SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải bài toán bằng hai phép tính
Trong tình hình hiện nay, giáo dục là một vấn đề được cả xã hội quan tâm. Đảng và nhà nước ta coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Bậc học tiểu học được coi là nền tảng của các bậc học. Quá trình học ở tiểu học là nền móng cho học sinh có vốn kiến thức để học tiếp lên các lớp trên.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH
LỚP 3 GIẢI BÀI TOÁN BẰNG HAI PHÉP TÍNH
Lĩnh vực/ môn : Toán
Cấp học
: Tiểu học
Năm học: 2016 – 2017
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH
LỚP 3 GIẢI BÀI TOÁN BẰNG HAI PHÉP TÍNH
Năm học: 2016 – 2017
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................1
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.....................................................................................1
PHẦN NỘI DUNG ..............................................................................................3
1. Cơ sở lí luận .....................................................................................................3
2. Cơ sở thực tiễn.................................................................................................4
qua luyện tập......................................................................................................14
4.1. Những bài toán không điển hình ...............................................................15
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
6.3. Tổ chức các trò chơi Toán học ...................................................................24
GIẢNG DẠY......................................................................................................25
4
1. Đề bài..............................................................................................................25
2. Kết quả ...........................................................................................................25
PHẦN KẾT LUẬN............................................................................................27
NGHIỆM............................................................................................................28
IV. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT....................................................................................29
1. Đối với sách giáo khoa...................................................................................29
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong tình hình hiện nay, giáo dục là một vấn đề được cả xã hội quan tâm.
Đảng và nhà nước ta coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Bậc học tiểu học được
coi là nền tảng của các bậc học. Quá trình học ở tiểu học là nền móng cho học
sinh có vốn kiến thức để học tiếp lên các lớp trên. Trong các môn học mà học sinh
học ở bậc tiểu học, môn Toán là bộ môn rất quan trọng. Đây là môn học chiếm
tương đối nhiều thời gian học của học sinh trong suốt quá trình học phổ thông.
Đây cũng là môn học có rất nhiều ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống. Cùng với
các môn học khác, môn Toán góp phần hình thành nhân cách cho học sinh.
Ở bậc tiểu học, môn Toán cung cấp cho học sinh những hiểu biết ban đầu
một cách tương đối có hệ thống về số tự nhiên, phân số, số thập phân, các đại
lượng thông dụng, một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản; hình thành các
kỹ năng thực hành tính, đo lường, giải bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực
trong đời sống; bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lí và
diễn đạt đúng cách phát hiện và cách giải quyết vấn đề đơn giản, gần gũi trong
cuộc sống, kích thích trí tưởng tượng, chăm học và hứng thú học tập toán, hình
thành bước đầu phương pháp tự học và làm việc có kế hoạch khoa học, chủ
động, linh hoạt, sáng tạo.
Quá trình cung cấp kiến thức toán học cho học sinh trong dạy học ở tiểu
học được chia thành hai giai đoạn thì nội dung toán học lớp 3 được coi là cầu
nối để học sinh học tiếp ở giai đoạn hai. Ở lớp 3, các em tiếp tục hoàn thiện
những kiến thức kĩ năng của giai đoạn một và chuẩn bị cho sự phát triển cao hơn
về kiến thức kĩ năng của giai đoạn hai ở lớp 4 và lớp 5. Trong chương trình toán
học ở lớp 3, mạch kiến thức về giải toán chiếm khoảng 9% tổng thời lượng của
môn học nhưng lại vô cùng quan trọng đối với học sinh bởi: bước đầu giúp học
sinh làm quen giải toán hợp, nội dung này còn được học kết hợp với nội dung
dạy số học, hình học và bước đầu yêu cầu học sinh biết tư duy, tìm tòi, sáng tạo
khi biết vận dụng các bài toán đơn đã học để giải toán. . . Đặc biệt hơn, với học
sinh lớp 3, việc giải thành thạo các bài toán bằng hai phép tính là vô cùng cần
thiết bởi những kiến thức này chính là cơ sở để học sinh vận dụng học ở giai
đoạn hai khi giải những bài toán nhiều hơn hai phép tính, những dạng toán điển
hình. . . . Khả năng tư duy để tìm ra các bước giải bài toán bằng hai phép tính ở
1
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
lớp 3 tốt sẽ giúp các em dễ dàng hơn khi giải các bài toán về tìm số trung bình
cộng của các số, tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số, tìm hai số khi biết
tổng số và tỉ số của hai số, tìm hai số khi biết hiệu số và tỉ số của hai số, tính
diện tích hình bình hành, diện tích hình thoi ở lớp 4, giải toán về đại lượng tỉ lệ
thuận, tỉ lệ nghịch, một số bài toán có nội dung hình học ở lớp 5.
Tuy nhiên, trong quá trình dạy học, không phải bất kì một vấn đề nào trong
sách giáo khoa hay nội dung kiến thức cần cung cấp cho học sinh mà giáo viên
đưa ra học sinh đều hiểu và vận dụng được ngay. Trong quá trình dạy học, bằng
tâm huyết nghề nghiệp và những kinh nghiệm đã đúc rút được cho từng môn học
ở mỗi khối lớp, cho từng mạch kiến thức hay từng bài dạy, người giáo viên có
thể có những biện pháp, những cách thức truyền đạt khác nhau sao cho học sinh
hiểu bài, hiểu sâu, nhớ lâu và biết vận dụng bài học vào thực tế cuộc sống. Đó
mới chính là cái đích cuối cùng của dạy học: học để biết, học để làm, học để tự
khẳng định mình.
Chính vì những lí do trên mà tôi đã chọn cho mình đề tài nghiên cứu về
"Một vài biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính" trong
chương trình Toán 3. Việc chọn đề tài này giúp tôi hiểu sâu hơn về nội dung dạy
học giải toán ở lớp 3, các phương pháp và hình thức tổ chức giờ dạy về giải toán
ở lớp 3, các hướng phát triển cho một bài toán về giải toán ở lớp 3. Từ đó, tôi sẽ
vận dụng tốt hơn vào thực tiễn giảng dạy của mình.
2
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lí luận
Các bài tập về giải toán bằng hai phép tính thực chất là các bài tập yêu cầu
học sinh phải nắm được các bài toán đơn đã học và biết vận dụng các bài toán
đơn ấy để giải quyết các bài toán giải bằng hai phép tính từ việc suy luận, thấy
được mối liên hệ giữa hai phép tính đó để làm thành các bước giải cho bài toán
giải bằng hai phép tính. Tuy nhiên, để làm được các bài tập này, các em phải
nắm được mấu chốt của vấn đề là để giải quyết được yêu cầu của bài cần xem
xét điều chưa biết có liên quan thế nào với các dữ kiện đã cho trong bài toán. Từ
việc hiểu mấu chốt về các mối liên quan giữa cái đã biết và cái cần tìm của bài
toán đó, học sinh phải biết vận dụng các dạng toán đã học với các kĩ năng tính
toán mà các em có được khi học toán để thành lập các bước giải cho bài toán
nghĩa là các em đã giải quyết được yêu cầu của đề bài.
Việc xây dựng các bài tập về giải các bài toán giải bằng hai phép tính dựa
vào các kiến thức về giải toán có lời văn mà học sinh đã có khi học toán 1 , 2 và
các dạng toán đơn mà các em được học trong chương trình môn Toán ở lớp 3.
Với lứa tuổi của học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh học lớp 3, các em
thường bắt chước hoặc ghi nhớ một cách máy móc. Việc học tập giúp các em
hình thành và phát triển ghi nhớ có ý nghĩa, biết lập luận để tìm ra sự liên quan
giữa dữ kiện bài toán cho biết và yêu cầu của bài. Những kiến thức các em có
được qua học tập môn Toán và được gắn liền với thực tiễn đời sống sẽ được các
em nhớ lâu, kích thích ở các em sự liên tưởng, tìm tòi, khám phá và sáng tạo.
Nhờ đó ghi nhớ của trẻ có ý nghĩa và chất lượng hơn. Những khác biệt về nhận
thức về khả năng tư duy của trẻ thường được biểu hiện rõ nét trong việc suy luận
và vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. Ngày nay, nhà trường hiện đại lấy học
trò là nhân vật trung tâm của quá trình dạy học, học trò mới là chủ thể của quá
trình học. Trẻ em ngày nay rất thông minh, nhanh nhẹn trong việc nắm bắt cái
mới, biết vận dụng kiến thức học trong nhà trường vào thực tiễn đời sống rất
nhanh. Bởi thế giáo dục cần trang bị cho trẻ những kiến thức kĩ năng phù hợp
với nhận thức của các em.
3
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
Nói tóm lại: Quan điểm về xây dựng chương trình môn Toán phù hợp với
đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 3 là cơ sở khoa học cho việc soạn thảo
chương trình môn Toán 3 với các mạch nội dung về Số học, Đại lượng và đo đại
lượng, Yếu tố hình học, Giải toán. Trong đó, mạch kiến thức về giải toán có nội
dung giải bài toán bằng hai phép tính.
2. Cơ sở thực tiễn
Trong thực tế, học sinh được tiếp xúc với giải toán có lời văn từ khi bắt đầu
hình thành phép cộng, phép trừ trong môn Toán ở lớp 1 qua những bài tập có
yêu cầu viết phép tính thích hợp dựa vào những hình ảnh cụ thể như: bên trái có
1 quả bóng bay, bên phải có hai quả bóng bay hoặc trên cành có 3 con chim đậu
có 1 con chim nữa đang bay đến, … với yêu cầu ngày một tăng dần như cho biết
hình ảnh và viết sẵn các chữ số, yêu cầu học sinh điền thêm dấu phép tính thích
hợp; hoặc cho biết hình ảnh, yêu cầu học sinh tự viết thành phép tính thích hợp.
Khi học sinh lớp 1 đã thành thạo cộng, trừ các số trong phạm vi 10, các em được
học về "Bài toán có lời văn" với các dạng toán về "gộp", "thêm", "bớt" và một
số bài toán giải bằng phép tính trừ mà thực chất đó chính là dạng toán "Tìm số
hạng trong một tổng". Ở lớp 2, cùng với việc củng cố các bài toán có lời văn đã
học ở lớp 1, các em đã được làm quen và được luyện tập rất nhiều về giải các
bài toán đơn thuộc các dạng toán điển hình: Bài toán về nhiều hơn; Bài toán về
ít hơn; So sánh hai số hơn (kém) nhau bao nhiêu đơn vị; Các bài toán về “gộp
các nhóm bằng nhau”; Các bài toán về chia đều; Các bài toán về tìm thành phần
trong phép tính khi được học về tìm số hạng trong một tổng, tìm số bị trừ, tìm số
trừ,… Lên đến lớp 3, bên cạnh việc ôn tập, củng cố các dạng toán đã được học ở
lớp 2, học sinh được học thêm một số dạng toán đơn về gấp một số lên nhiều lần
giảm đi một số lần, tìm một trong các phần bằng nhau của một số, các bài toán
liên quan đến hình học như tính chu vi, diện tích hình chữ nhật, hình vuông. Đặc
biệt, các em được học "Bài toán giải bằng hai phép tính" mà mỗi phép tính giải
trong những bài toán này chính là phép tính để giải một trong những bài toán
đơn đã học. Việc học các bài toán giải bằng hai phép tính ở lớp 3 có vai trò rất
quan trọng đối với việc học tập môn Toán bởi những bài toán giải bằng hai phép
tính là cơ sở để học sinh vận dụng, suy luận khi các em học tập ở giai đoạn hai
để giải được những bài toán nhiều hơn hai phép tính và vận dụng nó trong đời
sống thực tế hàng ngày.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
4
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
Trong thực tế giảng dạy có những nội dung kiến thức mà giáo viên đưa ra
nhiều học sinh không hiểu được bản chất của nội dung đó mà chỉ áp dụng một
cách máy móc. Chính vì vậy nên khi có một nội dung nào đó có yêu cầu cao
hơn, đòi hỏi các em phải suy luận các em sẽ lúng túng, không biết suy luận để
tìm ra cách giải. Nội dung dạy giải bài toán bằng hai phép tính cũng vậy, đây là
nội dung mới mẻ và rất khó đối với học sinh. Đối với học sinh lớp 3, khả năng
suy luận của các em còn hạn chế, lần đầu tiên các em phải giải nhũng bài toán
đòi hỏi phải tư duy, suy luận nhiều. Khi giải các bài toán đơn, việc tìm câu lời
giải cho phép tính, đa số các em đều dựa vào câu hỏi của bài toán nên khi giải
những bài toán bằng hai phép tính, việc tìm câu lời giải cho phép tính thứ nhất
nhiều em còn hạn chế. Nhiều em còn sai khi ghi danh số của các phép tính, đặc
biệt là những bài toán mà danh số của hai phép tính không giống nhau. Ở lớp 3,
các bài toán giải bằng hai phép tính rất nhiều dạng mà hầu như chẳng thể xếp
những bài toán ấy thành dạng điển hình nào nên việc giải các bài toán đó lại
càng khó khăn với các em.
Còn đối với giáo viên, dạy học sinh giải bài toán bằng hai phép tính đôi khi
cũng còn những hạn chế như chưa khắc sâu cho học sinh mỗi phép tính giải
trong bài chính là dạng toán đơn nào các em đã học, chưa hướng dẫn học sinh
mối quan hệ giữa các phép tính trong bài toán, câu hỏi để gợi ý học sinh tìm
bước giải còn chưa sát, chưa khái quát được những dạng toán giải bằng hai phép
tính, … Trong quá trình giảng dạy, giáo viên có thể chỉ hướng dẫn học sinh giải
những bài toán bằng hai phép tính trong sách giáo khoa mà chưa chú trọng đến
việc khắc sâu dạng toán, chưa đưa ra được những hình thức dạy học toán nhằm
phát triển tư duy năng lực của học sinh, chưa đòi hỏi ở các em sự tập trung suy
nghĩ, tìm tòi, khám phá,.. nên nội dung dạy học còn đơn điệu, tẻ nhạt. Chính vì
vậy mà hiệu quả của việc giải toán còn có những hạn chế nhất định.
III. CÁC BIỆN PHÁP CỤ THỂ
1. Hướng dẫn học sinh nắm chắc cách giải các bài toán đơn
Các bài toán đơn học sinh được học bao gồm các bài toán giải bằng một
trong các phép tính cộng, trừ, nhân, chia. Đây là các bài toán các em được học
trong chương trình môn Toán của các lớp 1, 3 và nửa đầu học kì 1 ở lớp 3.
Ngoài ra, các em còn được học khi giải các bài toán liên quan đến tính chu vi,
diện tích của hình chữ nhật, hình vuông. Các bài toán đơn mà học sinh đã học
5
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải toán bằng hai phép tính
đều là các bài toán thuộc các dạng toán điển hình. Có thể chia các bài toán đơn
thành các dạng như sau:
1.1. Các bài toán đơn giải bằng phép tính cộng
Đây là các bài toán thuộc các dạng toán:
- Bài toán về gộp hai số;
- Bài toán về thêm một số đơn vị;
- Bài toán về nhiều hơn;
Bài toán về tìm số bị trừ.
1.2. Các bài toán đơn giải bằng phép tính trừ
Đây là các bài toán thuộc các dạng toán:
- Bài toán về bớt;
- Bài toán về ít hơn;
- Bài toán về so sánh hai số hơn kém nhau một số đơn vị;
- Bài toán về tìm số hạng trong một tổng;
- Bài toán về tìm số trừ.
1.3. Các bài toán đơn giải bằng phép tính nhân
Đây là các bài toán thuộc các dạng toán:
- Bài toán về gộp các nhóm bằng nhau;
- Bài toán về gấp một số lên nhiều lần;
- Bài toán về tìm số bị chia;
- Bài toán về tính chu vi, diện tích của hình chữ nhật, hình vuông khi đã
biết đầy đủ chiều dài, chiều rộng của hình chữ nhật hoặc biết độ dài cạnh của
hình vuông.
1.4. Các bài toán đơn giải bằng phép tính chia
Đây là các bài toán thuộc các dạng toán:
- Bài toán về chia đều;
- Bài toán về chia thành các nhóm bằng nhau;
- Bài toán về giảm đi một số lần;
- Bài toán về tìm một trong các phần bằng nhau của một số;
- Bài toán về so sánh hai số gấp, kém nhau một số lần;
- Bài toán về tìm thừa số trong phép nhân;
- Bài toán về tìm số chia.
Khi dạy học Toán có nội dung chứa bài toán có lời văn mà học sinh đã
được học ở các lớp 1, lớp 2, tôi luôn hướng dẫn các em tìm ra mối quan hệ giữa
6
Tải về để xem bản đầy đủ
33 trang
04/03/2025
40
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 giải bài toán bằng hai phép tính", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_mot_so_bien_phap_giup_hoc_sinh_lop_3_giai_bai_toan_bang.docx
