SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí
Đối với môn Địa lí, bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu được sử dụng như là một nguồn cung cấp kiến thức, giúp học sinh tự tìm tòi phát hiện ra kiến thức và rèn luyện kĩ năng học bộ môn chứ không phải để minh họa cho lời giảng của giáo viên. Như vậy bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu là đối tượng để học sinh chủ động, tự lực (đến mức tối đa) khai thác kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
MỤC LỤC
A. ĐẶT VẤN ĐỀ...........................................................................................1
1. Cơ sở lí luận:........................................................................................1
2. Cơ sở thực tiễn:....................................................................................2
3. Tính cấp thiết. ......................................................................................2
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN .....................................................................................4
1. Cơ sở lí luận chung..................................................................................4
2. Cơ sở thực tiễn.........................................................................................4
tranh ảnh................................................................................................11
môn Địa lí...............................................................................................20
C. KẾT LUẬN.............................................................................................28
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1. Cơ sở lí luận:
Trong hệ thống các ngành khoa học, Địa lí là một trong những ngành có
lịch sử phát triển lâu đời. Vai trò của nó đã được khẳng định qua nhiều thời đại,
nhất là những thập niên gần đây trong việc sử dụng, cải tạo và bảo vệ môi
trường, phù hợp với các quy luật của tự nhiên và xã hội. Vì vậy, môn Địa lí
trong nhà trường phổ thông hiện nay được coi là một trong những môn văn hóa
cơ bản trong chương trình học ở tất cả các nước trên thế giới. Việc giảng dạy
Địa lí trong trường phổ thông nhằm mục đích giúp cho học sinh hiểu được thế
giới xung quanh để làm những công dân tốt.
Trong chương trình Tiểu học hiện hành, môn Địa lí lớp 4 đóng một vai trò
rất quan trọng. Mục tiêu dạy học môn Địa lí lớp 4 là cung cấp cho học sinh một
số kiến thức cơ bản, thiết thực về các sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ địa
lí đơn giản ở các vùng miền chính trên đất nước Việt Nam. Nhờ đó, lần đầu
tiên các em hình dung được một cách cụ thể về đất nước mình. Đây cũng là
một tiền đề để xây dựng tình yêu Tổ quốc, yêu quê hương đất nước, con người
Việt Nam cho các em. Bên cạnh đó, môn học bước đầu rèn luyện và hình thành
một số kĩ năng: Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu địa lí từ
các nguồn khác nhau; biết nêu thắc mắc đặt câu hỏi trong quá trình học tập và
lựa chọn thông tin để giải đáp; nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng
địa lí; biết trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ;
biết vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống. Đối với học sinh lớp
4, mỗi bài địa lí là một vấn đề hết sức mới mẻ và thú vị. Vì vậy làm thế nào để
học sinh có những kiến thức cơ bản về địa lí, giúp các em có phương pháp học
tập đúng đắn và khoa học, có những kĩ năng cần thiết, phát triển được năng lực
và nhân cách của mình là một việc làm có ý nghĩa quan trọng, cần thiết đối với
giáo viên và học sinh trong quá trình dạy – học môn Địa lí.
Đối với môn Địa lí, bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu được sử
dụng như là một nguồn cung cấp kiến thức, giúp học sinh tự tìm tòi phát hiện
ra kiến thức và rèn luyện kĩ năng học bộ môn chứ không phải để minh họa cho
lời giảng của giáo viên. Như vậy bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu là
đối tượng để học sinh chủ động, tự lực (đến mức tối đa) khai thác kiến thức
dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Việc sử dụng bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và
bảng số liệu trong dạy – học môn Địa lí là một trong những điều kiện quyết
định sự thành công của tiết dạy, vì nó làm tăng hiệu quả giờ dạy, học sinh có
1/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
hứng thú trong học tập, giờ học vui tươi thoải mái, các em được mở rộng tầm
mắt ra xa hơn và nó là phương tiện phát triển tư duy. Việc làm đó đòi hỏi người
giáo viên phải coi việc đổi mới phương pháp giảng dạy là nhiệm vụ rất quan
trọng và cần thiết.
2. Cơ sở thực tiễn:
Trong quá trình giảng dạy ở nhà trường tiểu học hiện nay, nhiều giáo viên
đã không ngừng tự học, tự nghiên cứu, tìm tòi để nâng cao kiến thức, nâng cao
trình độ chuyên môn của bản thân để tạo nên những tiết học hay, giờ dạy tốt.
Đặc biệt, việc dạy – học phân môn Địa lí đã có nhiều đổi mới cả về hình thức
tổ chức và phương pháp dạy – học để đảm bảo được mục tiêu, yêu cầu giáo dục
đề ra và đã giải quyết được những vấn đề cấp thiết của bộ môn đối với nhu cầu
của xã hội. Còn đối với học sinh, một số em chưa biết cách học, ngại học, chưa
có lòng đam mê, yêu thích môn học một cách tự nhiên, dẫn đến việc học của
các em mang tính thụ động mà thiếu mất tính chủ động, tích cực và lòng ham
thích khám phá, tìm tòi thực tế; các em vẫn còn thói quen học thuộc lòng
không tư duy, hệ thống các kiến thức một cách khoa học dẫn tới kết quả học
tập chưa cao.
3. Tính cấp thiết.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do đâu?
Mỗi người giáo viên cần phải làm thế nào để các em có lòng say mê, yêu
thích môn học, giúp các em phát triển được năng lực học tập, qua đó giáo dục,
bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào về Tổ quốc
Việt Nam thân yêu…
Là một giáo viên Tiểu học đã có gần 30 năm trong nghề, có nhiều năm dạy
lớp 4, 5, trước thực trạng của việc dạy – học môn Địa lí hiện nay khiến tôi luôn
băn khoăn, trăn trở. Năm học 2016 – 2017, tôi đã chọn nghiên cứu và thực hiện
sáng kiến kinh nghiệm:
“Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí”.
II. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
Học sinh lớp 4 – Trường Tiểu học – quận Thanh Xuân – Hà Nội.
Thời gian nghiên cứu: Tháng 9/2016 – tháng 3/2017.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn, thực trạng ban
đầu của việc dạy – học môn Địa lí và việc trực tiếp giảng dạy môn Địa lí ở lớp
2/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
4H trường Tiểu học Thanh Xuân Nam để tổng kết, khái quát một số biện pháp
dạy học môn Địa lí lớp 4 đạt được cụ thể như sau:
1. Hình thành cho học sinh một số biểu tượng, khái niệm, mối quan hệ địa
lí đơn giản thông qua những sự vật, hiện tượng địa lí cụ thể của đất nước ở
miền núi và trung du, miền đồng bằng và duyên hải.
2. Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh một số kĩ năng địa lí
như: kĩ năng quan sát sự vật, hiện tượng địa lí; kĩ năng sử dụng bản đồ; kĩ năng
nhận xét, so sánh, phân tích số liệu; kĩ năng phân tích các mối quan hệ địa lí
đơn giản.
3. Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh thái độ và thói quen: ham
hiểu biết, yêu thiên nhiên, đất nước, con người, có ý thức và hành động bảo vệ
môi trường.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện được đề tài, trong quá trình nghiên cứu, tôi sử dụng một số
phương pháp sau:
- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp thực nghiệm
- Phương pháp phân tích tổng hợp
- Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm
3/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
1. Cơ sở lí luận chung
Các môn học ở lớp 4 nói chung và môn Địa lí nói riêng có vai trò lớn trong
việc hình thành và phát triển con người lao động mới đáp ứng nhu cầu phát
triển của đất nước hiện nay và mai sau. Môn Địa lí là môn học tích hợp nhiều
kiến thức khoa học tự nhiên và khoa học xã hội với mục tiêu là:
- Cung cấp một số kiến thức cơ bản thiết thực về các sự vật, hiện tượng và
các mối quan hệ địa lí đơn giản ở Việt Nam.
- Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các năng lực: Quan sát sự
vật và hiện tượng, thu thập và tìm kiếm tư liệu địa lí từ nhiều nguồn khác nhau;
Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và lựa chọn thông tin để giải
đáp; Nhận biết đúng các sự vật, hiện tượng địa lí; Trình bày lại kết quả học tập
bằng lời nói, hình vẽ, sơ đồ, …. Từ đó, vận dụng các kiến thức đã học vào thực
tiễn cuộc sống.
- Góp phần bồi dưỡng, phát triển ở học sinh những thái độ và thói quen
ham học hỏi, tìm hiểu để biết về môi trường xung quanh các em; yêu thiên
nhiên, con người, quê hương, đất nước; tôn trọng, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên
và những nét văn hóa gần gũi với các em.
2. Cơ sở thực tiễn
Đối với học sinh, lớp 4 là năm học đầu tiên các em được học môn Địa lí
một cách có hệ thống và mang nét đặc trưng riêng của môn học. Nó khác hẳn
với môn Tự nhiên – Xã hội mà các em đã học ở các lớp 1, 2, 3 nên phần lớn
các em gặp khó khăn khi gặp môn học này. Những khái niệm về bản đồ, lược
đồ, về vị trí, đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh tế, … đối với các em gần như mới
mẻ hoàn toàn. Đặc biệt đối với học sinh kĩ năng chỉ bản đồ, khai thác, tìm kiếm
kiến thức trên bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, …; mối quan hệ giữa vị trí địa lí đến
địa hình, khí hậu, kinh tế, con người.v.v… khiến các em không những lúng
túng khi học mà nhiều em còn ngại và sợ học dẫn đến giờ học căng thẳng và
mệt mỏi, chất lượng môn học chưa cao.
Môn học có những thuận lợi đáng kể về sách giáo khoa và trang thiết bị
phục vụ cho việc giảng dạy môn Địa lí khá đầy đủ, phong phú và khoa học.
Yêu cầu đặt ra là cần phải có những biện pháp tích cực để giúp học sinh
học tốt bộ môn này, giúp các em có lòng ham thích và say mê môn học là
nhiệm vụ của mỗi người giáo viên.
4/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
Xuất phát từ thực trạng của việc dạy – học của phân môn Địa lí và qua quá
trình trực tiếp giảng dạy của bản thân, cùng với việc dự giờ học hỏi kinh
nghiệm của bạn bè đồng nghiệp, tôi đã rút ra được một số biện pháp để giúp
học sinh học tốt phân môn Địa lí lớp 4 như sau:
BIỆN PHÁP 1: Phát triển năng lực quan sát, tổng hợp khi sử dụng bản
đồ, lược đồ, bảng số liệu thống kê cho học sinh
* Mục tiêu: Giúp học sinh phát triển năng lực quan sát, tổng hợp từ cách
chỉ bản đồ, lược đồ; cách khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ, bảng
thống kê số liệu.
* Thực tiễn: Xuất phát từ tình hình thực tế dạy – học của giáo viên, học
sinh và đặc trưng của môn Địa lí, tôi đã chú trọng rèn cho các em kĩ năng sử
dụng lược đồ, bản đồ, bảng số liệu thống kê như sau:
a. Rèn kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho học sinh.
Điều này tưởng chừng như đơn giản nhưng đối với các em học sinh lớp 4
lần đầu tiên được sử dụng lược đồ, bản đồ một cách có hệ thống trong phân
môn Địa lí quả không đơn giản chút nào. Vì vậy, rèn kĩ năng chỉ bản đồ, lược
đồ cho học sinh lớp 4 là việc làm rất cần thiết. Bởi vì, có kĩ năng chỉ bản đồ,
lược đồ tốt các em sẽ chỉ được đúng các đối tượng địa lí trên bản đồ, lược đồ.
Điều này sẽ giúp các em rất nhiều trong việc học tập phân môn Địa lí. Trong
các tiết học (có sử dụng đến bản đồ, lược đồ) tôi đều để các em thực hành: chỉ
lược đồ trong sách giáo khoa, chỉ bản đồ, lược đồ treo trên bảng lớp. Để rèn
được kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho các em, giúp các em chỉ được chính xác
các đối tượng địa lí có trong mỗi bài học, thông thường tôi thực hiện theo các
bước sau:
Bước 1: Đọc tên bản đồ, lược đồ để xác định khu vực và những thông tin
chủ yếu có trên lược đồ, bản đồ.
Bước 2: Đọc bảng chú giải, dựa vào màu sắc, kí hiệu để nhận biết vị trí
của các đối tượng địa lí cần chỉ trên bản đồ, lược đồ.
Bước 3: Hướng dẫn học sinh cách chỉ trên bản đồ, lược đồ như thế nào thì
đúng: ví dụ như chỉ sông phải chỉ từ đầu nguồn xuống đến cửa sông, hay chỉ
giới hạn một nước, một tỉnh (thành phố) thì phải chỉ theo đường biên giới, giới
hạn của một nước, một tỉnh (thành phố) đó …
Ví dụ: Bài 1: Dãy Hoàng Liên Sơn
Khi sử dụng Lược đồ các dãy núi chính ở Bắc Bộ và Bản đồ Địa lí tự
nhiên Việt Nam để chỉ năm dãy núi chính ở phía bắc nước ta theo hướng từ
5/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
đông sang tây, tôi yêu cầu học sinh đọc tên bản đồ, lược đồ; đọc bảng chú giải
để tìm kí hiệu của dãy núi, thực hành chỉ trên lược đồ sau đó chuyển sang bản
đồ (khi chỉ phải chỉ dọc theo chiều dài của dãy núi).
Ở hoạt động 1, sau khi cho học sinh đọc tên lược đồ và bảng chú giải tìm
được kí hiệu của các dãy núi, tôi gọi một học sinhlên bảng – học sinh vừa đọc
tên các dãy núi – lên chỉ vào lược đồ tên các dãy núi chính ấy: dãy Đông Triều,
dãy Bắc Sơn, dãy Ngân Sơn, dãy Sông Gâm, dãy Hoàng Liên Sơn. Tôi đã
hướng dẫn học sinh cách chỉ dãy núi: phải chỉ theo chiều dài của dãy núi và
yêu cầu các em chỉ lại. Sau đó, tôi yêu cầu cả lớp thực hành chỉ lại một lần nữa
trong sách giáo khoa của mình.
Ví dụ 2: Bài 4: Thủ đô Hà Nội
Tôi đã cho các em lên chỉ vị trí của Hà Nội trên Lược đồ thành phố Hà Nội
và trên Bản đồ Hành chính Việt Nam. Tôi cũng tiến hành hướng dẫn các em
theo 3 bước như trên đã nêu. Khi học sinh thực hành chỉ, tôi yêu cầu các em
chỉ theo đường giới hạn của thành phố để các em định hình rõ vị trí của thành
phố Hà Nội và biết được Hà Nội tiếp giáp với các tỉnh Vĩnh Phúc, Thái
Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hà Nam, Hòa Bình, Phú Thọ.
Việc thực hành kĩ năng chỉ lược đồ, bản đồ cho học sinh được tôi thực hiện
một cách thường xuyên, liên tục suốt trong các giờ Địa lí (có sử dụng bản đồ,
lược đồ). Ngoài ra, trước các tiết học hay trong giờ ra chơi (nếu thấy cần), tôi
cho phép lớp phó phụ trách học tập lấy bản đồ treo lên bảng lớp để các bạn
trong lớp có thể tìm hiểu và chỉ các yếu tố địa lí mà mình chỉ chưa thành thạo.
Khi ấy, tôi thấy học sinh tham gia hứng thú, chủ động và tích cực. Học sinh
chỉ được những yếu tố địa lí theo yêu cầu đúng và chính xác. Hoạt động này
còn tạo ra hứng thú cho học sinh, giúp các em chủ động lĩnh hội kiến thức.
Thông qua đó, các em được học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ nhau nên các em vững
vàng và tự tin hơn khi trình bày trước đám đông những ý kiến và sự hiểu biết
của bản thân.
b. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ
cho học sinh.
Từ trước tới nay, bản đồ, lược đồ luôn được xem là một kênh kiến thức
quan trọng. Vì bản đồ, lược đồ là phần thu nhỏ các đối tượng tự nhiên, kinh tế,
xã hội ở ngoài thực tế thông qua tỉ lệ và hệ thống kí hiệu, … . Thông qua bản
đồ, lược đồ học sinh dễ dàng tìm ra được các đối tượng địa lí, nội dung bài học
được biểu hiện trên đó: vị trí địa lí, các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, …
Trong chương trình học hiện nay, bản đồ, lược đồ vừa là nguồn cung cấp
kiến thức cho nội dung bài học vừa dùng để rèn kĩ năng khai thác kiến thức về
6/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
địa lí cho học sinh. Đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện các hình
thức tổ chức, các phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh. Thông qua các kĩ năng phân tích, so sánh, tìm mối quan
hệ địa lí trên bản đồ, giúp học sinh tiếp thu bài học được nhanh, nhớ những
kiến thức đã học được lâu, góp phần phát triển năng lực tư duy cho các em. Do
đó, việc hướng dẫn các em cách khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược
đồ được tôi thường xuyên quan tâm.
Đối với môn địa lí lớp 4, khi học sinh học về thiên nhiên, con người và các
hoạt động chính ở tất cả các vùng miền chính của đất nước ta đều phải sử dụng
bản đồ, lược đồ. Căn cứ vào nội dung bài học, nội dung bản đồ, lược đồ được
thể hiện các đối tượng địa lí tương ứng trên đó mà tôi hướng dẫn các em cách
đọc và mô tả yếu tố địa lí thể hiện trên bản đồ, lược đồ, giúp học sinh nắm
được các đặc trưng cơ bản được thể hiện trên bản đồ, các hệ thống kí hiệu, …
Bước đầu, tôi dạy các em cách phân tích tìm ra kiến thức bài học, các mối quan
hệ đơn giản được thể hiện trên bản đồ, lược đồ. Đây là vấn đề hết sức khó khăn
đối với các em. Để giúp các em khai thác được hệ thống kiến thức qua bản đồ,
lược đồ, trong quá trình dạy – học, tùy theo từng bài tôi đã sử dụng nhiều
phương pháp dạy học khác nhau như phương pháp đàm thoại gợi mở, phương
pháp phân tích so sánh, phương pháp giải thích minh họa, phương pháp thảo
luận nhóm, phương pháp nêu vấn đề và giải quyết vấn đề, … . Các bước hướng
dẫn học sinh khai thác được tiến hành theo trình tự như sau:
Bước 1: Hướng dẫn học sinh nắm được mục đích làm việc với bản đồ,
lược đồ.
Bước 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bảng chú giải để nhận xét chính xác
về đối tượng địa lí dựa vào kí hiệu màu sắc, sau đó tìm vị trí của đối tượng địa
lí đó được thể hiện trên bản đồ.
Bước 3: Căn cứ vào mục tiêu, yêu cầu của bài học, giáo viên hướng dẫn
học sinh dựa vào bản đồ, lược đồ phân tích so sánh, … các đối tượng được biểu
hiện trên đó như thế nào? Cho biết điều gì? … đồng thời tìm ra được mối quan
hệ địa lí ( nếu có yêu cầu)
Bước 4: Sau khi học sinh phân tích xong, giáo viên cho học sinh khác
nhận xét, góp ý, bổ sung và cả lớp rút ra nội dung kiến thức của bài học.
Ví dụ: Bài 1: Dãy Hoàng Liên Sơn
Đối với bài này, học sinh phải sử dụng lược đồ, bản đồ để khai thác được
các đơn vị kiến thức sau:
- Kể tên và chỉ được 5 dãy núi chính ở khu vực phía Bắc.
- Chỉ và nêu được vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn: nằm giữa sông Hồng và
sông Đà.
7/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
- Chỉ được đỉnh Phan-xi-păng trên lược đồ và cho biết độ cao của nó.
Để giúp học sinh có thể khai thác được hệ thống kiến thức này trên lược
đồ, bản đồ, tôi đã làm như sau:
* Tôi treo Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, yêu cầu học sinh: đọc tên bản
đồ; đọc bảng chú giải tìm kí hiệu các dãy núi, đỉnh núi, sông. Sau đó, tôi cho
đại diện các nhóm lên bảng chỉ bản đồ trình bày: Các dãy núi chính ở Bắc Bộ:
Đông Triều, Bắc Sơn, Ngân Sơn, Sông Gâm, Hoàng Liên Sơn.
- Yêu cầu học sinh đưa ra nhận xét: Dựa vào màu sắc trên bản đồ, hãy cho
biết, trong các dãy núi đó dãy núi nào cao nhất? ( Dãy Hoàng Liên Sơn)
- Yêu cầu 1 học sinh chỉ lại vị trí dãy Hoàng Liên Sơn trên bản đồ.
- Yêu cầu học sinh sử dụng sách giáo khoa và thảo luận nhóm đôi: Chỉ vị
trí sông Hồng, sông Đà, dãy Hoàng Liên Sơn và nhận xét vị trí của dãy Hoàng
Liên Sơn so với dòng sông Hồng, sông Đà. Sau đó cho đại diện các nhóm lên
bảng trình bày trên Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, rồi rút ra kết luận: Vị trí
của dãy Hoàng Liên Sơn: nằm giữa sông Hồng và sông Đà.
Lược đồ các dãy núi chính ở Bắc Bộ
Bản đồ địa lí tự nhiên Việt Nam
- Tôi tiếp tục yêu cầu học sinh quan sát Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam để rút
ra nhận xét và so sánh dãy Hoàng Liên Sơn với 4 dãy núi còn lại qua kí hiệu về
màu sắc của các dãy núi. Từ đó, học sinh rút ra được đặc điểm địa hình đầu
tiên của dãy Hoàng Liên Sơn: Hoàng Liên Sơn – dãy núi cao và đồ sộ nhất
nước ta.
8/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
- Sau khi tìm hiểu xong về đặc điểm địa hình của dãy Hoàng Liên Sơn, tôi
cho học sinh sử dụng lược đồ ở sách giáo khoa tìm vị trí của đỉnh Phan-xi-
păng, cho biết độ cao của nó. Sau đó, tôi yêu cầu một học sinh lên bảng chỉ trên
bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, đọc độ cao 3143m của đỉnh Phan-xi-păng.
- Phần củng cố bài, tôi cũng đã sử dụng Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam
để học sinh chỉ và nêu lại các dãy núi chính ở Bắc Bộ; vị trí và đặc điểm tự
nhiên của dãy Hoàng Liên Sơn.
* Trong bài này, tôi còn sử dụng Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam khi khai
thác kiến thức về khí hậu của dãy Hoàng Liên Sơn – từ đặc điểm của địa hình
tìm ra mối quan hệ với khí hậu: Ở nơi cao có khí hậu lạnh quanh năm. Và
dùng những số liệu cụ thể về độ cao trong sách giáo khoa đã đề cập tới để minh
họa, đặc biệt là Bảng số liệu về nhiệt độ trung bình ở Sa Pa.
Việc rèn kĩ năng khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ đã được
tôi sử dụng thường xuyên, liên tục (ở tất cả các tiết học có sử dụng đến bản đồ,
lược đồ). Bên cạnh đó, tôi cũng động viên, khuyến khích và hướng dẫn các em
cách ôn lại bài và chuẩn bị bài mới bằng cách sử dụng lược đồ sách giáo khoa
hoặc Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam (với những học sinh có điều kiện được
bố mẹ mua cho ở nhà).
c. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua việc phân tích
bảng số liệu thống kê cho học sinh.
Trong sách giáo khoa Địa lí lớp 4 có rất nhiều bảng số liệu thống kê. Đây
là những bảng số liệu sẽ cung cấp cho học sinh những kiến thức địa lí cơ bản
mà các em cần nắm vững. Muốn nắm được các kiến thức địa lí đó, các em cần
phải biết phân tích, nhận xét và so sánh các số liệu trong bảng để rút ra được
kiến thức bài học. Vì vậy, trong quá trình dạy khi có những bảng số liệu đó tôi
cũng đã chú trọng rèn kĩ năng phân tích các số liệu có trong bảng cho học sinh
theo các bước sau:
Bước 1: Đọc bảng số liệu thống kê.
Bước 2: Phân tích tổng quát bảng số liệu trước khi đi vào chi tiết.
Bước 3: Xác định mối quan hệ giữa các số liệu, so sánh, đối chiếu các số
liệu theo cột, hàng để rút ra nhận xét.
Bước 4: Đặt ra hệ thống các câu hỏi để giải đáp trong khi phân tích, tổng
hợp để tìm ra câu trả lời đúng theo yêu cầu bài học.
Ví dụ: Bài 5: Tây Nguyên
Sau khi cho học sinh tìm hiểu về vị trí địa lí và đặc điểm tự nhiên của Tây
Nguyên, tôi hướng học sinh dựa vào bảng số liệu về lượng mưa trung bình các
tháng ở Buôn Ma Thuột để tìm ra kiến thức của bài học về đặc điểm khí hậu
của Tây Nguyên: Có hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô.
9/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ
Để học sinh rút ra được kiến thức này của bài học qua bảng số liệu, tôi đã
hướng dẫn học sinh như sau:
Tháng
1
4
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Lượng mưa
6 22 97 226 241 266 293 298 205 93 22
(mm)
Mùa
Mùa khô
Mùa mưa
Bảng số liệu về lượng mưa trung bình tháng (mm) ở Buôn Ma thuột
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
- Tôi treo Lược đồ các cao nguyên ở - Học sinh thực hiện.
Tây Nguyên và yêu cầu học sinh chỉ
vị trí thành phố Buôn Ma Thuột.
- Giải thích: Buôn Ma Thuột là thành
phố ở trung tâm của Tây Nguyên. Tìm
hiểu khí hậu ở Buôn Ma Thuột để biết
được khí hậu của Tây Nguyên.
- Tôi yêu cầu học sinh đọc bảng số - Học sinh đọc.
liệu.
- Bảng số liệu cho các con biết điều - Bảng số liệu cho biết lượng mưa
gì?
trung bình các tháng trong năm ở
Buôn Ma Thuột.
- Dựa vào bảng số liệu hãy cho biết ở - Ở Buôn Ma Thuột có hai mùa: mùa
Buôn Ma Thuột có những mùa nào? mưa và mùa khô.
- Ở Buôn Ma Thuột, mùa mưa vào - Ở Buôn Ma Thuột, mùa mưa kéo dài
những tháng nào? Mùa khô là vào từ tháng 5 đến tháng 10. Mùa khô bắt
những tháng nào?
đầu từ tháng 11 đến hết tháng 4 năm
sau.
- Qua bảng số liệu và đọc SGK, các - Khí hậu ở Tây Nguyên tương đối
con có nhận xét gì về khí hậu ở Tây khắc nghiệt. Mùa mưa và mùa khô
Nguyên?
phân biệt rõ rệt, lại kéo dài, không
thuận lợi cho cuộc sống của người dân
nơi đây.
- Yêu cầu học sinh mô tả cảnh mùa - Học sinh lên bảng trình bày kết hợp
mưa và mùa khô ở Tây Nguyên. tranh ảnh sưu tầm được (nếu có).
10/30
Tải về để xem bản đầy đủ
31 trang
18/03/2025
140
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_mot_so_bien_phap_giup_hoc_sinh_lop_4_hoc_tot_phan_mon_d.doc
