SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 2 học Tập làm văn

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

Më ®Çu

Tõ n¨m häc 2003 – 2004 c¸c em häc sinh líp 2 trªn toµn quèc b¾t ®Çu

häc m«n tiÕng ViÖt theo s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 2 (tËp mét, tËp hai) cña

Ch-¬ng tr×nh TiÓu häc míi.

S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 2 gåm c¸c bµi häc thuéc 6 ph©n m«n. Trong

c¸c ph©n m«n ®ã, TËp lµm v¨n lµ ph©n m«n cã nhiÒu ®æi míi vÒ néi dung vµ

ph-¬ng ph¸p d¹y häc.

Lµ mét gi¸o viªn d¹y nhiÒu n¨m líp 2, khi b¾t tay vµo d¹y ph©n m«n TËp

lµm v¨n cho häc sinh, t«i thÊy rÊt høng thó vµ t«i quyÕt ®Þnh ®i s©u nghiªn cøu

ph©n m«n nµy nh»m gióp c¸c em häc sinh líp 2 häc tèt h¬n m«n TËp lµm v¨n.

Bëi v× chóng ta d¹y cho häc sinh biÕt c¸ch lµm v¨n chÝnh lµ d¹y cho c¸c

em biÕt c¸ch øng xö c¸c t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng. V× lý do ®ã t«i ®·

nghiªn cøu ®Ò tµi: “H-íng dÉn häc sinh líp 2 häc TËp lµm v¨n ”

Chóng t«i thùc sù mong muèn ®-îc sù quan t©m cña c¸c cÊp l·nh ®¹o

®Ó viÖc häc ph©n m«n TËp lµm v¨n cña häc sinh líp 2, ®Æc biÖt lµ cña häc sinh

tiÓu häc ®-îc ph¸t triÓn kh«ng ngõng.

Xin tr©n träng c¶m ¬n!

1

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

A - §Æt vÊn ®Ò

1. Lý do chän ®Ò tµi

Nh»m n©ng cao chÊt l-îng gi¶ng d¹y trong nhµ tr-êng nãi chung vµ cña

bËc TiÓu häc nãi riªng, hiÖn nay vÊn ®Ò c¶i c¸ch gi¶ng d¹y kh«ng ph¶i lµ mèi

quan t©m cña mét c¸ nh©n nµo, mµ ®ã lµ nhiÖm vô chung cña toµn x· héi.

ChÝnh sù ®æi míi ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc bËc tiÓu häc sÏ gãp phÇn t¹o con

ng-êi míi mét c¸ch cã hÖ thèng vµ v÷ng ch¾c.

Trong giai ®o¹n hiÖn nay, xu h-íng chung cña sù ®æi míi ph-¬ng ph¸p

d¹y häc ë bËc tiÓu häc lµ lµm sao ®Ó gi¸o viªn kh«ng chØ lµ truyÒn thô kiÕn thøc

mµ cßn lµ ng-êi tæ chøc, ®Þnh h-íng cho häc sinh ho¹t ®éng, ®Ó häc sinh huy

®éng vèn hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña b¶n th©n vµo viÖc chiÕm lÜnh tri thøc

míi.

Nh- chóng ta ®· biÕt TiÕng ViÖt võa lµ m«n häc chÝnh, võa lµ m«n c«ng

cô gióp häc sinh tiÕp thu c¸c m«n häc kh¸c ®-îc tèt h¬n. Cho nªn t«i chän cho

m×nh ®Ò tµi: “H-íng dÉn häc sinh líp 2 häc TËp lµm v¨n ” v× t«i nhËn thÊy

®èi víi ng-êi ViÖt Nam th× TiÕng ViÖt rÊt quan träng trong cuéc sèng, trong

giao tiÕp, trong häc tËp vµ sinh ho¹t.

Đồng thời, trong thực tế häc sinh líp 2 vèn sèng cßn Ýt, vèn hiÓu biÕt vÒ

TiÕng ViÖt cßn rÊt s¬ sµi, ch-a ®Þnh râ trong giao tiÕp, viÕt v¨n c©u cßn côt lñn.

HoÆc c©u cã thÓ cã ®ñ ý nh-ng ch-a cã h×nh ¶nh. C¸c tõ ng÷ ®-îc dïng vÒ

nghÜa cßn ch-a râ rµng. ViÖc tr×nh bµy, diÔn ®¹t ý cña c¸c em cã møc ®é rÊt s¬

l-îc, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng miªu t¶.

ChÝnh v× muèn ®Ó c¸c em cã kh¶ n¨ng hiÓu TiÕng ViÖt h¬n, biÕt dïng tõ

ngữ mét c¸ch phï hîp trong c¸c t×nh huèng (chia vui, chia buån, an ñi, ®Ò nghÞ,

xin lçi.) nªn ngay tõ ®Çu n¨m häc t«i ®· h-íng vµ cïng c¸c em më réng hiÓu

biÕt vÒ TiÕng ViÖt qua c¸c ph©n m«n trong m«n TiÕng ViÖt, ®Æc biÖt lµ ph©n

m«n TËp lµm v¨n.

2. Môc ®Ých nghiªn cøu

Qua ®Ò tµi nµy t«i mong muèn ®-îc gãp mét phÇn nhá vµo viÖc rÌn cho

häc sinh ba kü n¨ng chÝnh:

- Sö dông ®óng nghi thøc lêi nãi.

- T¹o lËp v¨n b¶n phôc vô ®êi sèng hµng ngµy.

- Nãi viÕt nh÷ng vÊn ®Ò theo chñ ®iÓm. (Đây là phần quan trọng và khó

nhất )

D¹y TiÕng ViÖt ë tiÓu häc nãi chung vµ d¹y TËp lµm v¨n nãi riªng kh«ng

ph¶i lµ d¹y lý thuyÕt ng«n ng÷, mµ ®ã lµ viÖc d¹y ho¹t ®éng ng«n ng÷. Bëi thÕ

2

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

c¸c yÕu tè cu¶ t×nh huèng giao tiÕp rÊt ®-îc quan t©m. NÕu nh- trong d¹y c©u,

t×nh huèng giao tiÕp míi chØ ®-îc chó ý mét phÇn th× trong d¹y TËp lµm v¨n,

t×nh huèng giao tiÕp ®-îc chó ý mét c¸ch toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ h¬n, c¸c t×nh

huèng hiÖn ra còng cô thÓ vµ râ rµng h¬n. NÕu nh- trong d¹y c©u, ta cã thÓ l-ít

nhanh qua nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp, th× ng-îc l¹i, trong lµm v¨n kh«ng thÓ

kh«ng ®Ò cËp t×nh huèng. Bµi v¨n viÕt ra bao giê còng h-íng tíi ®èi t-îng

ng-êi ®äc, ng-êi nghe cô thÓ víi nh÷ng néi dung vµ môc ®Ých cô thÓ. Kh«ng

thÓ cã mét bµi v¨n viÕt chung chung, kh«ng râ ®èi t-îng, kh«ng râ néi dung vµ

môc ®Ých giao tiÕp. NÕu nh- trong viÖc d¹y c©u, viÖc ®¸nh gi¸ c©u ®óng, c©u sai

®· võa cÇn ph¶i chó ý ®Õn quy t¾c ng«n ng÷, võa cÇn ph¶i chó ý ®Õn quy t¾c

giao tiÕp, th× ë bËc bµi v¨n, bËc v¨n b¶n l¹i cµng cÇn ph¶i nh- thÕ. Lóc nµy, viÖc

®¸nh gi¸ toµn bé chÊt l-îng bµi v¨n viÕt ra lµ ë chç cã sù phï hîp víi giao tiÕp

hay kh«ng, chø kh«ng ph¶i ë mét vµi ®iÓm ®óng sai mang tÝnh chÊt bé phËn

trong tõ, trong c©u. Nh÷ng bµi v¨n cã sù phï hîp cao víi ®èi t-îng, néi dung vµ

môc ®Ých giao tiÕp lµ nh÷ng bµi v¨n tèt.

Bëi thÕ, viÖc d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh cÇn ph¶i chó ý tíi viÖc d¹y

c¸c em nãi, viÕt ®óng quy t¾c giao tiÕp, ®óng nghi thøc lêi nãi, nghÜa lµ ph¶i

chó ý ®Çy ®ñ tíi nh÷ng yÕu tè ngoµi ng«n ng÷ nh-ng l¹i ®Ó l¹i dÊu Ên ®Ëm nÐt

trong ng«n ng÷.

3. §èi t-îng nghiªn cøu:

Chương trình và nội dung phân môn Tập làm văn lớp 2.

Học sinh lớp 2 nói chung, đặc biệt là học sinh lớp mình giảng dạy.

4. §èi t-îng khảo sát và đối tượng thực nghiệm:

Häc sinh líp 2, ®Æc biÖt lµ häc sinh líp 2A4, năm học 2011 – 2012

tr-êng TiÓu häc Thanh Xuân Trung – Thanh Xuân – Hµ Néi.

5. Các phương pháp nghiên cứu:

Khi thực hiện SKKN này, tôi đã sử dụng các phương pháp cơ bản sau:

- Phương pháp điều tra

- Phương pháp thống kê

- Phương pháp phân tích

- Phương pháp so sánh

- Phương pháp thực nghiệm

- Phương pháp trắc nghiệm khách quan

6. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:

Đề tài Hướng dẫn học sinh lớp 2 học Tập làm văn được tôi nghiên cứu

ngay từ khi vào năm học đầu 2011 – 2012 – khi tôi được phân công giảng dạy

lớp 2A4.

3

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

B. NỘI DUNG

1. Nội dung lý luận

1.1. Môc tiªu, ®Æc tr-ng bé m«n:

a, VÞ trÝ cña d¹y häc TËp lµm v¨n

Ở tiÓu häc, nhÊt lµ líp 2, TËp lµm v¨n lµ mét trong nh÷ng ph©n m«n cã

tÇm quan träng ®Æc biÖt (ë líp 1 c¸c em ch-a ®-îc häc, lªn líp 2 häc sinh míi

b¾t ®Çu ®-îc häc, ®-îc lµm quen. )

M«n TËp lµm v¨n gióp häc sinh cã kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt ®-îc

ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ luyÖn ®äc cho ®Õn luyÖn nãi, luyÖn viÕt thµnh bµi

v¨n theo suy nghÜ cña tõng c¸ nh©n. TËp cho c¸c em ngay tõ nhá nh÷ng hiÓu

biÕt s¬ ®¼ng ®ã còng chÝnh lµ rÌn cho c¸c em tÝnh tù lËp, tù träng. Con ng-êi

v¨n ho¸ sÏ h×nh thµnh ë c¸c em tõ nh÷ng viÖc nhá nhÆt, t-ëng nh- kh«ng quan

träng ®ã.

b, NhiÖm vô cña ph©n m«n TËp lµm v¨n:

Lµm v¨n cã nghÜa lµ t¹o lËp v¨n b¶n. NhiÖm vô chÝnh cña ph©n m«n TËp

lµm v¨n lµ rÌn luyÖn cho häc sinh kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n.ë ®©y thuËt ng÷ “v¨n

b¶n ” ®-îc dïng ®Ó chØ s¶n phÈm hoµn chØnh cña lêi nãi trong mét hoµn c¶nh

giao tiÕp cô thÓ. §ã kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét bµi v¨n gåm nhiÒu c©u; nhiÒu ®o¹n;

còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ë d¹ng viÕt; cµng kh«ng ph¶i chØ lµ lo¹i v¨n kÓ

chuyÖn hay miªu t¶ theo phong c¸ch nghÖ thuËt. Trong hoµn c¶nh giao tiÕp cô

thÓ, s¶n phÈm lêi nãi hoµn chØnh mµ mét ng-êi t¹o lËp ®-îc cã thÓ chØ lµ mét

c©u chµo, mét lêi c¶m ¬n hay mét vµi dßng th¨m hái, chóc mõng trªn tÊm

thiÕp... §èi víi líp 2, d¹y TËp lµm v¨n tr-íc hÕt lµ rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c

kÜ n¨ng phôc vô häc tËp vµ giao tiÕp h»ng ngµy, cô thÓ lµ:

* D¹y c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu, nh-: chµo hái, tù giíi thiÖu, c¶m ¬n,

xin lçi, nhê cËy, yªu cÇu, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh, t¸n thµnh, tõ chèi, chia vui,

chia buån...

* D¹y mét sè kü n¨ng phôc vô häc tËp vµ ®êi sèng, nh-: khai b¶n tù

thuËt ng¾n, viÕt nh÷ng bøc th- ng¾n, nhËn vµ gäi ®iÖn tho¹i, ®äc vµ lËp danh

s¸ch häc sinh, tra môc lôc s¸ch, ®äc thêi kho¸ biÓu, ®äc vµ lËp thêi gian biÓu...

* B-íc ®Çu d¹y c¸ch tæ chøc ®o¹n v¨n, bµi v¨n th«ng qua nhiÖm vô kÓ

mét sù viÖc ®¬n gi¶n hoÆc t¶ s¬ l-îc vÒ ng-êi, vËt xung quanh theo gîi ý b»ng

tranh, b»ng c©u hái.

Bªn c¹nh ®ã, do quan niÖm tiÕp thu v¨n b¶n còng lµ mét lo¹i kü n¨ng vÒ

v¨n b¶n cÇn ®-îc rÌn luyÖn, trong c¸c tiÕt TËp lµm v¨n tõ gi÷a häc kú II trë ®i,

s¸ch gi¸o khoa tæ chøc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe cho häc sinh th«ng qua h×nh

thøc nghe kÓ chuyÖn - tr¶ lêi c©u hái theo néi dung c©u chuyÖn.

Cuèi cïng, còng nh- c¸c ph©n m«n vµ m«n häc kh¸c, ph©n m«n TËp lµm

v¨n, th«ng qua néi dung d¹y häc cña m×nh, cã nhiÖm vô trau dåi cho häc sinh

th¸i ®é øng xö cã v¨n ho¸, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc, båi d-ìng

nh÷ng t×nh c¶m lµnh m¹nh, tèt ®Ñp cho c¸c em.

4

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

c, Néi dung ph©n m«n TËp lµm v¨n ë líp 2:

Néi dung c¸c bµi häc vÒ TËp lµm v¨n ë líp 2 gióp c¸c em häc sinh thùc

hµnh rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng nãi, viÕt, nghe, phôc vô cho viÖc häc tËp vµ giao

tiÕp h»ng ngµy, cô thÓ:

* Thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu, nh-: chµo hái; tù giíi

thiÖu; c¶m ¬n; xin lçi; kh¼ng ®Þnh; phñ ®Þnh; mêi, nhê , yªu cÇu, ®Ò nghÞ; chia

buån, an ñi; chia vui, khen ngîi; ng¹c nhiªn, thÝch thó; ®¸p l¹i lêi chµo, lêi tù

giíi thiÖu; ®¸p lêi c¶m ¬n; ®¸p lêi xin lçi; ®¸p lêi kh¼ng ®Þnh; ®¸p lêi phñ ®Þnh;

®¸p lêi ®ång ý; ; ®¸p lêi chia vui; ®¸p lêi khen ngîi; ; ®¸p lêi tõ chèi; ®¸p lêi

an ñi.

* Thùc hµnh vÒ mét sè kü n¨ng phôc vô häc tËp vµ ®êi sèng h»ng ngµy,

nh-: viÕt b¶n tù thuËt ng¾n, lËp danh s¸ch häc sinh, tra môc lôc s¸ch, ®äc thêi

kho¸ biÓu, nhËn vµ gäi ®iÖn tho¹i, viÕt nh¾n tin, lËp thêi gian biÓu, chÐp néi quy,

®äc sæ liªn l¹c.

* Thùc hµnh rÌn luyÖn vÒ kü n¨ng diÔn ®¹t (nãi, viÕt ), nh-: kÓ vÒ ng-êi

th©n trong gia ®×nh, vÒ sù vËt hay sù viÖc ®-îc chøng kiÕn; t¶ s¬ l-îc vÒ ng-êi,

vËt xung quanh theo gîi ý b»ng tranh hoÆc c©u hái...

* Thùc hµnh rÌn luyÖn vÒ kü n¨ng nghe: dùa vµo c©u hái gîi ý ®Ó kÓ l¹i

hoÆc nªu ®-îc ý chÝnh cña mÈu chuyÖn ng¾n ®· nghe.

Nh- vËy, phÇn TËp lµm v¨n trong SGK TiÕng ViÖt 2 kh«ng ph¶i chØ gióp

häc sinh n¾m c¸c nghi thøc tèi thiÓu cu¶ lêi nãi vµ biÕt sö dông c¸c nghi thøc

®ã trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau, nh- n¬i c«ng céng, trong tr-êng häc, ë

gia ®×nh víi nh÷ng ®èi t-îng kh¸c nhau, nh- b¹n bÌ, thÇy c«, bè mÑ, ng-êi xa

l¹...mµ cßn lµ viÖc n¾m c¸c kü n¨ng giao tiÕp th«ng th-êng kh¸c; t¹o lËp v¨n

b¶n phôc vô ®êi sèng h»ng ngµy; nãi, viÕt nh÷ng vÊn ®Ò theo chñ ®iÓm quen

thuéc.

Trong tõng bµi häc, ®Ó rÌn nh÷ng kü n¨ng trªn, c¸c nh©n tè ngoµi ng«n

ng÷ bao giê còng ®-îc chó ý.

VÝ dô: ®Ó luyÖn viÖc sö dông ®óng nghi thøc lêi nãi (TuÇn 29 Bµi tËp 1)

s¸ch ®· ra mét bµi tËp nh- sau:

Cã mét ng-êi l¹ ®Õn nhµ em gâ cöa vµ tù giíi thiÖu: “Chó lµ b¹n bè

ch¸u. Chó ®Õn th¨m bè mÑ ch¸u.” Néi dung còng nh- môc ®Ých giao tiÕp hiÖn

lªn qua c¸ch hái cña bµi tËp bè mÑ cã nhµ hoÆc bè mÑ kh«ng cã nhµ. Víi nh÷ng

yÕu tè ngoµi ng«n ng÷ nh- vËy ®ßi hái häc sinh ph¶i biÕt c©n nh¾c, lùa chän

tr-íc khi nãi nh÷ng tõ ng÷, nh÷ng kiÓu c©u sao cho phï hîp. ViÖc lùa chän lêi

nãi trong tõng t×nh huèng giao tiÕp nh- vËy kh«ng thÓ tuú tiÖn, hay chØ b¶o

®¶m ®óng quy t¾c ng÷ ph¸p cña ng«n ng÷.

Víi c¸ch biªn so¹n nµy, giê d¹y TËp lµm v¨n trë nªn linh ho¹t h¬n, g¾n

víi cuéc sèng ®êi th-êng h¬n vµ còng v× thÕ gióp häc sinh høng thó trong giê

häc, dÔ dµng v-ît qua nh÷ng lùc c¶n t©m lý vèn th-êng xuÊt hiÖn trong nh÷ng

giê häc tiÕng nãi chung, giê häc TËp lµm v¨n nãi riªng.

5

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

Do môc ®Ých, nhiÖm vô vµ yªu cÇu cô thÓ cña mçi bµi tËp lµm v¨n mµ

viÖc d¹y TËp lµm v¨n cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa to lín. Nã trë thµnh mét

trong nh÷ng môc tiªu quan träng khi d¹y häc ë tr-êng tiÓu häc.

2. Thực trạng

§Ó cã biÖn ph¸p, ph-¬ng ph¸p d¹y häc tèt, bản thân tôi nh×n nhận vµ

®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨m häc 2011 - 2012 như sau.

2.1. ThuËn lîi:

HiÖn nay ®-îc sù quan t©m cña Bé - Së – Phßng Gi¸o dôc vµ ®Æc biÖt

lµ trùc tiÕp Ban gi¸m hiÖu c¸c tr-êng quan t©m ®Õn ®æi míi ph-¬ng ph¸p - ®Çu

t- cho gi¸o viªn ®i s©u t×m hiÓu c¸c ph©n m«n míi. MÆt kh¸c viÖc häc tËp cña

häc sinh hiÖn giê còng ®-îc c¸c bËc phô huynh rÊt quan t©m . Bªn c¹nh ®ã

ph©n m«n TËp lµm v¨n lµ mét ph©n m«n míi l¹ víi häc sinh nªn c¸c em rÊt tß

mß, h¸o høc ®-îc häc, ®-îc t×m hiÓu. ChÝnh v× vËy, ®ã lµ ®éng lùc thóc ®Èy

yªu cÇu mçi gi¸o viªn d¹y líp 2 chó ý quan t©m ®Õn viÖc d¹y TËp lµm v¨n cho

häc sinh.

VÒ néi dung: s¸ch TiÕng ViÖt 2 míi kh¸c víi s¸ch TiÕng ViÖt 2 cò, trong

mçi tiÕt häc, thËm chÝ c¶ mét giai ®o¹n häc tËp chØ d¹y ®¬n ®iÖu mét néi dung

(VÝ dô: §iÒn tõ (nöa ®Çu häc kú I ) Quan s¸t tranh tr¶ lêi c©u hái (nöa cuèi häc

kú I ) Tr¶ lêi c©u hái dùa vµo bµi v¨n (nöa ®Çu häc kú II ) Dïng tõ ®Æt c©u (nöa

cuèi häc kú II ), trong s¸ch TiÕng ViÖt 2 míi, c¸c bµi tËp thiÕt thùc h¬n vÒ néi

dung; ®a d¹ng, phong phó h¬n vÒ kiÓu lo¹i. Trong mét tiÕt häc, c¸c lo¹i bµi tËp

®-îc bè trÝ xen kÏ, g¾n kÕt víi nhau, lµm næi râ thªm chñ ®iÓm.

C¶ n¨m häc cã 35 tuÇn th× häc sinh ®-îc häc 31 tiÕt TËp lµm v¨n (Mét

tuÇn häc sinh ®-îc häc 1 tiÕt TËp lµm v¨n ) . Trong 4 tuÇn «n tËp gi÷a häc kú I

vµ gi÷a häc kú II, cuèi häc kú I vµ cuèi häc kú II (mçi tuÇn cã 10 tiÕt) còng cã

rÊt nhiÒu bµi tËp thuéc ph©n m«n TËp Lµm V¨n.

Một trong những thuận lợi của lớp tôi là được phụ huynh quan tâm và

trang bị bảng thông minh - một phương tiện dạy học hiện đại nên tôi dễ dàng

khai thác tư liệu sống trên Internet để đưa vào bài dạy hoặc các phần mềm tiện

ích khác.

2.2. Khã kh¨n:

Trong n¨m häc 2012 – 2012, t«i ®-îc ph©n c«ng chñ nhiÖm líp 2A4 cã

44 häc sinh trong ®ã cã 25 häc sinh nam . C¸c em nãi chung tiÕp thu bµi tèt,

hiÓu bµi ngay. Tuy nhiªn kü n¨ng nghe nãi cña c¸c em kh«ng ®ång ®Òu, cã mét

sè em nãi cßn nhá, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t suy nghÜ, diÔn ®¹t bµi häc cßn chËm , yÕu

MÆt kh¸c, do thùc tÕ häc sinh míi ®-îc lµm quen víi ph©n m«n TËp lµm

v¨n ë líp 2 nªn häc sinh cßn nhiÒu bì ngì, ch-a cã ph-¬ng ph¸p häc tËp bé

m«n mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý.

6

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

3. Quá trình triển khai và thực hiện đề tài:

3.1. Nghiên cứu kĩ nội dung chương trình và phương pháp dạy học các bài

cụ thể theo tuần học (chủ điểm, thể loại)

* Mçi tiÕt häc TËp lµm v¨n trong tuÇn th-êng gåm 2, 3 bµi tËp; riªng c¸c tuÇn

¤n tËp gi÷a häc kú vµ cuèi häc kú, néi dung thùc hµnh vÒ TËp lµm v¨n ®-îc r¶i

ra trong nhiÒu tiÕt «n tËp .

ë tõng bµi tËp, h-íng dÉn häc sinh thùc hiÖn theo hai b-íc:

- B-íc 1:

ChuÈn bÞ: X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi tËp, t×m hiÓu néi dung vµ c¸ch lµm

bµi, suy nghÜ ®Ó t×m tõ, chän ý, diÔn ®¹t c©u v¨n...

-B-íc 2:

Lµm bµi: Thùc hµnh nãi hoÆc viÕt theo yªu cÇu cña bµi tËp; cã thÓ tham

kh¶o c¸c vÝ dô trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó nãi, viÕt theo c¸ch cña riªng m×nh.

* H-íng dÉn häc sinh lµm bµi tËp

- Gióp häc sinh n¾m v÷ng yªu cÇu cña bµi tËp ( b»ng c©u hái, lêi giíi

thiÖu, tranh ¶nh... )

- Gióp häc sinh ch÷a mét phÇn cña bµi tËp lµm mÉu ( mét HS ch÷a mÉu

trªn b¶ng líp hoÆc c¶ líp lµm vµo vë TiÕng ViÖt ) - HS thùc hµnh.

- HS lµm bµi vµo vë TiÕng ViÖt. GV uèn n¾n.

- GV tæ chøc cho HS trao ®æi, nhËn xÕt vÒ kÕt qu¶, rót ra nh÷ng ®iÓm ghi

nhí vÒ tri thøc.

* §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh, luyÖn tËp ë líp, h-íng dÉn ho¹t ®éng tiÕp nèi (ë

ngoµi líp, sau tiÕt häc. )

- H-íng dÉn HS nhËn xÐt kÕt qu¶ cña b¹n, tù ®¸nh gi¸ kÕt qña cña b¶n

th©n trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp trªn líp; nªu nhËn xÐt chung, biÓu d-¬ng nh÷ng

HS thùc hiÖn tèt.

- Khi tÊt c¶ c¸c bµi tËp ®· ®-îc ch÷a xong, GV cã lêi nhËn xÐt chung,

rót kinh nghiÖm. Mçi tiÕt TËp lµm v¨n, GV nªn chó ý ®Õn mét sè em giái, mét

sè em kÐm cã tiÕn bé ®Ó cho néi dung nhËn xÐt kh«ng chung chung qu¸. GV

kh«ng quªn nhËn xÐt vÒ nh÷ng yªu cÇu tÝch hîp trong tiÕt häc; kÜ n¨ng nãi, t-

thÕ ngåi viÕt, cÇm bót, ch÷ viÕt... vµ nhÊt lµ l-u ý, nh¾c nhë HS thùc hµnh

nh÷ng ®iÒu ®· häc ®-îc.

- Nªu yªu cÇu, h-íng dÉn HS thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng tiÕp nèi nh»m

cñng cè kÕt qña thùc hµnh luyÖn tËp ë líp (Thùc hµnh giao tiÕp ngoµi líp häc,

sö dông kü n¨ng ®· häc vµo thùc tÕ cuéc sèng...)

7

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

Cụ thể:

3.1.1. C¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu:

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

Tr-íc hÕt GV cÇn cho HS thÊy ®-îc sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña c¸c

nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu, VÝ dô:

- Lêi chµo khi míi gÆp nhau còng nh- tr-íc khi chia tay lµ phÐp lÞch sù,

thÓ hiÖn ng-êi cã v¨n ho¸ trong tiÕp xóc, khiÕn cho mäi ng-êi thÊy th©n mËt,

gÇn gòi nhau h¬n.

- ViÖc tù giíi thiÖu mét ®«i ®iÒu cÇn thiÕt vÒ b¶n th©n gióp cho nh÷ng

ng-êi míi gÆp nhau lÇn ®Çu thÊy th©n thiÖn, hoµ ®ång h¬n.

- C¶m ¬n vµ xin lçi lµ nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp th-êng gÆp trong cuéc

sèng. Mét ng-êi nµo ®ã (cã thÓ lµ ng-êi th©n trong gia ®×nh, cã thÓ lµ thÇy c«

hay b¹n bÌ ë tr-êng, cã thÓ lµ ng-êi hµng xãm l¸ng giÒng hay nh÷ng ng-êi xa

l¹ ta míi gÆp ) ®· gióp ta mét ®iÒu g× ®ã (cã thÓ lµ mét lêi khuyªn, mét viÖc

lµm, mét vËt tÆng... ) ta ®Òu ph¶i c¶m ¬n. Ng-îc l¹i, ta ph¶i xin lçi khi trãt ®Ó

x¶y ra mét ®iÒu g× ®ã g©y hËu qu¶ kh«ng hay cho ng-êi kh¸c. VÝ dô mét lêi

nãi, mét viÖc lµm dÉu v« t×nh hay khi nãng n¶y...lµm xóc ph¹m, g©y ¶nh h-ëng

kh«ng tèt ®Õn ng-êi kh¸c. §Êy lµ lý do v× sao ta ph¶i c¶m ¬n hay xin lçi.

- Kh¼ng ®Þnh cã nghÜa lµ thõa nhËn lµ cã, lµ ®óng.

- Phñ ®Þnh cã nghÜa tr¸i ng-îc: b¸c bá sù tån t¹i, sù cÇn thiÕt cña mét c¸i

g×, mét ®iÒu g× ®ã. (Lưu ý nội dung giảm tải – không làm bài tập 1, 2)

- Mêi lµ tá ý muèn hay yªu cÇu ng-êi kh¸c lµm viÖc g× ®ã mét c¸ch lÞch

sù, tr©n träng.

VÝ dô:

B¹n ®Õn th¨m nhµ. Em më cöa vµ mêi b¹n vµo ch¬i

- Nhê cã nhiÒu nghÜa nh-ng nghÜa th«ng th-êng ë ®©y lµ yªu cÇu ng-êi

kh¸c lµm gióp cho mét viÖc g× ®ã.

VÝ dô:

Em thÝch mét bµi h¸t mµ b¹n ®· thuéc. Em nhê b¹n chÐp l¹i cho m×nh.

- Yªu cÇu cã nhiÒu nghÜa nh-ng nghÜa th«ng th-êng ë ®©y lµ nªu ra

mét ®iÒu, tá ý muèn ng-êi kh¸c lµm mµ c«ng viÖc ®ã thuéc tr¸ch nhiÖm, kh¶

n¨ng cña ng-êi Êy.

- §Ò nghÞ còng cã nhiÒu nghÜa mµ nghÜa th«ng th-êng ë ®©y lµ ®-a ra ý

kiÕn vÒ mét viÖc nªn lµm hoÆc mét yªu cÇu muèn ng-êi kh¸c ph¶i lµm theo.

VÝ dô:

B¹n ngåi bªn c¹nh nãi chuyÖn trong giê häc. Em yªu cÇu (hoÆc ®Ò nghÞ )

b¹n gi÷ trËt tù ®Ó nghe c« gi¸o gi¶ng.

- Chia buån lµ muèn cïng chÞu mét phÇn c¸i buån víi ng-êi kh¸c.

- An ñi th-êng lµ dïng lêi khuyªn gi¶i ®Ó lµm dÞu nçi ®au khæ buån

phiÒn ë ng-êi kh¸c.

8

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

- Chia vui: Chia sÎ niÒm vui víi ng-êi kh¸c.

- Khen hay chª lµ viÖc biÓu lé nhËn xÐt tèt xÊu cña m×nh ®èi víi mét

ng-êi, mét vËt, mét viÖc nµo ®ã. Khen lµ sù ®¸nh gi¸ tèt vÒ ai ®ã, vÒ c¸i g×, viÖc

g×...m×nh thÊy võa ý, hµi lßng.

- Ng¹c nhiªn lµ ph¶n øng rÊt lÊy lµm l¹, c¶m thÊy ®iÒu tr-íc m¾t, ®iÒu

diÔn ra lµ hoµn toµn bÊt ngê.

- ThÝch thó lµ c¶m gi¸c hµi lßng, vui vÎ, lµ viÖc c¶m thÊy mét ®ßi hái nµo

®ã cña m×nh ®· ®-îc ®¸p øng.

- §ång ý lµ cã cïng ý kiÕn nh- ý kiÕn ®· nªu, tøc cïng mét ý kiÕn nh-

nhau.

Khi thùc hµnh vÒ c¸c nghi thøc lêi nãi tèi thiÓu ph¶i chó ý c¶ cö chØ, th¸i

®é, t×nh c¶m.

* Khi chµo hái hoÆc tù giíi thiÖu: lêi nãi, giäng nãi, vÎ mÆt, ¸nh m¾t, nô

c-êi...ph¶i tuú tõng ®èi t-îng m×nh gÆp gì vµ nh÷ng ®iÒu nµy còng chøa ®ùng

néi dung tiÕp xóc. C¸ch chµo hái, c¸ch x-ng h« ph¶i phï hîp víi tõng ng-êi,

+ Khi chµo hái ng-êi trªn (bè, mÑ thÇy ,c«...) em cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é

nh- thÕ nµo? §Ó thÓ hiÖn th¸i ®é ®ã, em cÇn chó ý g× vÒ: vÎ mÆt, giäng nãi, cö

chØ?

+ Khi chµo hái b¹n bÌ, em cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é g× ®èi víi b¹n?

VÝ dô:

Chµo b¹n khi gÆp nhau ë tr-êng: - Chµo b¹n!

HoÆc:

- Chµo cËu!

- Chµo c¸c b¹n!

- Chµo An!

liÒn víi c¸ch biÓu hiÖn, t×nh c¶m, th¸i ®é cñ¶ m×nh khiÕn mäi ng-êi th«ng c¶m,

bá qua cho lçi cña em.

Em nhí x¸c ®Þnh râ ®èi t-îng cÇn c¶m ¬n:

VÝ dô:

M×nh c¶m ¬n b¹n.

+ NÕu lµ ng-êi trªn (cao tuæi h¬n ), lêi c¶m ¬n cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é lÔ

phÐp, kÝnh träng.

VÝ dô:

Ch¸u c¶m ¬n b¸c ¹!

thµnh, yªu mÕn.

9

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

VÝ dô:

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

ChÞ c¶m ¬n em.

bÌ....mµ ta cã cö chØ, lêi lÏ cho phï hîp.

Tõng cö chØ, nÐt mÆt, giäng nãi...®Òu gãp phÇn béc lé néi dung cña lêi

c¶m ¬n hay xin lçi.

Néi dung cña lêi c¶m ¬n hay xin lçi ®Òu cã ba phÇn:

lçi,v« cïng xin lçi... Thø hai lµ ta c¶m ¬n hay xin lçi ai? Thø ba lµ c¶m ¬n hay

xin lçi vÒ ®iÒu g×, viÖc g×?

C¸ch diÔn ®¹t lêi c¶m ¬n hay xin lçi còng rÊt phong phó, ®a d¹ng.

VÝ dô:

- Xin lçi b¹n nhÐ!

- M×nh xin lçi b¹n.

- Xin lçi b¹n, m×nh v« ý qu¸!

* Khi nãi lêi kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh, ng÷ ®iÖu cña lêi nãi cã phÇn quan

träng ®èi víi néi dung. CÇn nhÊn giäng ë nh÷ng tõ ng÷ cã nghÜa kh¼ng ®Þnh

hay phñ ®Þnh. HS cÇn chó ý: Lêi kh¼ng ®Þnh th-êng cã c¸c tõ cã; cßn lêi phñ

ý nội dung giảm tải: không làm bài tập 1, 2)

VÝ dô:

MÑ cã mua b¸o kh«ng?

+ Cã, mÑ cã mua b¸o.

HoÆc: + Kh«ng, mÑ kh«ng mua b¸o.

gièng nhau nh-ng ®-îc diÔn ®¹t b»ng ba c¸ch kh¸c nhau:

*Lêi mêi, nhê, yªu cÇu, ®Ò nghÞ th-êng g¾n víi cö chØ, nÐt mÆt, giäng

nãi. V× vËy khi nãi ta cÇn cã cö chØ, giäng ®iÖu cho phï hîp.

VÝ dô:

B¹n ®Õn th¨m nhµ em. Em më cöa vµ mêi b¹n vµo ch¬i:

- Vui qu¸, chµo Mai! Mêi b¹n vµo nhµ ch¬i ( nÕu b¹n míi quen )

10

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

th«ng c¶m víi nhau.

NguyÔn ThÞ Chóc Quúnh

Chó ý giäng hái th¨m ph¶i nhÑ nhµng, t×nh c¶m. Khi nãi lêi an uØ víi

c¸ch x-ng h«)

VÝ dô:

*Khi nãi lêi chia vui cÇn chó ý: ng-êi m×nh chia vui lµ ai? Chia vui vÒ

chuyÖn g×?T×nh c¶m, th¸i ®é, cö chØ khi nãi ph¶i nh- thÕ nµo cho phï hîp?

VÝ dô:

Nãi lêi chóc mõng cña em víi chÞ Liªn:

- Em xin chóc mõng chÞ!

HoÆc: - Chóc chÞ häc giái h¬n n÷a!

- Chóc chÞ n¨m sau ®-îc gi¶i cao h¬n.

- ChÞ häc giái qu¸, em rÊt tù hµo vÒ chÞ.

VÝ dô:

B¹n Nam häc rÊt giái:

- B¹n Nam häc míi giái lµm sao!

- B¹n Nam häc giái ghª!

- B¹n Nam häc giái thËt!

* ThÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn, thÝch thó:giäng nãi, vÎ mÆt cÇn thÓ hiÖn sù

ng¹c nhiªn, vui mõng, thÝch thó, nhÊn giäng vµo c¸c tõ thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn:

VÝ dô:

§-îc bè tÆng mét c¸i vá èc biÓn ®Ñp. Em nãi:

- Sao c¸i vá èc ®Ñp thÕ, l¹ thÕ, con c¶m ¬n bè.

- C¸i vá èc biÓn míi to vµ ®Ñp lµm sao!

- Con ch-a bao giê thÊy mét c¸i vá èc ®Ñp ®Õn thÕ.

*Lêi ®ång ý hay lêi tõ chèi ph¶i phï hîp víi ng-êi ®-a ra ®Ò nghÞ vµ

ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ. Nãi lêi tõ chèi cÇn nhÑ nhµng, khÐo lÐo cho

khái mÊt lßng nhau. Nãi lêi ®ång ý cÇn thÓ hiÖn sù s½n sµng vui vÎ.

11