chuyện dễ vì môn Vật lý có
nhiều thí nghiệm, mỗi bài học có một kiểu thí nghiệm khác nhau. Giáo viên phải
suy nghĩ xem mình phải chuẩn bị những gì cho thí nghiệm ở bài học này và
những gì cho thí nghiệm ở bài học khác, nhưng tổ chức cho học sinh làm thí
nghiệm ở những bài học khác nhau cũng có những đặc điểm chung. Muốn học
sinh làm thí nghiệm thành công:
+ Học sinh: tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm chủ yếu trong hoạt động
nhóm nên giáo viên có thể chia lớp thành 4 6 nhóm nhỏ (tùy tình hình cơ sở
vật chất trường, lớp), có phân công cụ thể cho từng thành viên trong nhóm như
phân công nhận và thu dọn lại dụng cụ thí nghiệm của nhóm. Phân công thư ký
để ghi kết quả thí nghiệm, phân công chịu trách nhiệm trình bày kết quả thí
nghiệm …. Trong nhóm, mỗi thành viên thực hiện một công việc cụ thể.
+ Giáo viên phải chuẩn bị sẵn đầy đủ các đồ dùng, dụng cụ cần thiết
cho từng thí nghiệm ở các nhóm. Vẽ hình sẵn nếu cần thiết. Và chắc chắn cần
kiểm tra hoạt động của các thiết bị. Có bao nhiêu nhóm làm thí nghiệm thì bấy
nhiêu bộ thiết bị, và giáo viên làm thí nghiệm cho bấy nhiêu bộ thí nghiệm đó.
Và đến khi tất cả các bộ thí nghiệm cho kết quả tương đối thì quá trình chuẩn bị
dụng cụ lúc này mới hoàn tất.
Như chúng ta đã biết, nội dung sách giáo khoa là định hướng giúp giáo
viên và học sinh trong quá trình giảng dạy và học tập. Vì thế mỗi giáo viên sẽ có
9/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
cách điều chỉnh sao cho phù hợp với đối tượng học sinh của mình. Chẳng hạn,
trong một số thí nghiệm giáo viên chuẩn bị phiếu học tập là các bảng biểu có
điều chỉnh phù hợp với học sinh mình giảng dạy. Sau đây là một số ví dụ minh
hoạ:
* Ví dụ 1: Bài 11 “Độ cao của âm” – Chương trình vật lý 7:
Với thí nghiệm 1, các bước làm thí nghiệm: Treo hai con lắc a và b lần
lượt có chiều dài là 40cm và 20cm, kéo chúng lệch khỏi vị trí đứng yên ban đầu
rồi thả cho chúng dao động.
Mục tiêu cần đạt được là học sinh rút ra được: Dao động càng nhanh
(chậm) thì tần số dao động càng lớn (nhỏ). Bảng kết quả thí nghiệm trong sách
giáo khoa:
Con Con lắc nào dao động nhanh?
Số dao động
Số dao động
lắc
Con lắc nào dao động chậm? trong 10 giây
trong 1 giây
A
B
Vấn đề khó đặt ra là: với học sinh, thứ nhất khi quan sát 2 dao động thì
sự nhanh chậm chỉ là tương đối, học sinh sẽ lúng túng trong việc điền vào bảng
kết quả. Và dù có điền được học sinh cũng có những thắc mắc như a chỉ dao
động nhanh hơn b thôi thế nhưng dao động của b có phải là chậm, dao động của
a có phải là nhanh?
Thứ hai là giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách đếm số dao động vì học
sinh mới biết được dao động là sự chuyển động qua lại vị trí cân bằng.
Hướng giải quyết: Giáo viên lập lại bảng trên như sau:
Con
Con lắc nào dao động
Số dao động
Số dao động
lắc
trong 10 giây
trong 1 giây
nhanh hơn? (Điền dấu “x”)
A
B
10/21
Đề tài: Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi
trong giờ học Vật lý
Qua quan sát, học sinh dễ phát hiện ra và điền được con lắc a dao động
nhanh hơn con lắc b. Bằng cách hướng dẫn của giáo viên, học sinh chỉ ra số dao
động trong 1 giây của con lắc a lớn hơn con lắc b (tức tần số dao động của con
lắc a lớn hơn con lắc b) con lắc a dao động nhanh hơn thì tần số dao động của
con lắc b lớn hơn. Như vậy việc chốt lại kiến thức mới sẽ dễ dàng hơn: dao động
càng nhanh thì tần số dao động càng lớn.
* Ví dụ 2: Bài 12 “Độ to của âm” – Chương trình Vật lý 7:
Ở thí nghiệm 1, học sinh cần rút ra được:
- Dao động càng mạnh (biên độ dao động càng lớn) thì âm phát ra càng to.
- Dao động càng yếu (biên độ dao động càng nhỏ) thì âm phát ra càng nhỏ.
Bảng kết quả thí nghiệm theo SGK:
Đầu thước dao động
mạnh hay yếu
Âm phát ra
Cách làm thước dao động
to hay nhỏ
a) Nâng đầu thước lệch
nhiều
b) Nâng đầu thước lệch ít
Vấn đề khó đặt ra là: việc phân biệt âm to hay nhỏ chỉ là tương đối, học
sinh không có chuẩn nào để phân biệt ranh giới giữa âm to hay âm nhỏ. Mà chỉ
là cảm nhận của tai so sánh giữa 2 âm phát ra thì âm nào to hơn, nhỏ hơn.
Hướng giải quyết: Giáo viên lập lại bảng kết quả thí nghiệm phù hợp với
học sinh lớp mình như sau:
Điền dấu “x” vào ô kết quả và học sinh dễ điền được kết quả vào bảng:
11/21
Tải về để xem bản đầy đủ
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số cách tổ chức hoạt động thí nghiệm để gây hứng thú cho học sinh khi trong giờ học Vật lý", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
skkn_mot_so_cach_to_chuc_hoat_dong_thi_nghiem_de_gay_hung_th.doc