SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Âm nhạc

UBND QUẬN THANH XUÂN

TRƯỜNG TIỂU HỌC KHƯƠNG ĐÌNH



SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5

HỌC TỐT MÔN ÂM NHẠC

Môn

: Âm nhạc

Cấp học

Tên tác giả

: Tiểu học

: Nguyễn Thị Ly Na

Đơn vị công tác : Trường TH Khương Đình

Chức vụ

: Giáo viên

Năm học: 2018 - 2019

MỤC LỤC

NỘI DUNG

TRANG

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

2

3

4

5

1. Lý do chọn đề tài

2. Mục đích nghiên cứu

3. Đối tượng nghiên cứu

4. Đối tượng khảo sát

5. Phương pháp nghiên cứu

6. Phạm vi nghiên cứu đề tài

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lý luận

2. Cơ sở thực tiễn

3. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Âm

nhạc

4. Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng

III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. Kết luận

15

17

18

19

2. Khuyến nghị

IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1/25

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài

Giáo dục trẻ em là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng mà cả xã hội đang

quan tâm bởi: “Trẻ em hôm nay là thế giới ngày mai”, như Bác Hồ kính yêu đã

nói:

“Hiền tài đâu phải tự nhiên có.

Phần lớn do giáo dục mà nên”

Trong giai đoạn hiện nay ,đất nước ta đang bước vào thời kì công nghiệp

hóa ,hiện đại hóa đất nước.Mục đích giáo dục hiện nay của chúng ta là đào tạo

những con người phát triển toàn diện, không chỉ giáo dục có đạo đức tốt, có

trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết

lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân

biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống nói chung, cuộc

sống của mình nói riêng.

Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là

giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó Âm nhạc có vị trí rất quan

trọng. Trong những năm gần đây, nắm bắt tình hình thực tế những đòi hỏi sự

phát triển của xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã điều chỉnh nội dung giáo dục

nghệ thuật trong nhà trường và coi đây là môn học bắt buộc. Âm nhạc là phương

tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ. Trong nhà trường phổ thông, đặc

biệt là ở bậc Tiểu học, Âm nhạc tuy không đào tạo các em thành những ca sỹ,

nhạc sỹ, nhưng thông qua môn học này đã hình thành cho các em những kiến

thức ban đầu, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế giới tinh thần thoải mái

hơn, giúp các em phát triển hài hoà, toàn diện hơn, từ đó giúp các em học tốt các

môn học khác.

Qua thực tế giảng dạy,tôi nhận thấy học sinh Tiểu học rất hiếu động

,nhanh nhớ mau quên .Bên cạnh hoạt động học là chủ đạo thì nhu cầu chơi ,giao

tiếp với bạn bè vẫn cần được thỏa mãn .Vì vậy muốn cung cấp cho các em kiến

thức một cách có hiệu quả thì người giáo viên phải có nghệ thuật trong giảng

dạy,để các em vừa học, vừa chơi mà vẫn tiếp thu bài một cách chủ động thoải

mái ,việc sáng tạo, tổ chức và đưa ra những giải pháp hữu hiệu trong giờ học

Âm nhạc đạt hiệu quả cao là việc làm cần thiết và là mối trăn trở của nhiều giáo

viên .Để các em thấy tiết học Âm nhạc không nhàm chán ,giúp các em có hứng

thú trong học tập ,tôi mạnh dạn chọn đề tài:“Một số biện pháp giúp học sinh

lớp 5 học tốt môn Âm nhạc”

2. Mục đích nghiên cứu

2/25

Dựa trên thực trạng dạy và học môn Âm nhạc ở lớp 5,tôi nghiên cứu đề

tài này nhằm mục đích gây hứng thú học tập môn Âm nhạc cho học sinh. Qua

một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Âm nhạc không những giúp

các em lĩnh hội được kiến thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu những

kiến thức đó .Đồng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc

ở Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực ,chủ động ,sáng tạo của học sinh,

hình thành và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

3.Đối tượng nghiên cứu

- Các phương pháp dạy- học môn Âm nhạc ở trường Tiểu học.

4. Đối tượng khảo sát

-Học sinh khối 5 tại trường nơi tôi công tác.

5.Phương pháp nghiên cứu.

-Phương pháp quan sát sư phạm

-Phương pháp trải nghiệm thực tế

-Phương pháp phân tích tổng hợp

-Phương pháp thực hành

- Khảo sát trình độ học sinh

6.Phạm vi nghiên cứu đề tài

-Tôi đã nghiên cứu đề tài này từ tháng 9 năm 2018 đến tháng 3 năm 2019.

3/25

II. Giải quyết vấn đề

1. Cơ sở lí luận

Âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm

vụ giáo dục.Chính vì vậy trong chương trình giáo dục thế hệ trẻ, giáo dục âm nhạc

được coi là một trong những nội dung quan trọng của lứa tuổi học sinh. Hoạt động

âm nhạc có những nét đặc trưng riêng, các em được học nhạc, được tham gia vào

các hoạt động phong phú hơn như: nghe nhạc, đọc nhạc, chép nhạc, trò chơi âm

nhạc… vì vậy hiệu quả giáo dục phụ thuộc vào năng lực tổ chức và hoạt động của

thầy.

Nhiệm vụ dạy nhạc trong nhà trường là nhằm đưa âm nhạc đến với trẻ

thơ, là điều kiện ban đầu trẻ cảm thụ âm nhạc, hiểu biết nghệ thuật, đó chính là

những mắt xích đầu tiên, quan trọng nhất để khơi dạy ở trẻ những cảm xúc với

âm nhạc và còn giữ mãi trong tâm hồn trẻ suốt cuộc đời. Qua Âm nhạc sẽ hình

thành cho các em tính thẩm mỹ âm nhạc được kết cấu chặt chẽ của âm nhạc.Bài

hát có bố cục hoàn chỉnh ,kết cấu vuông vắn ,giai điệu hấp dẫn ,mượt mà ,vui

tươi ,nhí nhảnh,điều đó sẽ gợi cho khả năng cảm thụ và thể hiện nghệ thuật âm

nhạc ,tình cảm đạo đứcvà niềm tin vào cuộc sống.

Thông qua phần tập đọc nhạc rèn luyện cho học sinh tính kiên nhẫn, thói

quen chuẩn xác trong công việc. Giúp các em hình thành tình yêu thiên nhiên,

đất nước, con người. Qua đó các em nhận thức đúng đắn lý tưởng nhân sinh

cách mạng và rộng rãi hơn nữa là con đường khoa học mà các em đang vươn tới,

giúp các em tin vào cuộc sống hiện tại và tương lại của mình. Mỗi bài tập đọc

nhạc giúp ta giáo dục các em về mặt gì?Theo chủ đề gì?đó là điều người giáo

viên cần phải làm.

2. Cơ sở thực tiễn

Qua thực tế giảng dạy môn Âm nhạc ở lớp 5, chất lượng học sinh hoàn

thành tốt môn Âm nhạc còn chưa cao. Trong giờ học còn một số em chưa chú ý

nghe giảng, một số em không có năng khiếu âm nhạc nên hát chưa chính xác

giai điệu, lời ca của bài hát. Học sinh còn lúng túng khi hát kết hợp gõ đệm theo

nhịp, phách, tiết tấu lời ca. Các em còn dụt dè khi hát vận động theo nhạc. Tập

đọc nhạc trước lớp các em còn thiếu tự tin dẫn đến đọc nhạc chưa chính xác về

cao độ, tiết tấu, đọc sai tên nốt nhạc. Bên cạnh đó còn một số em chưa mạnh

dạng, tự tin khi biểu diễn trước tập thể.

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do ở độ tuổi này các em còn hiếu

động nên chưa tập chung, chú ý khi giáo viên hướng dẫn. khả năng ghi nhớ của

các em chưa tốt, có khi tiết học này nhớ, tiết sau đã quên. Vì vậy việc cảm nhận

về cao độ, tiết tấu đối với học sinh Tiểu học còn nhiều hạn chế.

4/25

Về giáo viên đôi khi chỉ cố gắng hướng dẫn học sinh hoàn thành nội dung

bài học mà chưa đi sâu, đi sát sửa sai kịp thời khi các em gặp khó khăn trong

việc lĩnh hội kiến thức âm nhạc.

Vậy làm thế nào để giúp học sinh tiểu học có hứng thú và học tốt môn

Âm nhạc là điều trăn trở của tôi mỗi khi đến lớp. Để các em học tập tốt hơn, mỗi

giáo viên cần có tâm với nghề, phải tự học, tự tìm tòi, nghiên cứu các phương

pháp dạy học cho phù hợp đối với từng nhóm, đối tượng học sinh. Căn cứ vào

tài liệu hướng dẫn môn học, vào chuẩn kiến thức, kỹ năng để kết hợp nhiều

phương pháp trong một tiết học, tổ chức các trò chơi Âm nhạc giúp các em hứng

thú học tập, các em mạnh dạn, tự tin hơn trước tập thể. Giao viên làm được như

vậy thì giờ học Âm nhạc sẽ thành công và đạt hiểu quả cao.

Sau đây là bản nhận xét, đánh giá mức độ tiếp thu môn Âm nhạc của học

sinh khối 5, đầu năm học 2018 – 2019 (tháng 09-2018)

Trước khi thực hiện đề tài

(Tháng 09/ 2017)

Thời gian

Tổng số học sinh được đánh giá

Nhận xét

344 em

SL

%

Biết hát đúng giai điệu, lời ca; biết hát kết

hợp gõ đệm và vận động theo nhạc; biết

đọc nhạc và ghép lời chính xác; tự tin khi

biểu diễn.

42

17,2%

Biết hát đúng giai điệu lời ca; biết đọc

nhạc và ghép lời bài tập đọc nhạc.

170

31

70 %

Hát chưa chính xác giai điệu, lời ca; đọc

nhạc và ghép lời chưa đúng

12,8%

3.Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Âm nhạc

a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp

Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết các

phương pháp, kỹ năng thu được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi

với các giáo viên âm nhạc về việc vận dụng các phương pháp vào trong giảng

dạy giúp học sinh yêu thích có hứng thú học môn Âm nhạc.

5/25

Bản thân tôi xác định mục tiêu của đề tài này là giúp học sinh biết hát

chính xác giai điệu, lời ca bài hát; biết hát kết hợp gõ đệm và vận động theo

nhạc; tự tin khi biểu diễn trước tập thể,hứng thú khi học giờ kể chuyện Âm nhạc.

Học sinh xác định đúng vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc, phân biệt đúng các

hình nốt nhạc, ghi nhớ trường độ của mỗi hình nốt nhạc, đọc đúng cao độ các

bài tập đọc nhạc trong chương trình Âm nhạc của lớp 5.

b. Nội dung và cách thực hiện giải pháp, biện pháp

Sau đây tôi xin đưa ra một số phương pháp tôi đã áp dụng thành công vào

giờ học Âm nhạc giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Âm nhạc.

1.Phương pháp dạy tập hát bài mới

Công việc đầu tiên khi hướng dẫn học sinh học một giờ Âm nhạc nói

chung và tập hát bài mới nói riêng là giúp các em thực hiện qua bước luyện

thanh. Do cao độ, trường độ của các câu hát thường xuyên thay đổi tác động rất

lớn đến thanh quản của các em, để bảo vệ thanh đới, bảo vệ giọng và giúp cho

giọng của các em phát triển bình thường giáo viên phải hướng dẫn các em qua

bước khởi động, đây là giai đoạn chuẩn bị còn gọi là luyện thanh. Tuy nhiên chỉ

cần hướng dẫn các em thực hiện bài tập thay đổi cao độ, tiết tấu đơn giản, dễ

thực hiện.

Ví dụ:

* Mẫu 1:

* Mẫu 2:

* Mẫu 3:

6/25

Có rất nhiều phương pháp để hướng dẫn học sinh tập một bài hát. Ở đây

tôi chỉ đưa ra phương pháp mà theo tôi là giúp học sinh dễ tiếp thu bài học nhất,

đó là phương pháp kết hợp giữa nghe giai điệu tập hát và hướng dẫn sửa lỗi

thông qua truyền miệng từng câu. Để làm được điều này, sau khi đã giúp các em

qua bước luyện thanh khởi động giọng, người giáo viên phải giới thiệu và dẫn

dắt bài hát một cách sinh động, gây sự chú ý, tò mò cho học sinh.

Ví dụ:Tiết 21:-Học hát bài:Tre ngà bên Lăng Bác

Nhạc và lời:Hàn Ngọc Bích

Giáo viên cho học sinh xem tranh có hình ảnh của "Lăng Bác” sau đó giới

thiệu và dẫn dắt vào bài học.Nhìn lên bức tranh trên có hình ảnh gì?Em nào có

thể kể tên những bài hát viết về Bác Hồ mà em biết?với cách dẫn dắt bài hát sinh

động qua hình ảnh sẽ gây sự chú ý ,tò mò của học sinh ,học sinh suy nghĩ và hào

hứng trả lời câu hỏi của cô giáo đưa ra.

Ngoài những từ ngữ dùng để mô tả những hình ảnh sinh động trong bài hát ra,

giáo viên phải cho các em nghe giai điệu bài hát thông qua băng, đĩa nhạc.

Nhưng tốt hơn cả là giáo viên nên ghi sẵn phần đệm của bài hát vào bộ

nhớ của đàn và trực tiếp hát mẫu cho các em nghe, thậm chí còn cần phải thể

hiện cả các động tác phụ hoạ cho lời ca của bài hát để sau khi học xong bài hát

này các em có thể thực hiện được như giáo viên đã làm mẫu. Làm như vậy, các

em sẽ cảm nhận được giai điệu, tính chất của bài.Hơn nữa, việc giáo viên làm

mẫu trực tiếp còn gây được sự hứng thú chú ý hơn cho các em. Do đó, cho các

em nghe hát mẫu và đọc lời ca của bài hát là việc làm không thể thiếu được, ở

giai đoạn này việc giải nghĩa và luyện đọc những từ khó sẽ giúp các em hiểu

được ý nghĩa của lời ca. Việc đọc lời ca theo tiết tấu sẽ giúp các em phần nào

cảm nhận được tính chất nhịp điệu của bài, người giáo viên chỉ cần hướng dẫn

rõ thêm một chút là các em có thể hình dung được những chỗ ngân hay nghỉ sau

mỗi câu của bài hát.

7/25

Khi tập hát cần tới sự đồng đều hoà giọng chính xác và diễn cảm với

những trạng thái khác nhau và đặc biệt là hát rõ lời giáo viên luôn phải đặt ra kế

hoạch hướng dẫn các em thực hiện tốt.

Để khích lệ các em trong học tập và tạo điều kiện cho các em chứng

minh khả năng cảm nhận của mình, sau khi nắm được cơ bản giai điệu của

bài hát giáo viên phải tổ chức cho các em thể hiện theo các hình thức đơn

ca, song ca hoặc tốp ca. Ở giai đoạn này việc động viên, khuyến khích các

em là hết sức quan trọng cho dù các em có thể chưa thực hiện được bài hát

một cách chính xác và tốt nhất.Nhưng tạo được không khí vui vẻ ,thoải mái

trong giờ học hát.

2.Phương pháp sử dụng nhạc cụ (đàn)

Đây là yêu cầu tối thiểu của một tiết dạy hát đòi hỏi giáo viên chuyên

nhạc phải biết đánh đàn và sử dụng đàn thành thạo. Nhạc cụ dùng trong tiết học

đạt hiệu quả nhất vì nó là phương tiện để thu hút sự hứng thú học nhạc của học

sinh, đồng thời còn phải sử dụng cả trong khi dạy hát và dạy tập đọc nhạc.

Vào đầu tiết dạy hát giáo viên có thể hát và biểu diễn theo đàn có nhạc

điệu kèm theo giúp cho bài hát thêm sinh động, thu hút sự chú ý của học sinh

muốn được học hát bài đó (với yêu cầu giai điệu ở nhà giáo viên phải ghi trước

vào đàn) vào dạy bài hát. Ngoài giáo viên hát mẫu ra có thể học sinh nghe giai

điệu bài hát (giúp giáo viên đỡ phải hát mẫu nhiều lại làm cho tai nghe của học

sinh phát triển thêm). Dạy từng câu giáo viên chỉ cần hát mẫu một lần, sau đó

đánh giai điệu trên đàn cho học sinh nghe, nó không những có tác dụng trong

khi dạy hát mà còn có tác dụng sửa sai những câu khó hát.

Ví dụ: Câu 3 và câu 4: Trong bài “ Con chim hay hót” đây là câu hát khó

đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy nhanh và đúng. Vậy giáo viên đánh

giai điệu trên đàn nhiều lần và cho học sinh nghe và hát.Chú ý nhiều đến các

tiếng luyến trong câu và hướng dẫn học sinh hát chính xác giai điệu ,lời ca .

Nó

hót le te.

Nó

hót

la

ta

Nó hót le te la ta (mà) nó

bay vô nhà

8/25

Với cách sửa sai như vậy thì học sinh chắc chắn hát sẽ đúng và chuẩn

xác.Cách sửa sai trên đàn, bảng phụ có thể sử dụng tất cả những bài hát trong

chương trình Tiểu học.Sửa sai về cao độ, trường độ, dấu luyến giáo viên đều có

thể làm tốt được, giáo viên sẽ lĩnh hội kiến thức nhanh hơn, tạo tiền đề cho sự

phát triển âm nhạc của các em sau này.

3.Phương pháp sử dụng bản đồ

Phương pháp này áp dụng khi dạy hát những bài dân ca, đây không những

sử dụng cho chương trình dạy hát lớp 5 mà còn sử dụng đối với tất cả các lớp có

bài hát thể loại dân ca. Phương pháp sử dụng bản đồ giáo viên có thể sử dụng ở

phần giới thiệu bài hát dân ca giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, nó

là dân ca của vùng nào, vùng dân ca đó nằm ở đâu trên bản đồ. Trên cơ sở đó

các em không được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vị trí

của dân tộc đó.Trong phần giới thiệu bài, giáo viên treo bản đồ giới thiệu về các

dân tộc có liên quan đến bài, sau đó gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ để nhận biết. Mỗi

dân tộc có một nền văn hoá riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng

mỗi một bài dân ca có những nét đẹp, hay riêng, việc sử dụng bản đồ nhằm thu

hút sự chú ý tò mò ham hiểu biết của học sinh. Không những thế nó còn tạo cho

giờ dạy thêm phong phú và sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả.

Ví dụ:Dạy tiết 19: Học hát bài“ Hát mừng” dân ca Hrê (Tây Nguyên).

Trong phần xuất xứ bài hát, giáo viên treo bản đồ và giải thích qua về các

dân tộc.

9/25

Hỏi: Thế nào là thể loại dân ca?

Dân ca là sự lưu giữ các bài hát từ đời

này qua đời khác bằng cách “truyền

miệng” xác định vị trí của vùng Hrê chỉ

trên bản đồ. “Dân ca có tác giả, do

nhiều người dân lao động sáng tác.

Gọi 2 học sinh lên bảng chỉ vùng

dân ca Hrê (Tây Nguyên).

Hỏi: Dân ca có tác giả hay không?

Vì sao?

4. Phương pháp sửa sai khi học hát

Trong quá trình học hát, học sinh tập hát chưa chính xác giai điệu là điều

thường thấy, nhất là trẻ ít tham gia ca hát, hát bài khó cũng làm các em bỡ ngỡ.

Bởi vậy thầy giáo phải yêu nghề, mến trẻ, không nên nôn nóng, hoang

mang,hướng dẫn học sinh nhẹ nhàng không làm cho các em hát luống cuống và

mặc cảm, cần nâng đỡ các em vui vẻ để vượt qua khó khăn, nhất là đối với

những học sinh không có năng khiếu âm nhạc.

Sửa hát sai là việc làm quan trọng trong giờ học hát vì vậy giáo viên cần

lắng nghe, phát hiện và sửa sai cho học sinh, sau đó có thể kết hợp việc hát mẫu

cho rõ ràng hơn với sự hỗ trợ của các hình dấu trên bảng gợi ra cảm giác âm

thanh cho các em.

Ví dụ:Thấp xuống, trầm xuống: Hình mũi tên xuống 

Cao hơn: Hình mũi tên lên 

Luyến một nét cong lên hoặc cong xuống ; 

Dài hơn nữa (ngân) một nét ngang: 

Cũng có thể dùng bàn tay để chỉ dấu hiệu “chú ý”, “cao lên”, “trầm một

chút”, “ngân dài”, “luyến”, “ngắt”.

Bên cạnh đó ta còn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dùng hơi hợp lý, lấy

hơn trong khi hát học sinh thường thở hổn hển, mệt mỏi, lấy hơi là hít hơi qua

mũi, miệng, trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hát hết một chặng hơi (câu

hoặc phân câu). Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp, hát tiếp.

Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng mới

đủ thời gian cho phép.Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ít phát ra tiếng gió. Khi lấy hơi

không so vai ưỡn ngực, người hát thoải mái không gò ép lấy hơi nhanh là lấy

hơi trong thời gian cho phép (phần nhiều rất ngắn ngủi: một dấu lặng ngắn hoặc

thời gian ăn bớt của nốt nhạc đã hát) không được lỡ nhịp của chặng hát sau.

Trong khi dạy hát cần có dấu lấy hơi ghi trên lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy

hơi thống nhất theo phương án hợp lý đã định. Về phía phát âm thì với học sinh

ta hiện nay phát âm vẫn còn sai nhiều và đặc biệt đối với Phường Khương Đình

thì ngọng nhiều nhất là “l” và “n”. Trong khi hát học sinh vẫn còn sai, ngọng

vần, ngọng phụ âm, tiếng hát không rõ hay bị gắt giọng. Do vậy đòi hỏi ở giáo

10/25