SKKN Một số biện pháp khi dạy các bài phép nhân trong bảng

ñy ban nh©n d©n quËn thanh xu©n

Tr-êng tiÓu häc nguyÔn tr·i

---------------------

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

§Ò tµi:

Mét sè biÖn ph¸p khi d¹y c¸c bµi

phÐp nh©n trong b¶ng

LÜnh vùc

: Chuyªn m«n

Ng-êi viÕt

Chøc danh

: TrÇn LÖ HuyÒn

: Gi¸o viªn chñ nhiÖm líp 3I

§¬n vÞ c«ng t¸c : Tr-êng TiÓu häc NguyÔn Tr·i

n¨m häc 2013 - 2014

I. Lý do chän ®Ò tµi :

M«n to¸n lµ mét m«n khoa häc c¬ b¶n ë bËc tiÓu häc. Ngµy nµo c¸c

em còng ®-îc häc to¸n. To¸n ë bËc TiÓu häc lµ nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng

c¬ b¶n, lµ c¬ së cho mai sau ®èi víi mçi häc sinh. ë líp 1,2 häc sinh lµm

quen víi c¸c phÐp céng, trõ ®¬n gi¶n. Lªn líp 3, häc sinh ®-îc häc thªm

hai phÐp tÝnh míi ®ã lµ phÐp nh©n vµ phÐp chia. §©y lµ hai phÐp tÝnh khã,

hÕt søc tr×u t-îng ®èi víi mçi häc sinh tiÓu häc. MÆt kh¸c, løa tuæi häc sinh

líp 3 lµ løa tuæi kh¶ n¨ng t- duy tr×u t-îng cßn kÐm, chñ yÕu t- duy b»ng

h×nh t-îng cô thÓ. C¸c em th-êng ®i tõ trùc quan, nh÷ng vÝ dô cô thÓ ®Ó

®Õn t- duy kh¸i qu¸t, ®Ó h×nh thµnh nh÷ng kÜ n¨ng, kÜ x¶o trong gi¶i to¸n.

V× vËy khi d¹y c¸c b¶ng nh©n, gi¸o viªn ph¶i gióp häc sinh hiÓu ®-îc b¶n

chÊt cña phÐp nh©n chø kh«ng ph¶i chØ lµ häc thuéc c¸c b¶ng nh©n ®ã. Nh-

vËy, häc sinh míi hiÓu, nhí l©u vµ biÕt vËn dông vµo tÝnh to¸n sau

nµy.Trong nh÷ng b¶ng nh©n ®Çu, t«i thö d¹y b»ng ph-¬ng ph¸p cò th× thÊy

häc sinh líp m×nh kh«ng høng thó häc l¾m. C¸c em ch-a n¾m ®-îc b¶n

chÊt cña phÐp nh©n mµ chØ lµ b¾t ch-íc c« ®Ó h×nh thµnh c¸ch tÝnh to¸n nªn

hiÖu qu¶ bµi lµm ch-a cao, ch-a ch¾c ch¾n. NÕu kh«ng ®-îc rÌn luyÖn

th-êng xuyªn th× sau mét thêi gian c¸c em sÏ quªn. V× vËy theo ph-¬ng

ph¸p ®æi míi gi¸o viªn lµ ng-êi tæ chøc, h-íng dÉn häc sinh ho¹t ®éng t×m

tßi kiÕn thøc ®Ó ph¸t huy trÝ lùc häc sinh. ViÖc gióp häc sinh n¾m v÷ng c¸c

phÐp nh©n trong b¶ng lµ v« cïng quan träng. §Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao

trong c¸c giê to¸n ®ã, ng-êi gi¸o viªn ph¶i cã nh÷ng ph-¬ng ph¸p gi¶ng

d¹y tèt nhÊt. ChÝnh v× vËy, t«i lu«n lu«n suy nghÜ, t×m tßi h×nh thøc tæ chøc

d¹y häc hîp lý cho tõng bµi. Sau ®©y, t«i xin tr×nh bµy mét sè suy nghÜ vµ

biÖn ph¸p ®· thùc hiÖn khi d¹y c¸c bµi vÒ phÐp nh©n trong b¶ng.

II. Ph-¬ng ph¸p ®· d¹y tr-íc ®©y:

Tr-íc ®©y, ng-êi ta th-êng ¸p dông ph-¬ng ph¸p céng c¸c sè h¹ng

b»ng nhau ®Ó h×nh thµnh b¶ng nh©n.

1

Gi¸o viªn cho biÓu thøc cã c¸c sè h¹ng b»ng nhau, yªu cÇu c¸c em

t×m kÕt qu¶. Sau ®ã, häc sinh ®-îc nhËn xÐt vÒ sè h¹ng, sè c¸c sè h¹ng. Tõ

®ã chuyÓn thµnh phÐp nh©n. Dùa vµo kÕt qu¶ cña phÐp céng, c¸c em t×m

®-îc kÕt qu¶ cña phÐp nh©n. TiÕp theo gi¸o viªn ®-a ra phÐp nh©n, häc sinh

chuyÓn thµnh phÐp céng ®Ó t×m kÕt qu¶. Nªu kho¶ng 2,3 vÝ dô, häc sinh sÏ

lËp ®-îc b¶ng nh©n.

vÝ dô: Khi d¹y bµi phÐp nh©n cã thõa sè 4, gi¸o viªn ®-a ra vÝ dô

trong s¸ch gi¸o khoa.

1. H×nh thµnh b¶ng nh©n.

a. 4 + 4 + 4 + 4 = ?

- Häc sinh tÝnh to¸n vµ kÕt qu¶ b»ng 20

- Cã mÊy sè h¹ng gièng nhau ? ( 5 sè h¹ng)

- §æi thµnh phÐp nh©n : 4 x 5 = 20

b. 4 x 6 (chuyÓn phÐp nh©n b»ng phÐp céng)

- §æi thµnh tÝch tæng.

4 x 6 = 4 + 4 + 4 + 4 + 4 + 4.

- TÝnh tæng 4 + 4 + 4 + 4 + 4 + 4 = 24

- Rót ra kÕt qu¶ : 4 x 6 = 24

Tõ 2 vÝ dô trªn gi¸o viªn cho häc sinh thÊy nÕu t¨ng ë tÝch lªn 1 lÇn 4

th× kÕt qu¶ t¨ng lªn 4 ®¬n vÞ. Do ®ã ta cã thÓ lËp nªn b¶ng nh©n 4 (b¶ng thø

nhÊt).

4 x 1 = 4

4 x 2 = 8

...............

4 x 10 = 40

2. LuyÖn ®äc thuéc b¶ng nh©n: Sau khi thµnh lËp ®-îc b¶ng

nh©n gi¸o viªn ®äc tr-íc, cho mét vµi em ®äc, c¶ líp ®äc ®ång thanh.

2

Khi häc sinh ®· thuéc b¶ng nh©n thø nhÊt, gi¸o viªn ®-a ra b¶ng

nh©n thø hai.

VÝ dô : 1 x 4 = 4

2 x 4 = 8

...............

10 x 4 = 40

3. LuyÖn tËp: C¸c bµi luyÖn tËp th-êng ®-îc gi¸o viªn lÊy nguyªn

v¨n trong s¸ch gi¸o khoa .

VÝ dô : ë bµi phÐp nh©n cã thõa sè 4:

Bµi 1 : §Õm thªm 4 tõ 4 ®Õn 40

Bµi 2 : §iÒn kÕt qu¶ vµo phÐp tÝnh (cã mét thõa sè b»ng 4)

bµi 3 : To¸n ®è. Em Lan 4 tuæi. Tuæi cña mÑ gÊp 9 lÇn tuæi cña em

Lan. Hái mÑ bao nhiªu tuæi?

4: Cñng cè: Häc sinh ®äc l¹i b¶ng nh©n võa häc.

III. Ph-¬ng ph¸p d¹y c¸c bµi "phÐp nh©n trong b¶ng" ®· tiÕn

hµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y:

PhÐp nh©n trong ch-¬ng tr×nh to¸n líp 3 chiÕm hÇu hÕt c¸c sè tiÕt

to¸n ë häc kú 1. B¶ng nh©n gåm c¸c cÊp ®é tõ dÔ ®Õn khã, tõ b¶ng nh©n 1

®Õn b¶ng nh©n 10. D¹y phÐp nh©n, theo ph-¬ng ph¸p trªn còng ®· cho kÕt

qu¶ kh¸ tèt nh-ng d¹y theo ph-¬ng ph¸p nµy, häc sinh Ýt ®-îc lµm viÖc,

cßn thô ®éng nhiÒu. KiÕn thøc mµ gi¸o viªn ®-a ra cã phÇn ¸p ®Æt, dÉn tíi

häc sinh thuéc lßng b¶ng nh©n theo lèi häc vÑt. HiÖn nay theo h-íng ®æi

míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc ®èi víi c¸c m«n nãi chung vµ m«n To¸n nãi

riªng ®Òu lÊy häc sinh lµm trung t©m, ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc theo

h-íng thÇy tæ chøc - trß ho¹t ®éng. Theo h-íng ®æi míi nµy, häc sinh tù

ph¸t hiÖn, chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi cña bµi häc. Gi¸o viªn kh«ng lµm thay,

kh«ng ¸p ®Æt häc sinh mµ gi¸o viªn lµ ng-êi tæ chøc ®-a ra nhiÖm vô häc

tËp, häc sinh thùc hiÖn nhiÖm vô häc tËp theo sù chØ ®¹o cña gi¸o viªn. Víi

ph-¬ng ph¸p nµy nÕu tæ chøc kh«ng khÐo th× tiÕt häc rÊt dÔ nhµm ch¸n, kh«

3

cøng. Gi¸o viªn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó l«i cuèn, thu hót c¸c em vµo giê häc,

lµm thÕ nµo ®Ó tiÕt häc ph¶i s«i næi, sinh ®éng. Theo t«i, ®Ó h×nh thµnh b¶ng

nh©n, nªn ¸p dông b»ng ph-¬ng ph¸p ho¹t ®éng vËt chÊt cô thÓ (cã thÓ lµ

que tÝnh, bµn tÝnh, b«ng hoa, c¸i thuyÒn, con gµ ...) ®Ó ghi l¹i ho¹t ®éng cña

m×nh ( ho¹t ®éng b»ng ng«n ng÷) b»ng c¸c biÓu thøc sè häc. Cïng víi viÖc

h×nh thµnh kiÕn thøc míi, gi¸o viªn cho häc sinh «n luyÖn, cñng cè b»ng

nhiÒu h×nh thøc bµi tËp kh¸c nhau sÏ gióp cho c¸c em n¾m ch¾c, häc thuéc

b¶ng nh©n ngay t¹i líp. Tõ ®ã, biÕt vËn dông vµo gi¶i to¸n ®è.

§èi víi mét tiÕt d¹y thµnh lËp b¶ng nh©n, t«i ®· tiÕn hµnh theo c¸c

b-íc sau:

B¶ng nh©n thø nhÊt

B1: H×nh thµnh b¶ng nh©n thø nhÊt

B2: Häc thuéc b¶ng nh©n thø nhÊt

B3: LuyÖn tËp

B¶ng nh©n thø hai

B1: H×nh thµnh b¶ng nh©n thø hai

B2: Häc thuéc b¶ng nh©n thø hai

B3: LuyÖn tËp

B4: Cñng cè

A: B-íc 1: H×nh thµnh b¶ng nh©n

1. §èi víi c¸c phÐp nh©n cã thõa sè 2,3,4, (nh÷ng b¶ng nh©n ®Çu),

t«i th-êng tiÕn hµnh theo c¸c b-íc sau:

VÝ dô: Khi d¹y bµi: PhÐp nh©n cã thõa sè 4

PhÐp nh©n lµ phÐp céng c¸c sè h¹ng b»ng nhau. Muèn h×nh thµnh

phÐp nh©n th× ta ph¶i b¾t ®Çu tõ phÐp céng c¸c sè h¹ng b»ng nhau. Nh-ng

nÕu nh- gi¸o viªn chØ ®-îc ra mét lo¹t c¸c phÐp céng cã c¸c sè h¹ng b»ng

nhau råi häc sinh chuyÓn thµnh phÐp nh©n th× tiÕt häc sÏ nhµm ch¸n . B»ng

®å dïng trùc quan, ®-îc m¾t thÊy, tay ho¹t ®éng c¸c em dÔ dµng tiÕp thu

h¬n. V¶ l¹i, nã gióp c¸c em b-íc ®Çu lµm quen víi nh÷ng bµi to¸n ®è sau

nµy. §èi víi c¸c em, que tÝnh lµ vËt rÊt gÇn gòi c¸c em cã s½n, dÔ thùc

hµnh. V× vËy khi thµnh lËp b¶ng nh©n 4, yªu cÇu häc sinh lÊy que tÝnh bã

thµnh nhiÒu bã, mçi bã gåm 4 que tÝnh. Lóc thùc hµnh, c¸c em lµm sÏ

4

nhanh, gän, râ rµng, næi bËt ®-îc vÊn ®Ò nÕu gi¸o viªn yªu cÇu nhËn xÐt vÒ

sè lÇn lÊy, kÕt qu¶ lÊy .

- Sau khi häc sinh cã nh÷ng bã 4 que tÝnh, t«i yªu cÇu c¸c em:

- H·y lÊy 1 lÇn 4 que tÝnh -> cã 4 que tÝnh

- H·y lÊy 2 lÇn 4 que tÝnh -> cã ( 4 + 4) que tÝnh.

+ Häc sinh tÝnh kÕt qu¶ b»ng 8 que tÝnh

+ Cã mÊy sè h¹ng gièng nhau? (2 sè h¹ng)

+ C¸c sè h¹ng ®Òu b»ng mÊy ? (b»ng 4)

+ §æi phÐp céng b»ng phÐp nh©n ( 4 x 2 ) = 8

- H·y lÊy 3 lÇn 4 que tÝnh -> cã (4 + 4 + 4) que tÝnh

+ Häc sinh tÝnh kÕt qu¶ b»ng 12.

+ Cã mÊy sè h¹ng gièng nhau ? (3 sè h¹ng)

+ §æi phÐp céng thµnh phÐp nh©n ( 4 x 3 = 12)

- Sau khi ®· lÊy 3 vÝ dô, gi¸o viªn cho häc sinh nhËn xÐt mçi lÇn lÊy

thªm 1 bã que tÝnh th× kÕt qu¶ sÏ t¨ng lªn 4 ®¬n vÞ. Tõ ®ã, häc sinh rót ra :

NÕu thõa sè thø hai t¨ng thªm mét ®¬n vÞ th× tÝch sÏ t¨ng lªn 4 ®¬n vÞ.

- T«i ®Ó 3 phót cho häc sinh tù lµm vµo vë bµi tËp sau ®ång thêi gäi 1

em lªn b¶ng lµm.

4 x 1 = 4

4 x 2 = 8

4 x 3 = 12

4 x 4 = 16

4 x 5 = 20

4 x 6 = 24

4 x 7 = 28

4 x 8 = 32

4 x 9 = 36

4 x 10 = 40

(VËn dông c¸ch lÊy t¨ng mét sè lªn nhiÒu lÇn, gi¸o viªn h-íng dÉn

häc sinh lËp nªn b¶ng nh©n thø nhÊt cña bµi phÐp nh©n cã thõa sè 4).

- C¸c em ®· lËp ®-îc b¶ng nh©n thø nhÊt cña bµi phÐp nh©n cã thõa

sè 4. §Ó cã b¶ng nh©n thø 2 gi¸o viªn cã thÓ gîi ý.

1 lÇn 4 lµ mÊy?

2 lÇn 4 ?

3 lÇn 4 ?

5

Tõ ®ã häc sinh hiÓu ®-îc mèi liªn quan gi÷a c¸c thµnh phÇn cña

phÐp tÝnh. NÕu ta ®æi chç thõa sè th× tÝch cña chóng kh«ng thay ®æi.

1 x 4 = 4

2 x 4 = 8

3 x 4 = 12

4 x 4 = 16

5 x 5 = 20

6 x 4 = 24

7 x 4 = 28

8 x 4 = 32

9 x 4 = 36

10 x 4 = 40

2. §èi víi c¸c phÐp nh©n cã thõa sè 7,8,9 (nh÷ng b¶ng cuèi) cã thÓ

vËn dông b¶ng nh©n tr-íc ®Ó h×nh thµnh b¶ng nh©n sau:

VÝ dô: Khi d¹y bµi phÐp nh©n cã thõa sè 8:

Khi thµnh lËp b¶ng nh©n cuèi gi¸o viªn kh«ng ph¶i m¸y mãc h×nh

thµnh l¹i tÊt c¶ nh÷ng phÐp nh©n ®· cã trong c¸c b¶ng tr-íc b»ng ®å dïng

trùc quan . V× nh- vËy chØ lµ mét viÖc lµm thõa, kh«ng cã t¸c dông. ë ®©y ta

cã sö dông trùc quan nh-ng c¸ch lµm sÏ kh¸c. Gi¸o viªn vµ häc sinh cïng

tham gia. Chñ yÕu gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh biÕt rót ra qui luËt tÝnh ®Ó

tÝnh cho nhanh . Nh- vËy, ta ®· dÇn dÇn ®-a c¸c em tiÕn tíi t- duy tr×u

t-îng h¬n .

* Dùa vµo c¸c b¶ng nh©n ®· häc, häc sinh lµm bµi tËp:

1 x 8 =

8 x 1 =

2 x 8 =

8 x 2 =

3 x 8 =

8 x 3 =

4 x 8 =

5 x 8 =

8 x 5 =

6 x 8 =

8 x 6 =

7 x 8 =

8 x 7 =

8 x 4 =

Nh- vËy, c¸c em cã thÓ nªu ngay ®-îc kÕt qu¶ c¸c phÐp tÝnh:

8 x 1, 8 x 2, 8 x 3, 8 x 4, 8 x 5, 8 x 6, 8 x 7,

§Ó gióp c¸c em t×m ®-îc kÕt qu¶ cña c¸c phÐp tÝnh 8x8, 8x9, 8x10

t«i ®-a ra vÝ dô sau:

6

* Trong héi thi khÐo tay hay lµm, B×nh c¾t ®-îc mét sè hoa. Mçi lÇn,

B×nh c¾t ®-îc 8 b«ng hoa vµ ®· c¾t tÊt c¶ 7 lÇn. Nh- vËy B×nh c¾t ®-îc tÊt

c¶ bao nhiªu b«ng hoa?.

Dùa vµo b¶ng nh©n tr-íc, häc sinh tÝnh ®-îc sè hoa b»ng c¸ch lÊy.

8 x 7 = 56

Gi¸o viªn viÕt 8 x 7

56

Gi¶ sö B×nh c¾t thªm mét lÇn n÷a ®-îc 8 b«ng hoa nh- vËy ®Ó biÕt

sau 8 lÇn c¾t B×nh c¾t ®-îc bao nhiªu b«ng hoa th× con lµm nh- thÕ nµo?

( 8 x 7 + 8 )

8 x7 = ? VËy con cã t×m ®-îc kÕt qu¶ 8 x 7 + 8 kh«ng ?

8 x 7 + 8 chÝnh lµ 8 x ? ( 8 x 8 )

8 x 8 cã thÓ viÕt thµnh 8 x 7 +8. T-¬ng tù c¸c con t×m kÕt qu¶ cña c¸c

phÐp tÝnh 8 x 9, 8 x 10.

Sau khi häc sinh ®· t×m ®-îc kÕt qu¶ cña c¸c phÐp tÝnh 8 x8 , 9 x 9,

8 x10, gi¸o viªn yªu cÇu c¸c em viÕt c¸c thõa sè cßn thiÕu ë bµi tËp.

8 x 1 = 8 .........

8 x 1.....= .........

8 x........= .........

8 x ....... = .......

Nh- vËy, c¸c em ®· tù m×nh lËp ®-îc b¶ng nh©n cã thõa sè thø nhÊt.

Dùa vµo tÝnh chÊt giao ho¸n cña phÐp nh©n, häc sinh lËp b¶ng nh©n 8 thø 2:

1 x 8 = ........

2 x 8 = ........

3 x 8 = ........

....................

10 x 8 = ......

7

l-ît. Häc sinh ®äc, gi¸o viªn cã thÓ che ë mçi phÐp tÝnh ®i mét ch÷ sè hay

dÊu b»ng hoÆc dÊu phÐp tÝnh ®Ó luyÖn trÝ nhí cho häc sinh. Ta thay ®æi

nhiÒu h×nh thøc luyÖn häc thuéc nh- vËy sÏ gióp cho c¸c em thuéc ngay t¹i

líp mµ kh«ng c¶m thÊy ch¸n. NÕu em nµo ®äc tèt, gi¸o viªn cho ®iÓm ®Ó

®éng viªn.

C. B-íc 3: LuyÖn tËp:

Häc sinh tiÓu häc rÊt chãng nhí nh-ng l¹i rÊt chãng quªn. NÕu chØ

häc thuéc lý thuyÕt mµ kh«ng luyÖn tËp nhiÒu th× c¸c em cã thÓ quªn ngay.

bµi häc. §Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao ®èi víi mçi tiÕt d¹y, ng-êi gi¸o viªn cÇn ph¶i

biÕt phèi hîp c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc hîp lý. ViÖc phèi hîp c¸c h×nh

thøc tæ chøc d¹y häc hîp lý trong m«n to¸n lµm cho giê häc hÊp dÉn. HÖ

thèng c¸c bµi tËp ®-a ra ph¶i ®a d¹ng, phong phó. Cã nhiÒu d¹ng bµi tËp .

Cã thÓ lµ tÝnh, ®iÒn sè, tr¾c nghiÖm, to¸n ®è, t×m x ... nh-ng gi¸o viªn cÇn

(

Cã thÓ lµ thõa sè, lµ tÝch )

4 x

= 16

6 x

= 6

x 2

x 3 = 12

= 20

36 = 4 x

8 =

vµo « trèng.

8

C¸c em hay thÝch b¾t ch-íc c« gi¸o, gi¸o viªn cã thÓ cho c¸c em

d¹ng bµi to¸n tr¾c nghiÖm kiÓm tra ®óng sai. Tù m×nh ®-îc ®¸nh gi¸ bµi

§iÒn § hoÆc S.

8 x 2 = 10

8 x 3 = 24

8 x 1 = 8

8 x 4 = 32

8 x 5 = 40

8 x 0 = 8

8 x 6 = 46

8 x 7 = 56

bµi nh-:

Nèi c¸c biÓu thøc víi kÕt qu¶

2 x 4

20

8 x 4

4

5 x 4

28

7 x 4

9 x 4

8

1 x 4

36

32

Gi¸o viªn cã thÓ liªn hÖ víi bµi cò gÊp mét sè lªn nhiÒu lÇn. Tõ ®ã

cñng cè ®-îc d¹ng to¸n nµy .

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

GÊp 8 lÇn

Mçi bµi to¸n cã nh÷ng d¹ng kh¸c nhau nh-ng ®Òu nh»m gióp c¸c em

Khi lµm bµi, bao giê t«i còng gäi mét em lªn b¶ng. C¶ líp lµm xong

hái:

- T¹i sao con l¹i ®iÒn sè 4 vµo « trèng ?

- V× sao 8 x 2 = 10 lµ sai

- Theo con 8 x 6 = ?

Cuèi cïng ®Ó vËn dông kiÕn thøc võa häc, gi¸o viªn nªn ®-a ra mét

bµi to¸n ®ã. To¸n ®è còng cã nhiÒu d¹ng bµi kh¸c nhau.

Cã thÓ lµ : Cho ®Ò bµi, häc sinh tãm t¾t råi gi¶i.

- Nh×n tãm t¾t råi gi¶i (tãm t¾t cã thÓ b»ng lêi hoÆc b»ng s¬ ®å)

- Nh×n tranh ®Æt ®Ò to¸n råi gi¶i.

Tuú theo tõng bµi mµ gi¸o viªn ®-a ra bµi tËp cho phï hîp.

Cho tãm t¾t, yªu cÇu häc sinh gi¶i.

1 b¹n: 5 quyÓn vë

4 b¹n : ? quyÓn vë

Muèn biÕt 4 b¹n cã bao nhiªu quyÓn vë, con lµm tÝnh g×?

10