SKKN Giáo dục sự phát triển bền vững cho học sinh trường THPT Lê Lợi qua dạy học môn Địa lí lớp 12

1

I. MỞ ĐẦU

Hiện nay, môi trường tự nhiên, môi trường kinh tế - xã hội không ngừng có

những biến đổi sâu sắc và đang có sự tác động mạnh mẽ tới cuộc sống của con người.

Hàng loạt các sự cố về môi trường đã và đang xảy ra như: hiệu ứng nhà kính, thủng

tầng ôzôn, sự suy giảm tài nguyên rừng và tính đa dạng sinh học, ô nhiễm môi trường

nước, đất, không khí… Ở một vài nơi, môi trường xã hội cũng đang bị xuống cấp, khi

mà chiến tranh, xung đột và khủng bố đang đe dọa nền hòa bình. Vì vậy, phát triển bền

vững (PTBV) chính là mục tiêu mà chúng ta cần phải đạt tới để vừa đảm bảo được nhu

cầu của thế hệ hiện tại mà không làm ảnh hưởng tới khả năng đáp ứng nhu cầu của thế

hệ tương lai.

Tại hội nghị Thượng đỉnh về môi trường và phát triển năm 1992 ở Rio de

Janeiro, các nhà lãnh đạo thế giới đã khẳng định: PTBV là mục tiêu tối cao của thế

giới hiện đại. Thế giới toàn cầu sẽ không có tương lai nếu không PTBV…

Tuy nhiên, PTBV chỉ có thể đạt được nếu như chúng ta tiến hành đổi mới một

cách toàn diện và sâu sắc: đổi mới toàn diện trên cả ba mặt cơ bản: thể chế, công nghệ,

nhận thức và hành vi. Để đạt được điều này thì giáo dục có nhiệm vụ quan trọng hàng

đầu. Chính vì vậy, chúng ta có thể khẳng định giáo dục là chìa khóa của PTBV.

Trong nhà trường phổ thông, Địa lí là môn học có tính chất tổng hợp của những

tri thức khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Đây cũng là một trong những môn học

có “tính môi trường” nhất đối với giáo dục vì sự PTBV. Chính vì vậy, môn Địa lí ở

trường phổ thông có nhiều thuận lợi để giáo dục vì sự PTBV cho học sinh.

Là giáo viên giảng dạy môn Địa lí tại trường THPT, tôi nhận thấy rõ tính cấp

thiết, thực tế và vai trò của giáo dục vì sự PTBV cho học sinh. Với những lí do trên,

tôi chọn đề tài “Giáo dục sự phát triển bền vững cho học sinh trường THPT Lê Lợi

qua dạy học môn Địa lí lớp 12”

II. NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận

1.1. Phát triển (PT) là gì?

‘‘PT là một quá trình gồm nhiều thành tố khác nhau: kinh tế, kĩ thuật, xã hội,

chính trị, văn hóa và không gian... Mỗi thành tố ấy là một quá trình tiến hóa, nhằm

biến đổi một xã hội nông nghiệp phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên thành một xã hội

công nghiệp hiện đại ít phụ thuộc vào thiên nhiên.” (Nguyễn Đình Hòe - Môi trường

và sự phát triển bền vững, NXB Giáo dục năm 2007).

Như vậy PT là một quá trình xã hội đạt đến sự thỏa mãn những nhu cầu mà xã

hội ấy gọi là cơ bản. PT là quy luật chung của mọi thời đại, mọi quốc gia; là mục tiêu

của các chính phủ, là trách nhiệm chính trị của các quốc gia.

1.2. Bền vững (BV) là gì?

Trong tài liệu Chăm sóc Trái Đất đã viết: “BV là sự cải thiện chất lượng cuộc

sống của con người trong khuôn khổ phạm vi sức chứa của hệ sinh thái trợ giúp”.

“Bền vững là sự khỏe mạnh và sức sống văn hóa, kinh tế và môi trường lâu dài, có coi

trọng lâu dài tầm quan trọng của việc gắn hạnh phúc của chúng ta về mặt xã hội, tài

chính với môi trường”.

Như vậy, định nghĩa nói trên cho chúng ta thấy khái niệm BV liên quan đến

kinh tế, môi trường và xã hội và mối tương tác giữa ba bộ phận này. Mục đích của BV

là nâng cao chất lượng cuộc sống của con người trong sức chứa của Trái Đất. BV và

PT là hai khái niệm không thể tách rời nhau trong quá trình tiến hóa của loài người.

Chỉ có PT mới đảm bảo được tính BV.

2

1.3. Phát triển bền vững là gì?

Năm 1987, trong báo cáo “Tương lai của chúng ta”, Ủy ban quốc tế về Môi trường

và phát triển (WCBP) của Liên Hợp Quốc đã định nghĩa: “PTBV là sự phát triển thỏa

mãn những nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng các

nhu cầu của thế hệ tương lai”. Báo cáo này khẳng định, phát triển kinh tế và môi trường là

không tách rời nhau. PTBV ngày càng phổ biến trên qui mô toàn cầu.

Hội nghị thượng đỉnh Trái Đất về môi trường và phát triển (NCED) được tổ

chức tại Rio de Janeino (Brazil - 1992) và hội nghị thượng đỉnh thế giới về PTBV tại

Johannesburg (CH Nam Phi - 2002) đã đưa ra khái niệm: “PTBV là một quá trình phát

triển có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lí, hài hòa giữa ba mặt của sự phát triển là phát triển

kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường nhằm đáp ứng những nhu cầu của đời

sống con người trong hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng những nhu

cầu của thế hệ tương lai”.

Ở Việt Nam, PTBV được hiểu một cách toàn diện “PTBV bao trùm tất cả các

mặt của đời sống xã hội, nghĩa là phải gắn kết phát triển kinh tế, thực hiện tiến bộ

công bằng xã hội, gìn giữ và cải thiện môi trường, giữ vững ổn định chính trị, xã hội,

đảm bảo quốc phòng an ninh”

Như vậy, khái niệm PTBV ngày càng được hoàn thiện và mở rộng. PTBV không

phải là một khái niệm tuyệt đối, mà đó là mục tiêu cần phấn đấu. Nội dung cụ thể của

PTBV luôn phát triển cùng với sự phát triển của tri thức và các giá trị đang tồn tại

trong xã hội hiện tại.

1.4. Giáo dục vì sự PTBV là gì?

Giáo dục vì sự PTBV về cơ bản là một quá trình giáo dục về khả năng nâng cao

năng lực con người, về nhu cầu học tập để duy trì, nâng cao chất lượng cuộc sống của

chúng ta và các thế hệ tương lai.

Giáo dục vì sự PTBV mở ra cho tất cả mọi người cơ hội giáo dục, cho phép họ

tiếp thu các tri thức và các giá trị cũng như học được hành vi, lối sống cần thiết cho

một tương lai bền vững và thay đổi xã hội một cách tích cực.

Như vậy, giáo dục vì sự PTBV là một khái niệm rất rộng mà trọng tâm là giáo

dục để tìm kiếm sự cân bằng giữa con người và kinh tế cũng như với các truyền thống

văn hoá, sự tôn trọng các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Trái Đất. Giáo dục vì sự

PTBV là một quá trình học tập suốt đời, bồi dưỡng kĩ năng, thái độ, hành động vì một

xã hội lành mạnh về môi trường sinh thái, thịnh vượng về kinh tế và tôn trọng nhu cầu

của các thế hệ hiện tại và tương lai.

1.5. Giáo dục vì sự PTBV ở Việt Nam

Để thực hiện Thập kỉ Giáo dục vì sự PTBV do Liên Hợp Quốc công bố, ngày

11/11/2005, Thủ tướng chính phủ đã kí quyết định về thành lập Ủy ban Quốc gia Thập kỉ

Giáo dục vì sự PTBV của Việt Nam. Mục tiêu của Thập kỉ Giáo dục vì sự PTBV ở Việt

Nam là:

- Tích hợp nội dung giáo dục PTBV vào hệ thống giáo dục các cấp.

- Mang lại cho mọi người cơ hội tiếp cận một nền giáo dục có chất lượng cao và

học hỏi những giá trị, cách cư xử và lối sống cần thiết cho một tương lai bền vững.

- Tích hợp nội dung giáo dục PTBV vào các chính sách, chiến lược và các kế

hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

- Thúc đẩy cải cách giáo dục và tăng cường sự hợp tác giữa các bên tham gia

vào giáo dục PTBV ở cấp quốc gia, khu vực và quốc tế…

Việc thực hiện Thập kỉ Giáo dục vì sự PTBV ở nước ta bước đầu đã mang lại

kết quả tích cực, nhận thức của toàn dân về PTBV ngày một đầy đủ, sâu rộng hơn.

3

PTBV đã trở thành tiêu chí, mục tiêu cho các chiến lược hành động. Tuy nhiên, bên

cạnh những thành tựu đạt được thì tình hình PTBV của nước ta vẫn còn nhiều hạn chế:

tình trạng ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên thiên nhiên, nhất là ở các khu vực

đông dân, các khu công nghiệp; những nguy cơ mai một về văn hóa, xã hội; sự suy

giảm một số giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, gia tăng các tệ nạn. Mặt khác, xét về

nhận thức của sự đổi mới giáo dục thì không phải tất cả các địa phương, các trường

học, các giáo viên đều nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục PTBV cho

học sinh. Chính vì vậy, đẩy mạnh giáo dục PTBV cho học sinh ở nước ta là một yêu

cầu cấp thiết.

2. Thực trạng của vấn đề

2.1. Đặc điểm tâm, sinh lí của học sinh lớp 12

Ở lứa tuổi này học sinh đã có sự phát triển khá đầy đủ về thể chất, tâm sinh lí và

trí tuệ. Các em đã xác định được động cơ học tập, có quyết tâm cao và khả năng hành

động độc lập để thực hiện được mục đích của mình. Ở tuổi này, các em thích tranh

luận, trao đổi, bày tỏ quan điểm của mình về các vấn đề trong học tập và đời sống. Các

em đã có khả năng tiếp cận cao với giáo dục PTBV. Tuy nhiên, qua thực tế giảng dạy

môn Địa lí tại trường THPT Lê Lợi, qua tiếp xúc, trao đổi với học sinh và các giáo

viên dạy môn Địa lí và qua các bài kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, tôi

nhận thấy: nhiều em học sinh, nhất là ở những lớp học theo chương trình Chuẩn vẫn

chưa có nhận thức rõ về tầm quan trọng và tư duy logic để có được sự PTBV. Vì vậy,

các em cần phải được các giáo viên giáo dục về sự PTBV.

2.2. Nhận thức của giáo viên về giáo dục vì sự PTBV

Để tìm hiểu về nhận thức của các giáo viên dạy môn Địa lí nói chung và giáo

viên dạy môn Địa lí trường THPT Lê Lợi nói riêng về giáo dục PTBV, tôi tiến hành

một số biện pháp như thông qua phỏng vấn, trao đổi trực tiếp và dự các giờ giảng dạy

của các giáo viên và tôi đã rút ra kết luận như sau:

Phần lớn các thầy cô giáo đều có nhận thức khá đầy đủ về khái niệm PTBV,

giáo dục vì sự PTBV và mục tiêu của giáo dục vì sự PTBV. Các thầy cô đều có trách

nhiệm dạy cho học sinh những kĩ năng, giá trị, triển vọng về tương lai, nhằm khuyến

khích, hướng dẫn các em tìm kiếm, phát hiện ra năng lực thực sự của mình. Tuy nhiên,

khi thực hiện nhiệm vụ này các thầy cô thường gặp không ít khó khăn như điều kiện

cơ sở vật chất không đảm bảo; thời gian ngắn; năng lực nhận thức của nhiều học sinh

còn hạn chế; phương pháp, cách thức triển khai của một số thầy cô chưa thật sự hợp

lí...

3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

Có rất nhiều hình thức, biện pháp để tiến hành giáo dục vì sự PTBV. Tuy nhiên,

trên thực tế giảng dạy môn Địa lí lớp 12 tại trường THPT Lê Lợi tôi đã sử dụng và

tham khảo những hình thức như sau:

3.1. Hình thức dạy học bài lớp

Chương trình nội dung sách giáo khoa Địa lí lớp 12 có khối lượng kiến thức lớn

nhưng số tiết học còn hạn chế, vì vậy, chủ yếu được tiến hành bằng hình thức dạy học

bài lớp. Tuy nhiên, PTBV là vấn đề liên quan mật thiết tới thực tiễn địa phương nên

ngoài hình thức bài lớp thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh tìm hiểu các vấn đề thực

tiễn của địa phương để liên hệ.

Ví dụ: Bài 44 + 45: Tìm hiểu địa lí tỉnh, thành phố: giáo viên có thể hướng dẫn

học sinh tìm hiểu các đặc điểm về điều kiện tự nhiên, văn hóa - xã hội của địa phương

nơi học sinh sinh sống, học tập, cụ thể là Tỉnh Quảng Trị.

4

Để hình thức dạy học bài lớp có hiệu quả cao trong việc giáo dục PTBV cho

học sinh cần vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học như:

3.1.1. Phương pháp đàm thoại gợi mở

Đối với giáo dục PTBV được tích hợp trong chương trình Địa lí lớp 12, những

vấn đề địa lí có liên quan trực tiếp tới các nội dung của giáo dục PTBV là kinh tế - xã

hội - tài nguyên thiên nhiên và môi trường. Do đó, phương pháp đàm thoại gởi mở

giúp học sinh khai thác các kiến thức từ thực tiễn để trả lời câu hỏi của giáo viên. Đây

là phương pháp mang lại hiệu quả cao trong giáo dục.

Ví dụ: Bài 16: Đặc điểm dân số và phân bố dân cư nước ta

- GV đặt câu hỏi: Đặc điểm dân số và phân bố dân cư nước ta có ảnh hưởng

như thế nào đến phát triển kinh tế - xã hội và môi trường?

- HS có thể trả lời dựa trên các ý sau:

+ Về mặt kinh tế: kiềm chế tốc độ tăng trưởng kinh tế, giảm tích lũy

+ Về chất lượng cuộc sống: thu nhập bình quân theo đầu người thấp, văn hóa, y

tế, giáo dục chậm phát triển, các tệ nạn xã hội tăng nhanh,…

+ Về mặt môi trường: Cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường,…

- GV đưa tiếp câu hỏi: Trước tình hình đó, nhà nước ta cần có chiến lược như

thế nào để phát triển dân số hợp lí và sử dụng nguồn lao động một cách hiệu quả?

- HS có thể trả lời thông qua sơ đồ sau:

Chiến lược phát triển dân số và sử dụng

hiệu quả nguồn lao động nước ta

Chuyển dịch cơ

cấu dân số nông

thôn và thành thị.

Phân bố lại

dân cư giữa

các vùng

Xuất

khẩu lao

động

Phát triển công

nghiệp ở miền núi

và nông thôn

Kiềm chế

tốc độ tăng

dân số

Như vậy, đàm thoại gợi mở là phương pháp dùng lời nói có khả năng phát huy

tính tích cực, chủ động của học sinh, giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách đầy đủ,

lôgic và lượng kiến thức của học sinh tăng theo quá trình học. Với phương pháp này,

người giáo viên không mất nhiều thời gian cho một tiết học mà học sinh lại hoạt động

tích cực, sôi nổi, đem lại hiệu quả cao trong dạy học Địa lí nói chung và giáo dục

PTBV nói riêng.

3.1.2. Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề

Ví dụ: bài 16: Đặc điểm dân số và phân bố dân cư nước ta

Khi dạy phần 2. Dân số còn tăng nhanh, cơ cấu dân số trẻ.

- GV đặt vấn đề: Tại sao dân số nước ta tăng nhanh lại là thách thức rất lớn hiện

nay?

- HS suy nghĩ và đưa ra các giả thuyết:

Dân số đông gây ra hàng loạt các hậu quả nghiêm trọng trên cả 3 lĩnh vực: tài

nguyên môi trường - kinh tế - xã hội.

- GV: Như vậy, dân số tăng nhanh gây hậu quả nghiêm trọng, tác động đến cả 3

mặt của phát triển bền vững: kinh tế - xã hội - môi trường. Vậy, để PTBV Việt Nam

cần có biện pháp gì?

5

- HS: Muốn PTBV phải giải quyết vấn đề gia tăng dân số. Học sinh có thể đưa

ra các giải pháp sau:

+ Giảm tỉ lệ gia tăng dân số.

+ Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và đô thị hóa bền vững.

+ Thực hiện triệt để chính sách dân số.

+ Thực hiện công bằng giới, nâng cao đời sống nhân dân…

Như vậy, trong dạy học giải quyết vấn đề, giáo viên đặt học sinh vào các tình

huống có vấn đề, dẫn dắt các em tìm cách giải quyết các vấn đề đó. Bằng cách này,

học sinh vừa học được tri thức vừa học được phương pháp đi tới các tri thức đó, lại

vừa phát triển được tư duy mới, tích cực hơn. Nhưng cần lưu ý rằng, để dạy học giải

quyết vấn đề đạt hiệu quả tối ưu, người giáo viên cần chú ý tới cách đưa câu hỏi, nội

dung câu hỏi và nên kết hợp với các phương pháp dạy học khác, đặc biệt là phương

pháp dạy học tích cực.

3.1.3. Phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm

Ví dụ: Bài 15: Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai.

- Giáo viên chia lớp thành 5 nhóm và giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm:

Nhóm 1: Tìm hiểu về bão và hoàn thành phiếu học tập số 1

Thời gian và khu vực hay xảy

Biện pháp

phòng chống

Tần suất Hậu quả

ra

Thiên tai

Bão

Thời gian

Khu vực

Nhóm 2: Tìm hiểu về ngập lụt và hoàn thành phiếu học tập số 2

Thời gian và khu vực hay xảy ra

Biện pháp

phòng chống

Thiên tai

Hậu quả

Thời gian

Khu vực

Ngập lụt

Nhóm 3: Tìm hiểu về lũ quét và hoàn thành phiếu học tập số 3

Thời gian và khu vực hay xảy ra

Biện pháp

phòng chống

Thiên tai

Hậu quả

Thời gian

Khu vực

Lũ quét

Nhóm 4: Tìm hiểu về hạn hán và hoàn thành phiếu học tập số 4

Thời gian và khu vực hay xảy ra

Biện pháp

phòng chống

Thiên tai

Hậu quả

Thời gian

Khu vực

Hạn hán

Nhóm 5: Tìm hiểu về động đất và hoàn thành phiếu học tập số 5:

Thời gian và khu vực hay xảy ra

Biện pháp

phòng chống

Thiên tai

Hậu quả

Thời gian

Khu vực

Động đất

Dạy học hợp tác theo nhóm là phương pháp thích hợp để thực hiện giáo dục

PTBV. Sử dụng thành công phương pháp này còn góp phần thực hiện mục tiêu hình

thành cho học sinh những giá trị, những kĩ năng về một cuộc sống bền vững.

3.1.4. Phương pháp khảo sát, điều tra

Ví dụ: Kết thúc bài 14: Sử dụng, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

- GV giao nhiệm vụ cho HS tìm hiểu thực trạng ô nhiễm môi trường ở địa

phương em theo các nội dung sau:

+ Tình trạng khói bụi

+ Nước thải sinh hoạt chưa qua xử lí.

+ Tình trạng sử dụng phân bón, hoá chất của bà con nông dân và vấn đề phát

triển nông thôn bền vững.

6

Qua những nội dung khảo sát được, rút ra nhận xét về mức độ phát triển bền

vững và các giải pháp giải quyết. Sau khi giúp học sinh nắm được mục đích, yêu cầu

của nội dung khảo sát, điều tra, giáo viên hướng dẫn học sinh viết báo cáo.

3.1.5. Phương pháp dạy học dự án

Ví dụ: Khi học bài 45: Địa lí địa phương

- GV giao nhiệm vụ cho HS tìm hiểu về thực trạng về tài nguyên, môi trường ở

Địa phương mình sinh sống. Mục tiêu giúp học sinh có nhận thức đúng và hành động

thiết thực bảo vệ tài nguyên môi trường.

Hướng dẫn HS:

+ Lập kế hoạch thực hiện dự án: Phân công công việc, thời gian thực hiện,

chuẩn bị phương tiện…

+ Viết báo cáo, chuẩn bị trình bày dự án.

- GV: Tổ chức một buổi cho học sinh trình bày, đánh giá kết quả dự án.

Sau đây là một dự án dạy ở bài 44, 45 địa lí địa phương:

Đề tài

Chuyên đề

2

ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN TỈNH QUẢNG TRỊ

TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI, VẤN NẠN KHAI THÁC TÀI

NGUYÊN

VÀ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI

GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG

A/ Nội dung chuẩn bị: Tìm hiểu về đặc điểm, đánh giá thuận lợi đối với phát triển

kinh tế - xã hội của Tỉnh

I. TÁC ĐỘNG VẤN NẠN KHAI THÁC TÀI NGUYÊN THIÊN ĐẾN PHÁT TRIỂN

KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Thực trạng

a. Đánh giá chung

b. Vấn nạn khai thác một số tài nguyên

b.1. Đất nông nghiệp (Chuyển đổi đất sản xuất sang đất khác; ô nhiếm đất)

b.2. Tài nguyên rừng (Gỗ, động vật)

b.3. Tài nguyên biển (hải sản)

b.4. Tài nguyên nước (thiếu nước ngot, ô nhiễm nguồn nước)

b.5. Tài nguyên khoáng sản (Cát, ti tan ven biển; cát, sỏi đầu nguồn sông; đá

vôi

b.6. Tài nguyên du lịch

2. Giải pháp

II. TÁC ĐỘNG THIÊN TAI VÀ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH

TẾ - XÃ HỘI

1. Thực trạng

a. Đánh giá chung

b. Tác động một số thiên tai và sự cố môi trường đến phát triển kinh tế - xã hội

b.1. Bão, Lũ, lụt

b.2. Hạn hán và gió phơn Tây Nam khô nóng (gió Lào)

b.3. Lốc xoáy, sét

b.4. Cát bay, cát chảy

b.5. Sụt lở và trượt lở đất đá

b.6. Xói, lở bờ sông

7

2. Giải pháp đề ra:

MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH CHỨNG

CÁC EM HỌC SINH THỰC HIỆN DỰ ÁN

8

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

Trên cơ sở nghiên cứu và hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm, tôi đã áp dụng

giảng dạy ở trường Lê Lợi các lớp cụ thể như sau: Ở 4 lớp 12 học theo chương trình

Chuẩn (12B2; 12B3; 12B5; 12A4). Kết quả sau khi áp dụng như sau:

Kết quả khảo sát mức độ hứng thú Giáo dục vì sự phát triển bền vững cho

học sinh trường THPT Lê Lợi qua dạy học môn Địa lí lớp 12

Lớp

Tổng số

HS

36

Thích

Bình thường

Không thích

12a4

12b2

12b3

12b5

30

39

36

34

83,3

86,4

83,7

82,9

6

5

7

8

16,7

11,4

16,3

19,5

0

44

43

41

- Về nhận thức: phần lớn học sinh được hỏi có nhận thức khá đầy đủ về khái

niệm PTBV

- Về thái độ: Đa số học sinh được hỏi có thái độ tích cực đối với vấn đề PTBV

qua môn Địa lí

- Về hành vi: đại bộ phận học sinh đã có những chuyển biến tích cực trong hành

vi về vấn đề bảo vệ môi trường, xây dựng cảnh quan nhà trường xanh - sạch - đẹp

Điều tra thực tế cho thấy, phần lớn học sinh lớp 12 cho rằng, dù việc học tập để

trải qua các kì thi sắp tới là rất vất vả, khối lượng kiến thức phải ôn tập cũng rất lớn

nhưng các em vẫn nhận thấy, việc đưa nội dung giáo dục PTBV vào chương trình Địa

lí lớp 12 là rất cần thiết. Các em cũng có thái độ rất hứng thú khi học những tiết Địa lí

có tích hợp nội dung giáo dục PTBV, không có học sinh nào thờ ơ với vấn đề này.

Theo tôi, giáo dục PTBV khi được tích hợp vào môn học sẽ cung cấp cho các em các

kiến thức, kĩ năng cho một cuộc sống bền vững, giúp các em hình thành được các kỹ

năng sống cần thiết. Do đó, cần đẩy mạnh hơn nữa việc giáo dục PTBV qua các bài

học Địa lí trong nhà trường phổ thông nói chung và cho học sinh lớp 12 nói riêng.

Hạn chế mộ số em chưa thật sự quan tâm việc học tập trên lớp nên tâm lí không

yêu thích bộ môn và các hoạt động khác của bộ môn.

III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Vai trò của giáo dục PTBV là vô cùng quan trọng. Giáo dục PTBV góp phần

tạo ra “một thế giới mà trong đó ai ai cũng đều có cơ hội được hưởng lợi từ một nền

giáo dục có chất lượng và được tiếp thu những giá trị, hành vi và cách sống cần có cho

một tương lai bền vững và cho những chuyển biến xã hội tích cực”. Để có một thế giới

như vậy đòi hỏi tất cả mọi người phải chung tay xây dựng, phải đổi mới toàn diện, sâu

sắc trên tất cả các mặt: thể chế, công nghệ, nhận thức - hành vi. Trong PTBV, giáo dục

đóng vai trò nòng cốt, PTBV chỉ có thể có được thông qua giáo dục. Vì vậy, cần đẩy

mạnh giáo dục vì sự PTBV, đặc biệt là trong nhà trường phổ thông.

“Đưa con người vào vị trí tích cực trong việc tạo ra hiệu quả bền vững về mặt

sinh thái và kinh tế, tạo ra một môi trường xã hội công bằng, trong khi vẫn duy trì sự

tăng trưởng kinh tế toàn cầu” chính là mục tiêu mà giáo dục PTBV hướng tới. Do đó,

khi tiếp cận giáo dục PTBV cần có sự tiếp cận toàn diện và liên môn.

Chương trình Địa lí lớp 12 gồm những nội dung về Địa lí tự nhiên và Địa lí

kinh tế - xã hội Việt Nam, đây chính là điều kiện rất thuận lợi để giáo viên có thể khai

thác, tích hợp nội dung giáo dục PTBV trong hoàn cảnh thực tế của nước ta. Để giáo

dục PTBV đạt hiệu quả cao, người giáo viên dạy môn Địa lí cần nắm vững nội dung

9

sách giáo khoa, các kiến thức về giáo dục phát triển bền vững kết hợp với các phương

pháp dạy học tích cực để có thể phát huy tính độc lập, chủ động của học sinh nhằm đạt

mục tiêu giáo dục nói chung và mục tiêu giáo dục PTBV nói riêng.

Thực tế, sau nhiều năm đổi mới chương trình giáo dục thì nội dung giáo dục

PTBV đã mang lại những kết quả tích cực trên cả 3 phương diện: kinh tế, xã hội và

môi trường. Tuy nhiên, cũng cần nhận thấy một thực tế rằng: trong một số nhà trường,

giáo dục PTBV còn chưa được quan tâm đúng mức. Giáo dục PTBV cần phải được

đưa vào các văn bản, chính sách pháp luật của nhà nước và phải được đẩy mạnh hơn

nữa trong nhà trường phổ thông.

Như vậy, giáo dục PTBV đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phát

triển đất nước. Chúng ta cần phải giáo dục cho học sinh - những thế hệ chủ nhân tương

lai của đất nước có những kiến thức cơ bản về PTBV để các em có thể sống một cách

“bền vững” sau khi rời ghế nhà trường. Môn Địa lí nói chung và môn Địa lí lớp 12 nói

riêng là một môi trường thuận lợi để tích hợp nội dung giáo dục PTBV. Mỗi người

giáo viên Địa lí cần phải xây dựng kế hoạch, nội dung, phương pháp và hình thức phù

hợp để giáo dục PTBV đạt hiệu quả cao nhất.

2. Kiến nghị - đề xuất

Trong điều kiện hiện nay của nền giáo dục nước ta, việc đưa giáo dục PTBV

vào chương trình học phổ thông như một môn học riêng biệt là chưa thực hiện được.

Tuy nhiên, đứng trước sự cấp thiết của vấn đề PTBV trên thế giới và ở Việt Nam thì

việc đưa nội dung giáo dục PTBV vào chương trình Địa lí nói chung và Địa lí 12 nói

riêng là vô cùng cần thiết. Người giáo viên Địa lí phải hiểu rõ nội dung, cấu trúc

chương trình môn học để xây dựng kế hoạch và lựa chọn nội dung giáo dục PTBV từ

nội dung sách giáo khoa, sau đó, giáo viên thiết kế các mô đun hoặc giáo án cho từng

tiết học cụ thể.

Trên đây là một vài kinh nghiệm dạy học trên cơ sở giáo dục vì sự PTBV cho

học sinh qua dạy học môn Địa lí lớp 12 tại trường THPT Lê Lợi của tôi. Do thời gian

thực nghiệm còn ngắn, diện thực nghiệm còn hẹp, khuôn khổ đề tài chưa rộng, chắc

chắn không tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được các đồng nghiệp tham khảo và có ý

kiến đóng góp bổ xung để đề tài phát huy được tác dụng và có ý nghĩa ứng dụng thiết

thực.

XÁC NHẬN CỦA

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Quảng Trị, ngày 5 tháng 3 năm 2020

Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh

nghiệm của mình viết, không sao chép nội

dung của người khác.

Người viết

Nguyễn Thị Hiền

MỤC LỤC

I. ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................................1

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .............................................................................................1

1. C ơ sở lí luận ................................................................................................................1

1.1. Phát triển (PT) là gì? ................................................................................................1

1.2. Bền vững (BV) là gì? ...............................................................................................1

1.3. Phát triển bền vững là gì?.........................................................................................2

1.4. Giáo dục vì sự PTBV là gì?......................................................................................2

1.5. Giáo dục vì sự PTBV ở Việt Nam............................................................................2

2. Thực trạng của vấn đề .................................................................................................3

2.1. Đặc điểm tâm, sinh lí của học sinh lớp 12 ...............................................................3

2.2. Nhận thức của giáo viên về giáo dục vì sự PTBV ...................................................3

3. Các biện pháp đ ã tiến hành để giải quyết vấn đề ........................................................3

3.1. Hình thức dạy học bài lớp ........................................................................................3

3.1.1. Ph ươ ng pháp đ àm thoại gợi mở ............................................................................4

3.1.2. Ph ươ ng pháp đặt và giải quyết vấn đề ...................................................................4

3.1.3. Ph ươ ng pháp dạy học hợp tác theo nhóm .............................................................5

3.1.4. Ph ươ ng pháp khảo sát, điều tra .............................................................................5

3.1.5. Ph ươ ng pháp dạy học dự án ..................................................................................6

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ..........................................................................8

III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ........................................................................................8

1. Kết luận .......................................................................................................................8

2. Kiến nghị - đề xuấ t ......................................................................................................9

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG TRỊ

TRƯỜNG THPT LÊ LỢI

SÁNG KIẾN

GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT LÊ LỢI

QUA DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 12

Lĩnh vực: Thanh tra / Môn: Địa lí

Tác giả:

NGUYỄN THỊ HIỀN

Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn

Đơn vị:

Trường THPT Lê Lợi

NĂM HỌC 2020 - 2021