SKKN Hướng dẫn học sinh kĩ năng phân tích biểu đồ Địa lý 7

Nâng cao chất lượng dạy và học là một vấn đề cấp bách của sự nghiệp giáo dục hiện nay . Với mục tiêu đào tạo lên những con người có giá trị về tư tưởng đạo đức, lối sống phù hợp , có kiến thức phổ thông cơ bản, có kĩ năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống để kịp thời đáp ứng được sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước . Do vậy cần phải đổi mới phương pháp dạy học .

Download

MỤC LỤC

A. PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ ...............................................................2

I. Lý do chọn đề tài:...............................................................................................2

II. Mục đích nghiên cứu: .......................................................................................3

III. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................3

IV.Phương pháp thí nghiệm và kế hoạch nghiên cứu ...........................................3

PHẦN THỨ HAI...................................................................................................4

NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ............................4

I. Thực trạng vấn đề nghiên cứu ............................................................................4

II.Phân tích các giải pháp ......................................................................................5

III. Kết quả thực hiện . .........................................................................................14

C.PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .....................................15

I. Kết luậ n ............................................................................................................15

II Khuyến nghị .....................................................................................................15

1/16

HƯỚNG DẪN HỌC SINH KĨ NĂNG PHÂN TÍCH BIỂU ĐỒ

ĐỊA LÝ 7

A. PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ

I. Lý do chọn đề tài:

1. Cơ sở lí luận

Nâng cao chất lượng dạy và học là một vấn đề cấp bách của sự nghiệp

giáo dục hiện nay . Với mục tiêu đào tạo lên những con người có giá trị về tư

tưởng đạo đức, lối sống phù hợp , có kiến thức phổ thông cơ bản, có kĩ năng

vận dụng kiến thức vào cuộc sống để kịp thời đáp ứng được sự nghiệp công

nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước . Do vậy cần phải đổi mới phương pháp

dạy học .

Trong nghị quyết trung ương lần thứ hai khóa 8 đã nêu rõ “ Ngành giáo

dục cần phải đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông cho

phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước”

Một trong các vấn đề đổi mới đó là đổi mới phương pháp dạy học theo

hương tích cực.

Phương pháp dạy học tích cực là tích cực hóa hoạt động nhận thức của

học sinh, lấy học sinh làm trung tâm , giáo giáo viên chỉ là người hướng dẫn học

sinh học tập tích cực để làm được điều đó dòi hỏi ngường giáo viên phải lỗ lực

rất nhiều trong việc nghiên cứu tìm tòi phương pháp dạy học cho từng bài ,

phù hợp từng đối tượng học sinh , phải đa dạng hóa các phương pháp và đặc biệt

chú trọng đến phương pháp làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm ,….

2. Cơ sở thực tiễn

Từ thực tiễn của việc thực hiện giảng dạy chương trình - sách giáo khoa

Địa lí lớp 7 ở trường THCS trong các năm vừa qua, nhằm góp phần nâng cao

khả năng phân tích các loại biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa cho giáo viên và học

sinh đồng thời giúp học sinh qua các biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa có khả

năng nhận thức kiến thức và tự hoàn thiện kiến thức về các môi trường tự nhiên.

Tôi nhận thấy rằng việc rèn luyện kĩ năng phân tích biểu đồ nhiệt độ và lượng

2/16

mưa trong dạy học địa lí nói chung và địa lí 7 nói riêng và đưa ra những nguyên

tắc chung trong việc rèn luyện kĩ năng phân tích biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa

là hết sức quan trọng và cần thiết. Chính vì vậy tôi đã lấy đề tài “Hướng dẫn

học sinh kĩ năng phân tích biểu đồ địa lý 7 ” làm đề tài nghiên cứu của mình.

II. Mục đích nghiên cứu:

- Giúp học sinh có kĩ năng phân tích biểu đồ nhiệt độ - lượng mưa một

cách thành thục.

- Giúp học sinh có khả năng nhận thức kiến thức và nắm vững kiến thức

trong và sau bài học.

- Góp phần thực hiện chủ nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập bộ

môn.

III. Đối tượng nghiên cứu

Giới hạn nghiên cứu: đề tài này tôi nghiên cứu ở một số bài học địa lí 7

trong chương trình- sách giáo khoa bậc THCS và giới hạn trong việc tạo kĩ năng

phân tích biểu đồ nhiệt độ - lượng mưa cho học sinh.

Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 7 Trường THCS Phan Đình Giót.

IV.Phương pháp thí nghiệm và kế hoạch nghiên cứu

1. Phương pháp nghiên cứu:

- Phương pháp thử nghiệm

- Phương pháp phân tích hệ thống

- Phương pháp bản đồ, biều đồ.

- Phương pháp khảo sát, thống kê.

2. Thời gian nghiên cứu:

Đề tài này đã được nghiên cứu trong thời gian năm học 2014 – 2015.

3/16

PHẦN THỨ HAI

NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. Thực trạng vấn đề nghiên cứu

1. Cấu trúc của biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa

Biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa thể hiện tình hình khí hậu của một địa

phương qua hai yếu tố: Nhiệt độ và lượng mưa trung bình của các tháng trong

năm. Biểu đồ gồm có hai trục tung hai bên và một trục hoành. Trục tung bên

phải có các vạch chia đều về nhiệt độ, tính bằng độ C( ⁰C); trục tung bên có các

vạch chia đều về lượng mưa, tính bằng milimet (mm). Trục hoành chia làm 12

phần, mỗi phần là một tháng và lần lượt ghi đều từ trái sang phải, từ tháng 1 đến

tháng 12 bằng số hoặc chữ.

Đường biểu diễn biến thiên nhiệt độ hàng năm được vẽ bằng đường cong

màu đỏ nối liền các tháng trong năm. Sự biến thiên lượng mưa hàng tháng được

thể hiện thông thường bằng hình cột màu xanh (hoặc đường cong màu xanh nối

lượng mưa trung bình các tháng trong năm).

2. Định lượng chỉ số nhiệt độ, lượng mưa và tham chiếu với môi

trường khí hậu.

Qua chỉ số nhiệt độ và lượng mưa trung bình hàng tháng, ta biết được

diễn biến khí hậu của địa phương đó như thế nào dựa vào chi tiết sau:

* Về nhiệt độ:

+ Trên 20⁰C là tháng nóng.

+ Từ 10⁰C đến 20⁰C là tháng mát ( tương ứng với tháng ấm áp xứ lạnh).

+ Từ 5⁰C đến 10⁰C là tháng lạnh ( tương ứng với tháng mát mẻ ở xứ lạnh).

+ Từ - 5⁰C đến 5⁰C là rét đậm.

+ Dưới -5⁰C là quá rét.

Nếu mùa nóng vào các tháng từ tháng 3 đến tháng 9 thì đó là một địa

điểm ở Bắc bán cầu (Mùa nóng từ 21/3 đến 23/9). Nếu mùa nóng vào các tháng

từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau thì đó là địa điểm ở Nam bán cầu (mùa nóng từ

4/16

23/9 năm trước đến 21 tháng 3 năm sau). Nếu địa điểm đó nóng quanh năm,

biên độ nhiệt nhỏ thì đó là một địa điểm ở vùng xích đạo.

Nếu trường hợp trong một năm đường biểu diễn nhiệt độ nhô cao hai đỉnh

(một năm có hai lần mặt trời lên thiên đỉnh) thì địa điểm đó thuộc khu vực nội

chí tuyến.

* Về lượng mưa:

+ Trên 100mm là tháng mưa ( Trung bình năm từ 1200 – 2500mm).

+ Từ 50mm - 100mm là tháng khô ( Trung bình năm từ 600 – 1200mm).

+ Từ 25mm - 50mm là tháng hạn ( Trung bình năm từ 300mm – 600mm).

+ Dưới 25 mm là tháng kiệt ( Chỉ có ở hoang mạc và bán hoang mạc –

Trung bình năm dưới 300mm).

* Tham chiếu các chỉ số nhiệt độ và lượng mưa để nhận biết đặc điểm

khí hậu của một địa phương thuộc kiểu khí hậu nào.

+ Nóng ẩm, mưa nhiều quanh năm: Môi trường xích đạo ẩm .

+ Mưa tập trung một mùa, nhiệt độ lớn hơn 20⁰C, thời kỳ khô hạn kéo

dài: Môi trường nhiệt đới

+ Mùa đông ấm, hè mát, mưa quanh năm và mưa nhiều vào thu đông:

Môi trường ôn đới hải dương.

+ Mùa đông rét, hè mát, mưa nhiều vào hè: Ôn đới lục địa .

+ Mưa ít, nhiệt độ cao quanh năm, đông lạnh: Môi trường hoang mạc.

+ Mùa hạ nóng và khô. Mùa đông không lạnh lắm. Mưa nhiều vào thu

đông: Khí hậu Địa Trung Hải.

II.Phân tích các giải pháp

1. Nguyên tắc chung:

Đọc đại lượng nhiệt độ cần khai thác:

+ Tháng nóng nhất là tháng mấy, nhiệt độ là bao nhiêu? Tháng lạnh nhất

là tháng mấy, nhiệt độ là bao nhiêu?

+ Mùa nóng từ tháng nào đến tháng nào, mùa lạnh từ tháng nào đến tháng nào?

+ Một năm có mấy lần nhiệt độ lên cao?

+ Chênh lệch nhiệt độ ( biên độ nhiệt) ? Nhiệt độ trung bình năm?

5/16

+ Qua đó biết đặc điểm chế độ nhiệt thuộc kiểu khí hậu nào.

Đọc đại lượng lượng mưa cần khai thác:

+ Mưa nhiều nhất vào tháng nào? Lượng mưa là bao nhiêu? Mưa ít nhất

là tháng nào? Lượng mưa là bao nhiêu?

+ Mùa mưa từ tháng nào đến tháng nào, mùa khô từ tháng nào đến tháng nào?

+ Sự phân bố mưa như thế nào? mưa đều quanh năm hay tập trung theo

mùa?

+ Tổng lượng mưa cả năm là bao nhiêu?

(Để xác định mùa mưa và mùa khô, học sinh cần tính tổng lượng mưa,

chia cho 12 tháng. Tháng nào mưa nhiều hơn hoặc bằng lượng mưa trung

bình thì là tháng mùa mưa, tháng nào nhỏ hơn lượng mưa trung bình thì đó

là tháng mùa khô).

2. Cách làm cụ thể:

Để xác định được tháng nóng nhất, cần hướng dẫn học sinh làm theo cách

sau: Học sinh xác định đỉnh cao nhất của đường biểu diễn màu đỏ, đó là thời

điểm nhiệt độ cao nhất. Các em cần đặt thước kẻ của mình trùng với điểm nhô

lên cao nhất đó nằm ngang song song với trục hoành cắt trục tung bên phải tại

một điểm. Đọc trị số nhiệt độ tại điểm đó sẽ xác định được nhiệt độ tháng cao

nhất. Sau đó học sinh quay thước kẻ hạ vuông góc từ điểm đó xuống trục hoành.

Đọc số chỉ tháng ở trục hoành để xác định tháng nóng nhất.

Để xác định nhiệt độ tháng thấp nhất, học sinh cần tìm được điểm thấp

nhất trên đường biểu diễn màu đỏ. Sau khi xác định được điểm đó, đặt thước kẻ

ngang với điểm đó song song với trục hoành, cắt trục tung bên phải tại một

điểm. Đọc trị số nhiệt độ ở điểm đó sẽ xác định được nhiệt độ tháng thấp nhất.

Biên độ nhiệt năm được tính bằng hiệu của tháng nóng nhất với tháng

lạnh nhất.

Để xác định lượng mưa tháng cao nhất và tháng thấp nhất, học sinh cần

tìm cột màu xanh cao nhất và cột thấp nhất. Đối với lượng mưa, dưới chân cột

đã được đánh số tháng nên học sinh có thể đọc được ngay. Đặt thước lên đầu cột

cao nhất hoặc thấp nhất đó, nằm ngang song song với trục hoành, cắt trục tung

6/16

bên trái tại một điểm. Đọc trị số tại trục tung bên trái sẽ xác định được tháng

mưa nhiều nhất hay ít nhất đó là bao nhiêu.

3. Các ví dụ cụ thể:

Ví dụ 1:

Biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa ở Singapo (Địa lí 7 trang 16): Xác định

đặc điểm khí hậu môi trường xích đạo ẩm qua biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa.

Hỏi:

Đường biểu diễn trung bình của các tháng trong năm cho thấy nhiệt độ

của Singapo có đặc điểm gì?

Lượng mưa cả năm khoảng bao nhiêu? Sự phân bố lượng mưa trong năm

ra sao? Sự chênh lệch giữa lượng mưa tháng thấp nhất và lượng mưa tháng cao

nhất là khoảng bao nhiêu milimet?

Qua những nhận xét trên hãy rút ra đặc điểm khí hậu môi trường xích đạo ẩm?

Trả lời:

Đường biểu diễn trung bình các tháng trong năm cho thấy nhiệt độ của

Singapo nóng quanh năm (tất cả các tháng đều trên 20⁰C), biên độ nhiệt rất thấp,

khoảng 2⁰C. Một năm có hai lần mặt trời lên thiên đỉnh.

7/16

Lượng mưa trung bình cả năm rất lớn, khoảng trên 2000mm. Mưa nhiều

quanh năm. Sự chênh lệch lượng mưa giữa tháng thấp nhất và tháng cao nhất là

khoảng 70 - 80mm.

Đặc điểm khí hậu môi trường nhiệt đới ẩm là: Nóng quanh năm, biên độ

nhiệt năm rất nhỏ. Lượng mưa lớn, mưa quanh năm.

Ví dụ 2: (Dùng cho câu hỏi bài cũ sau khi dạy bài “Môi trường đới ôn

hòa”).

Đọc hai biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa dưới đây, cho biết biểu đồ nào thuộc

kiểu khí hậu ôn đới hải dương, biểu đồ nào thuộc kiểu kí hậu ôn đới lục địa?

8/16

Trả lời:

* Biều đồ A:

- Tháng có nhiệt độ cao nhất là tháng 7, nhiệt độ khoảng 18⁰C. Tháng có

nhiệt độ thấp nhất là tháng 1, nhiệt độ là 8⁰C. Biên độ nhiệt năm là 10⁰C.

9/16

- Lượng mưa: Tổng lượng mưa trung bình năm là 820 mm. Mưa nhiều

đều quanh năm.

* Biểu đồ B:

- Tháng có nhiệt độ cao nhất là tháng 7, nhiệt độ là 20⁰C. Nhiệt độ tháng

thấp nhất là tháng 1, nhiệt độ là -12⁰C. Biên độ nhiệt năm là 32⁰C.

- Lượng mưa: Tổng lượng mưa trung bình năm nhỏ: 442 mm. Mưa ít đều

quanh năm.

Kết luận:

Biểu đồ A là thuộc kiểu môi trường ôn đới hải dương, biểu đồ B thuộc

kiểu môi trường ôn đới lục địa.

Ví dụ 3: (Bài tập 4 trang 22 SGK Địa lý 7)

Quan sát hai biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa của vùng nhiệt đới dưới đây

và cho biết thuộc bán cấu nào, tại sao?

10/16

Trả lời:

Biểu đồ A:

- Nhiệt độ cao, tất cả các tháng đều lớn hơn 20⁰C. Tháng cao nhất là tháng

6 nhiệt độ khoảng 31⁰C, thấp nhất là tháng 12, nhiệt độ khoảng 21⁰C. Biêm độ

nhiệt năm là 10⁰C.

- Mùa nhiệt độ cao từ tháng 4 đến tháng 10, mùa nhiệt độ xuống thấp từ

tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau.

- Đường biểu diễn nhiệt độ hai lần tăng cao trong một năm (hai lần Mặt

Trời lên thiên đỉnh).

- Tổng lượng mưa nhỏ, mưa tập trung vào một mùa từ tháng 5 đến tháng 10.

Kết luận: Biểu đồ A thuộc Bắc bán cầu.

Biểu đồ B:

- Nhiệt độ cao, tất cả các tháng đều có nhiệt độ từ 20⁰C trở lên. Nhiệt độ

tháng cao nhất là tháng 1, khoảng 33⁰C, tháng thấp nhất là tháng 6 khoảng 20⁰C.

Biên độ nhiệt năm là 13⁰C.

- Mùa nhiệt độ cao từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau. Mùa nhiệt

độ thấp từ tháng 4 đến tháng 9.

- Tổng lượng mưa nhỏ. Mưa nhiều vào các tháng từ tháng 10 năm trước

đến tháng 4 năm sau.

Kết luận: Biểu đồ B thuộc Nam bán cầu.

11/16

Tải về để xem bản đầy đủ

16 trang minhvan 13/06/2025 120

Download

Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Hướng dẫn học sinh kĩ năng phân tích biểu đồ Địa lý 7", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_huong_dan_hoc_sinh_ki_nang_phan_tich_bieu_do_dia_ly_7.doc