SKKN Khắc sâu kiến thức cho học sinh thông qua giải một số dạng bài tập cơ bản môn hóa học lớp 8 ở trường trung học cơ sở

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

  

MỤC LỤC

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU KHẢO SÁT , THỰC NGHIỆM

4. PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM

5. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU

PHẦN II: NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

A. NHỮNG NỘI DUNG LÝ LUẬN

B. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

C. MÔ TẢ, PHÂN TÍCH CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN VỚI TỪNG

DẠNG BÀI:

1.Dạng bài tập: Lập công thức hóa học

2. Dạng bài tập: Tìm hóa trị của nguyên tố trong hợp chất 2 nguyên tố

3. Dạng bài tập: Mol, khối lượng mol, thể tích mol của chất khí

4. Dạng bài tập: Tính khối lượng của nguyên tố trong (a) gam hợp chất

5. Dạng bài tập: Tính khối lượng của hợp chất trong đó có chứa (a) gam

nguyên tố

6. Dạng bài tập: Tính % về khối lượng của mỗi nguyên tố trong hợp chất

7. Dạng bài tập liên quan đến PTHH

8. Dạng bài tập về dung dịch

D.KẾT QUẢ THỰC HIỆN

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

PHẦN IV: PHỤ LỤC

PHẦN V: TÀI LIỆU THAM KHẢO

1/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ

1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Xuất phát từ mục đích không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học, hình

thành các kỹ năng giải bài tập cho học sinh và vì:

Bài tập hóa học giúp học sinh củng cố những kiến thức kỹ năng đã học, là

một trong những nguồn để hình thành kiến thức , kỹ năng mới cho học sinh .

Trong khi giải bài tập hóa học , học sinh sẽ ôn luyện được kiến thức cũ và

tìm kiếm được kiến thức mới, kỹ năng mới thông qua giải bài tập hóa học là

một trong những hình thức luyện tập chủ yếu và được tiến hành nhiều nhất

trong việc tiếp thu kiến thức và kỹ năng, bài tập hóa học là phương tiện hữu

hiệu để rèn luyện và phát triển tư duy học sinh . Ngoài ra, đối với giáo viên bài

tập hóa học còn là công cụ hữu hiệu để kiểm tra kiến thức và kỹ năng của học

sinh .

Để cho học sinh có hứng thú trong học tập bộ môn Hóa học , trong tình

trạng hiện nay nhiều học sinh học kém Toán dẫn đến ngại học bộ môn Hóa học

Một số học sinh học khá thì coi Hoá học là bộ môn phụ. Vậy tôi thiết nghĩ

để học sinh học tốt hơn, có hứng thú hơn, tiếp thu kiến thức hóa học nhanh hơn,

tốt hơn.Tôi mạnh dạn có một vài ý tưởng về phương pháp hình thành kỹ năng

giải bài tập hóa học ở một số dạng bài tập trong chương trình hóa học lớp 8

THCS giúp học sinh có được những kiến thức cơ bản trong việc giải bài tập hóa

học.

Để thực hiện được điều như trên, bản thân tôi xác định luôn bám sát các

nguồn tư liệu như sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập và các sách tham

khảo khác. Ngoài ra tôi còn luôn chuẩn bị một hệ thống câu hỏi dựa trên mục

tiêu của từng dạng bài tập cụ thể, giúp học sinh định hướng và nắm được kỹ

năng giải các bài tập hóa học . Thông qua đó học sinh nắm vững kiến thức cũ,

lĩnh hội kiến thức mới nhanh hơn. Trong phạm vi bài viết của mình tôi chỉ có

một tham vọng nhỏ là trao đổi với đồng nghiệp kinh nghiệm giảng dạy của cá

nhân tôi, tôi thành thật mong nhận được sự trao đổi, góp ý của các đồng nghiệp

để bản than ngày một tiến bộ hơn.

2/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

2.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

Qua sáng kiến kinh nghiệm này tôi muốn giúp các em học sinh củng cố

vững chắc kiến thức về một số dạng bài tập cơ bản,tự hoàn thiện kỹ năng phân

tích đề,rèn luyện cho các em kỹ năng nhạy bén khi giải bài tập hóa học.Từ đó

sẽ tạo cho các em sự tự tin,hứng thú say mê tìm hiểu môn học,tạo cơ sở vững

chắc cho các em tiếp tục học môn Hóa học ở các lớp trên.

3.ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT, THỰC NGHIỆM:

Học sinh lớp 8 bậc THCS trong việc vận dụng làm một số dạng bài

tập cơ bản ở môn Hóa học lớp 8:

1.Dạng bài tập: Lập công thức hóa học

2. Dạng bài tập: Tìm hóa trị của nguyên tố trong hợp chất 2 nguyên tố

3. Dạng bài tập: Mol, khối lượng mol, thể tích mol của chất khí

4. Dạng bài tập: Tính khối lượng của nguyên tố trong (a) gam hợp chất

5. Dạng bài tập: Tính khối lượng của hợp chất trong đó có chứa (a) gam

nguyên tố

6. Dạng bài tập: Tính % về khối lượng của mỗi nguyên tố trong hợp chất

7. Dạng bài tập liên quan đến PTHH

8. Dạng bài tập về dung dịch

4. PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM:

1- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu chương trình SGK lớp 8

và lớp 9, thu thập tìm hiểu các tài liệu tham khảo có liên quan.

2 - Phương pháp thực nghiệm: Trao đổi và thảo luận để thống nhất

phương pháp và xây dựng hệ thống giải các bài toán hóa học cụ thể .

3- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Rút ra các ưu điểm, nhược điểm

của học sinh trong phương pháp giải các dạng bài tập.Từ đó đề ra các biện pháp

hữu hiệu để khắc phục.

3/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

5. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU:

- Phạm vi nghiên cứu: Các bài tập hóa học không vượt qua chương trình môn

Hóa học lớp 8 ở trường THCS.

- Thời gian nghiên cứu: 8 tháng

+ Bắt đầu viết đề cương: từ ngày 20-8-2016.

+ Tiến hành khảo sát HS: tháng 12/2016

+ Từ tháng 1/2016 bắt đầu vận dụng các phương pháp nghiên cứu

của đề tài

+ Thời gian hoàn thành SKKN và tổng hợp kết quả sau khi áp dụng

đề tài: ngày 07- 4- 2017

PHẦN II : NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

A. NHỮNG NỘI DUNG LÝ LUẬN:

Hướng dẫn học sinh giải một số dạng bài tập hóa học cơ bản, là một trong

những nguồn hình thành kiến thức, kỹ năng mới cho học sinh và củng cố những

kiến thức đã học. Trong khi giải bài tập, tôi định hướng cho học sinh thực hiện

phương pháp gần giống như tìm tòi nghiên cứu khoa học, phát hiện và tìm ra

lời giải.

Tuy nhiên sự tìm tòi của học sinh dù là độc lập nhưng vẫn được sự hướng dẫn

của giáo viên bằng những câu hỏi gợi mở, những yêu cầu vừa sức với học sinh.

Để cho hệ thống câu hỏi và bài tập phù hợp với từng bài học, tôi phân loại

thành một số dạng bài tập như sau:

+ Dạng bài tập lập công thức hóa học.

+ Dạng bài tập tìm hóa trị của nguyên tố trong hợp chất 2 nguyên tố.

+ Dạng bài tập về mol, khối lượng mol, thể tích mol.

+ Dạng bài tập về tính khối lượng (x) trong (a) gam hợp chất.

+ Bài tập tìm khối lượng của hợp chất trong đó có chứa (a) gam nguyên tố

+ Bài tập tính thành phần % về khối lượng của mỗi nguyên tố trong hợp chất .

+ Dạng bài tập về PTHH

+ Dạng bài tập về dung dịch

4/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

Sau khi giải những dạng bài tập trên, học sinh rút ra được một số phương

pháp giải đối với từng loại bài tập.

B.THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:

- Qua khảo sát khi chưa áp dụng đề tài này, tôi tiến hành khảo sát ở lớp

8A2,8A3 là các lớp mà tôi trực tiếp giảng dạy với đề bài:

1. Hãy lập công thức hóa học của axít sunfurơ, biết gốc axít SO₃có hóa trị II

2. Tìm hóa trị của Lưu huỳnh trong hợp chất H₂S

3. Tính số mol nước có trong 1,8 . 10²³phân tử nước.

* Kết quả thu được như sau:

Tỉ lệ

Giỏi

11%

10%

Khá

33,3%

33%

TB

Yếu

6,7%

7%

Kém

0%

Lớp 8A2

Lớp 8A3

49%

50%

0%

- Tôi nhận thấy kết quả thấp là do học sinh còn rất lúng túng về phương pháp

giải, chưa nắm vững phương pháp giải đối với từng dạng bài tập, cách trình bày

còn thiếu logic và chưa chặt chẽ.

- Qua gần gũi tìm hiểu thì các em cho biết: nhiều em muốn học nhưng chưa biết

cách học, đang còn học một cách thụ động, các em chưa biết tư duy để tìm ra

phương pháp giải cho mỗi dạng bài tập cơ bản.Lí do là các em mới được tiếp

xúc với môn Hóa học nên nhiều khái niệm các em còn chưa hiểu rõ, đầy đủ ý

nghĩa của nó, thời gian để các em rèn luyện làm bài tập còn hạn chế.

C.MÔ TẢ, PHÂN TÍCH CÁC GIẢI PHÁP:

Để cho sáng kiến có tính thực tiễn hơn, trong phần nội dung tôi đưa ra một

số ví dụ cụ thể sau (Có liên hệ với những thử nghiệm nhưng chưa thành công):

1.Dạng bài tập: Lập công thức hóa học

- Ví dụ 1: Viết CTHH của khí metan biết phân tử do nguyên tố Cacbon và

Hiđro tạo nên (Hóa trị của Cacbon là IV và Hiđro là I )

5/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

*Nghiên cứu đầu bài: Có thể tìm số nguyên tử mỗi nguyên tố dựa vào quy tắc

hóa trị

Xác định hướng giải

Bước 1: Viết CTHH dạng chung của C _xH _y

Cacbon và Hiđro.

Trình bày lời giải

Bước 2: Tìm số nguyên tử mỗi

nguyên tố:

C^IVH^I_y

- Ghi hóa trị trên kí hiệu tương ứng

- Lập biểu thức theo quy tắc hóa trị

x

x.IV = y . I

x

y

I

1

4



IV

- Lập tỉ lệ tối giản x/y

Suy ra : x=1 ; y=4

- Tìm x ,y

CH₄

Bước 3 : Viết CTHH với x, y đã biết

- Ví dụ 2: Hãy lập CTHH của axít sunfurơ biết gốc axít SO₃có hóa trị II

* Nghiên cứu đầu bài:

Tìm số nguyên tử H và số nhóm SO₃cũng dựa vào quy tắc hóa trị

Xác định hướng giải

Bước 1 : Viết CTHH chung với chỉ H_x( SO₃) _y

số chưa biết ( x ,y )

Trình bày lời giải

Bước 2 : Tìm chỉ số x,y

II

- Ghi hóa trị trên kí hiệu hoặc nhóm H^I( SO₃)_y

x

kí hiệu tương ứng

x

y

II

I

2

1



- Lập biểu thức theo quy tắc hóa trị

- Lập tỉ lệ tối giản x/y : tìm x,y

x . I = y . II

Suy ra x=2; y=1

6/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

Bước 3 : Viết CTHH với x,y đã biết

CTHH: H₂SO₃

2/ Dạng bài tập tìm hóa trị của nguyên tố trong hợp chất 2 nguyên tố.

- Ví dụ 1: Tìm hóa trị của lưu huỳnh trong hợp chất H₂S

* Nghiên cứu đầu bài:

Có thể tìm được hóa trị của 1 nguyên tố dựa vào CTHH và quy tắc hóa trị

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

Bước 1 : Viết CTHH , ghi hóa trị trên H^IS ^x

2

kí hiệu tương ứng

Bước 2 : Tính hóa trị x

- Lập iểu thức theo quy tắc hóa trị

- Tìm x

2 . I = 1 . x

Suy ra : x=II

Trả lời: Hóa trị của lưu huỳnh là II

- Bước 3 : Trả lời

3/ Bài tập về mol, khối lượng mol, thể tích mol

a/ Bài tập tính khối lượng n mol chất

- Ví dụ: Tính khối lượng của 5 mol nước

* Nghiên cứu đầu bài:

Biểu thức có liên quan : m = n. M

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

Bước 1 : Xác định khối lượng của 1

mol nước

- Viết CTHH

H₂O

- Tính khối lượng phân tử từ đó suy ra

M

M H₂O = 2 x 1 + 16 = 18 ( g )

Bước 2 : Xác định khối lượng của 5 Vậy m H₂O = 5 x M = 5 x 18 = 90 ( g )

mol nước và trả lời Trả lời: 5 mol nước có khối lượng là 90g

7/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

b/Bài tập tìm số mol có trong A phân tử hoặc nguyên tử.

- Ví dụ: Tính số mol nước có trong 1,8 . 10²³phân tử nước.

* Nghiên cứu đầu bài:

Biểu thức có liên quan: A = n. 6. 10²³

Xác định hướng giải

Bước 1 : Xác định số phân tử có

chứa trong 1 mol chất

Trình bày lời giải

N_{H O}= 6 .10²³

2

A

1,8.10²³

6.10²³

n 



 0,3(mol)

Bước 2 : Xác định số mol chứa

trong A phân tử

N

Trả lời : Có 0,3 mol nước trong 1.8 .10²³

phân tử nước

Bước 3 : Trả lời

c/Bài tập tính số mol có trong (m) g chất

- Ví dụ: Tính số phân tử Nitơ có trong 32g Nitơ

* Nghiên cứu đầu bài:

Biểu thức có liên quan: m = n.M

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

m

Bước 1 : Viết biểu thức tính m, từ đó

rút ra n

m = n . M  n =

M

M _N=14 . 2 =28 (g)

2

Bước 2 : Tính M

32

28

Bước 3 : Tính n và trả lời

n _N=

= 1,14 (mol )

2

Trả lời : Vậy 32 g khí Nitơ chứa 1,14

mol khí Nitơ

d/Hướng dẫn học sinh giải bài tập tính thể tích của n mol khí ở điều kiện

tiêu chuẩn (đktc)

- Ví dụ:

Tính thể tích của 3 mol khí CO₂ở đktc

8/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

* Nghiên cứu đầu bài:

Biểu thức có liên quan: V = n . 22,4 (lít)

Xác định hướng giải

Bước 1 : Xác định thể tích của 1

mol khí ở đktc

Trình bày lời giải

22,4 (lít )

Bước 2 : Xác định thể tích của 3

mol khí ở đktc

V_CO_(đktc)= 3. 22,4 =67,2 (lít)

2

Bước 3 : Trả lời

Trả lời : Thể tích của 3 mol khí cacbonic

là 67,2 lít

4/Bài tập tính khối lượng của nguyên tố (x) trong (a) g hợp chất

- Ví dụ: Tính số gam cacbon có trong 11gam khí CO₂

* Nghiên cứu đầu bài:

Dựa vào tỉ lệ số mol hoặc tỉ lệ khối lượng giữa cacbon và khí cacbonic

trong công thức CO₂

Xác định hướng giải

Bước 1 : Viết CTHH của chất

Bước 2 : Tính khối lượng mol của

Trình bày lời giải

CO₂

hợp chất và khối lượng của nguyên M_CO= 12 + 2 .16 = 44 (g)

2

tố cóa trong 1 mol

1mol CO₂chøa 1mol C

Bước 3 : Lập quan hệ với số liệu đề

44 gam CO₂cã chøa 12 gam C

bài, tính x.

11 gam CO₂cã chøa x gam C

Bước 4 : Trả lời

11x12

x=

= 3 (gam )

44

Trả lời : Có 3 gam C trong 11 gam CO₂

5/Bài tập tìm khối lượng hợp chất để trong đó có chứa (a) gam nguyên tố

- Ví dụ:

Cần lấy bao nhiêu gam KMnO₄để trong đó có chứa 16 gam nguyên tố Oxi

9/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

* Nghiên cứu đầu bài:

Dựa vào tỉ lệ số mol hoặc tỉ lệ khối lượng giữa nguyên tố và hợp chất

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

Bước 1 : Viết CTHH , tính M và KMnO₄

nêu ý nghĩa (liên quan tới chất cho M = 158 (gam)

và tìm)

1 mol KMnO₄cã chøa 4 mol Oxi

158 gam KMnO₄chøa 64 gam Oxi

x-------------------------16 gam Oxi

Bước 2 : Lập quan hệ với số liệu đề

bài, tính x.

Bước 3 : Trả lời

16.158

x= -------- = 39,5 (gam )

64

Trả lời : Cần 39,5 gam KMnO₄

6/ Dạng bài tập: Tính phần trăm về khối lượng của mỗi nguyên tố trong hợp

chất

- Ví dụ: Tính tỉ lệ phần trăm về khối lượng của nguyên tố H trong hợp chất

axít sunfuric H₂SO₄

* Nghiên cứu đầu bài:

Dựa vào tỉ lệ khối lượng giữa H và axít để tính tỉ lệ %

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

Bước 1 : Viết CTHH , tính M và khối H₂SO₄

lượng nguyên tố có trong M

Bước 2 : Tìm tỉ lệ %

M_{H SO}= 98 ( gam )

2

4

m_H= 2 x 1 =2 (gam )

M_Hx100%

2.100%

98

2

% H=

=

 2,04%

M_{H SO}

2

4

Bước 3 : Trả lời

Trả lời :

Nguyên tố hiđro chiếm 2,04 % về khối

lượng trong axit sunfuric H₂SO₄

10/23

KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢI MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

MÔN HÓA HỌC LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

7/ Dạng bài tập: Tính theo phương trình hóa học

a/ Dạng bài tập nêu ý nghĩa định lượng của PTHH

- Ví dụ: Hãy nêu ý nghĩa định lượng của PTHH sau:

4K+ O₂ 2 K₂O

* Nghiên cứu đầu bài:

Kiến thức có liên quan : Ý nghĩa của PTHH, tính khối lượng của n mol chất .

Xác định hướng giải

Trình bày lời giải

Bước 1 : Xác định tỉ lệ số mol của 4K

+

O₂

1mol

2 K₂O

các chất

4mol

2mol

4 x 39 g

156 g

32g

2 x 94 g

188 g

Bước 2 : Xác định tỉ lệ khối lượng

32g

b/ Bài tập tính theo phương trình hóa học : Tìm số mol của chất A theo số mol

xác định của chất bất kì trong PTHH

- Ví dụ: Tính số mol Na₂O tạo thành nếu có 0,2 mol Na tác dụng với oxi

* Nghiên cứu đầu bài:

Tính số mol Na₂O dựa vào tỉ lệ số mol giữa Na và Na₂O trong PTHH

Xác định hướng giải

Bước 1 :Viết PTHH xảy ra

Bước 2 : Xác định tỉ lệ số mol giữa

chất cho và chất tìm

Trình bày lời giải

O₂ 2 Na₂O

4Na

+

4mol

2mol

Bước 3 : Thiết lập quan hệ bằng 0,2 mol

cách đưa điều kiện đầu bài.Tính số



x mol

0,2x2

mol chất phải tìm

Bước 4 : Trả lời

x =

 0,1(mol)

4

Trả lời : Có 0,1 mol Na₂O tạo thành

c/ Dạng bài tập: Tính số gam chất A theo số mol chất khác trong PTHH

11/23