SKKN Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho giảng dạy bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản)

Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho học sinh trong dạy học nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng luôn là yêu cầu và mục tiêu của giáo dục phổ thông nhằm giáo dục, bồi dưỡng những con người có năng lực tư duy sáng tạo, phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức.

Download

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

MỤC LỤC

I. MỞ ĐẦU............................................................................................................1

I.1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................1

I.2. Lịch sử vấn đề .................................................................................................1

I.2.1. Tài liệu nước ngoài ......................................................................................1

I.2.2. Tài liệu trong nướ c .......................................................................................2

I.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................2

I.3.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................2

I.3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................2

I.4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứ u ..................................................................2

I.4.1. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................2

I.4.2. Nhiệm vụ nghiên cứ u ...................................................................................3

I.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

I.5.1. Phương pháp lý thuyết .................................................................................3

I.5.2. Phương pháp thực tiễn: ................................................................................3

I.6. Đóng góp của đề tài.........................................................................................3

I.7. Cấu trúc của đề tài...........................................................................................3

II. NỘI DUNG.......................................................................................................4

II.1. Cơ sở lý luận của việc sử dụng các biện pháp phát triển tư duy trong dạy

học lịch sử ở trường phổ thông………….….……......…………………………..4

II.2. Đánh giá thực trạng…………………………………………………………4

II.2.1. Thực trạng các bài kiểm tra trước khi sử dụng các biện pháp phát triển tư

duy cho học sinh…………………………………………………………………4

II.2.2. Nguyên nhân……………………………………………………………...4

II.3. Các biện pháp phát triển tư duy cho học sinh phục vụ cho việc giảng dạy

bài Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII….……..…….……….……….….5

II.3.1.Yêu cầu cơ bản của bài Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII……….5

II.3.1.1 Mục tiêu bài học .......................................................................................5

II.3.1.2 Thiết bị và tài liệu dạy học ........................................................................5

II.3.2. Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho việc giảng dạy bài

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10-Chương trình cơ bản)…. 5

II.3.2.1. Trình bày miệng sinh động, gây hứng thú học tập..................................5

II.3.2.2. Khai thác triệt để việc sử dụng đồ dùng trực quan để phát triển tư duy

học sinh............………………

………………………………………………7

II.3.2.3. Sử dụng hệ thống câu hỏi và bài tập nhận thức………… ………….....8

II.3.2.4. Khai thác, sử dụng các loại tài liệu tham khảo……………..................10

II.3.2.5. Tổ chức trao đổi, thảo luận………………………………........……....10

II.3.2.6. Hướng dẫn học sinh sử dụng sách giáo khoa……………………….....11

III. Tính hiệu quả của đề tài…………………………………………………….11

IV. KẾT LUẬ N ...................................................................................................13

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................14

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

I. MỞ ĐẦU

I.1. Lý do chọn đề tài

Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho học sinh trong dạy học nói

chung, dạy học Lịch sử nói riêng luôn là yêu cầu và mục tiêu của giáo dục phổ

thông nhằm giáo dục, bồi dưỡng những con người có năng lực tư duy sáng tạo,

phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức. Khoa học giáo dục-

tâm lý đã chứng minh, phát triển năng lực nhận thức làm tăng hiệu quả của toàn bộ

quá trình dạy học, tăng hứng thú học tập và phát triển cá tính học sinh. Phát triển

năng lực nhận thức sáng tạo của học sinh, truyền thụ kiến thức và giáo dục đạo đức

là ba mặt hữu cơ, ba mục tiêu của quá trình dạy học.

Với những suy nghĩ trên, trong chương trình Lịch sử bậc THPT, tôi mạnh

dạn đưa ra đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Các biện pháp phát triển tư duy học sinh

phục vụ cho giảng dạy bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10

- Chương trình cơ bản)” nhằm tìm ra phương pháp dạy học tối ưu nhất, trên cơ sở

đó gây hứng thú, tình cảm cho học sinh trong giờ học để góp phần từng bước nâng

cao chất lượng của bộ môn Lịch sử.

I.2. Lịch sử vấn đề

Liên quan đến đề tài đã có công trình của các nhà nghiên cứu trong và ngoài

nước, chủ yếu đề cập đến các khía cạnh sau:

I.2.1. Tài liệu nước ngoài

Tác giả I.F. Kharlamov với công trình "Phát huy tính tích cực của học sinh

như thế nào?" đã nêu lên một số biện pháp nhằm kích thích hoạt động nhận thức

của học sinh đồng thời khẳng định: "vấn đề sử dụng sách giáo khoa và tài liệu học

tập có những điều bổ ích đáng học hỏi" bởi vì "trong quá trình làm việc với sách

giáo khoa và tài liệu học tập, HS nắm vững và củng cố được kiến thức, đồng thời

các em tiếp thu được kĩ năng, kĩ xảo". I.F. Kharlamov cũng khẳng định "tài liệu

học tập tự nó đã chứa đựng nhiều yếu tố kích thích, động viên tính ham hiểu biết và

tích cực tư duy HS…".

Tác giả Đairi trong cuốn "Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?" đã khẳng

định tầm quan trọng của nguồn tài liệu tham khảo, theo ông để tiến hành một giờ

học đạt hiệu quả cao người giáo viên phải thực hiện nhiều khâu như chuẩn bị giáo

án, thực hành các bước tiến hành giờ học trên lớp, đồng thời nghiên cứu nhiều

nguồn tư liệu liên quan để làm rõ các sự kiện trong quá trình giảng dạy, "phải sử

dụng không ngừng và có hệ thống tất cả mọi nguồn tư liệu muôn hình, muôn vẻ" và

khẳng định "toàn bộ công tác dạy học sẽ vô cùng có lợi, nếu thầy giáo hiểu môn

học trên cơ sở tất cả những nguồn tư liệu có liên quan đến sự kiện…". Bởi vì theo

ông, nếu giáo viên lựa chọn tài liệu một cách khéo léo và trên cơ sở đó chuyển hóa

chúng thành các biện phát phát triển tư duy sẽ góp phần làm cho giờ học trở nên

phong phú về kiến thức, tình cảm, hình thành khái niệm, điều này cũng tác động

đến việc giáo dục đạo đức cho học sinh.

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

I.2.2. Tài liệu trong nước

Ở trong nước, giáo trình về phương pháp dạy học lịch sử như "Phương pháp

dạy học lịch sử" (tập 1), xuất bản năm 2007 của Phan Ngọc Liên (chủ biên), Trịnh

Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi đã đề cập đến vấn đề tư liệu trong dạy học và phương

pháp sử dụng tư liệu trong giảng dạy lịch sử, đưa ra các nguyên tắc cần phải thực

hiện trong dạy học lịch sử.

Trong cuốn "Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở

trường phổ thông", tác giả Nguyễn Thị Côi đã nêu lên bản chất của hoạt động nhận

thức tích cực, độc lập, ý nghĩa của hoạt động nhận thức tích cực độc lập đối với

hiệu quả bài học đồng thời đưa ra các con đường, biện pháp nhằm phát triển tính

tích cực độc lập trong nhận thức đặc biệt là trong tư duy của học sinh. Tác giả Phan

Ngọc Liên trong cuốn“Phương pháp dạy học lịch sử” (tập 2) đã khẳng định việc

phát triển các hoạt động nhận thức độc lập, tích cực nhất là tư duy độc lập sáng tạo

của học sinh có ý nghĩa đặc biệt đối với hiệu quả bài học đồng thời có ý nghĩa quan

trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy, giáo dục và phát triển toàn diện nhân

cách học sinh.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến những nội

dung liên quan đến vấn đề dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.

Tuy nhiên, “Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho giảng dạy bài:

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản)” thì

vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu và giải quyết. Đây là nhiệm vụ cơ bản mà

đề tài cần tiếp tục giải quyết.

I.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

I.3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu xoay quanh việc tìm ra các biện pháp nhằm phát triển tư

duy cho học sinh khi làm các bài kiểm tra. Đối tượng nghiên cứu là các em học

sinh lớp 10 Trường THPT Hướng Hóa.

I.3.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài giới hạn ở các biện pháp phát triển tư duy phục vụ cho việc dạy học

bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ

bản). Đề tài nghiên cứu qua năm học 2018-2019. Những biện pháp mà đề tài

nghiên cứu, bản thân tôi lồng ghép trong quá trình giảng dạy và kiểm tra đánh giá

học sinh ở các cấp độ khác nhau.

I.4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

I.4.1. Mục đích nghiên cứu

Việc sử dụng các biện phát pháp triển tư duy phục vụ cho việc dạy học bài:

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản),

góp phần đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả dạy và học môn Lịch

sử ở trường THPT, hình thành nhân cách và giáo dục tư tưởng, tình cảm cho các

em về các sự kiện, nhân vật lịch sử thế giới.

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

I.4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn để xác định vai trò, ý nghĩa của việc

sử dụng các biện pháp phát triển tư duy trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông.

- Xác định một số nguyên tắc cần phải thực hiện khi sử dụng các biện pháp

phát triển tư duy.

- Đưa ra những định hướng, biện pháp sư phạm cụ thể để sử dụng các biện

pháp phát triển tư duy phục vụ cho việc dạy học bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối

thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản).

I.5. Phương pháp nghiên cứu

I.5.1. Phương pháp lý thuyết

Để thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này, trước tiên tôi phải sử dụng phương

pháp giảng giải, phân tích lý thuyết về một số vấn đề có liên quan đến nội dung

nghiên cứu.

I.5.2. Phương pháp thực tiễn:

- Phương pháp quan sát.

- Phương pháp xử lý và tổng hợp thông tin.

I.6. Đóng góp của đề tài

Đề tài hoàn thành sẽ có những đóng góp sau:

- Bổ sung cơ sở lý luận về việc sử dụng các biện pháp phát triển tư duy trong dạy

học Lịch sử ở trường phổ thông.

- Đề xuất một số nguyên tắc cần phải thực hiện khi sử dụng các biện pháp phát

triển tư duy.

- Lựa chọn sử dụng các biện pháp phát triển tư duy phục vụ cho việc dạy học bài:

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản).

- Đề xuất những định hướng, biện pháp sư phạm cụ thể để sử dụng các biện pháp

phát triển tư duy phục vụ cho việc dạy học bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế

kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản).

I.7. Cấu trúc của đề tài

Đề tài gồm có phần mở đầu, nội dung, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo.

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

II. NỘI DUNG

II.1. Cơ sở lý luận của việc sử dụng các biện pháp phát triển tư duy trong dạy

học lịch sử ở trường phổ thông

Trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng, việc sử dụng tổng

hợp nhiều phương pháp như: trình bày miệng, khai thác tranh, ảnh, lược đồ, hệ

thống các câu hỏi, bài tập củng cố và nâng cao… có vị trí và vai trò cực kì quan

trọng vì việc sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp không chỉ thực hiện phương

pháp thông tin tái hiện nhằm khôi phục hình ảnh quá khứ mà còn giúp học sinh

nhận thức sâu sắc sự kiện, kích thích hứng thú, đam mê học tập nghiên cứu của học

sinh. Làm thế nào để phát triển tư duy cho người học một cách hiệu quả? Đó là câu

hỏi đặt ra không chỉ cho ngành Giáo dục mà cho toàn xã hội. Trong thực tế, phát

triển tư duy cho người học là mục tiêu quan trọng của các chương trình dạy học. Để

đạt được mục tiêu đó, chương trình thường cấu trúc theo hướng đồng tâm và phát

triển. Phương pháp dạy học hướng vào người học nhằm tôn trọng lợi ích, quyền lợi,

sáng tạo cá nhân của họ. Nhờ đó, tư duy của người học sẽ được hình thành và phát

triển trong môi trường, điều kiện tốt nhất.

II.2. Đánh giá thực trạng

II.2.1. Thực trạng các bài kiểm tra trước khi sử dụng các biện pháp phát triển

tư duy cho học sinh

Qua các bài kiểm tra đánh giá học sinh liên quan đến bài: Cách mạng tư sản

Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản), chủ yếu học sinh mới

chỉ trình bày được các nội dung kiến thức ở cấp độ nhận biết và thông hiểu. Rất ít

học sinh trả lời đúng và đầy đủ yêu cầu đề ra ở cấp độ cao hơn.

II.2.2. Nguyên nhân

II.2.1.1 Nguyên nhân khách quan

Nhiều học sinh cho rằng môn Lịch sử là môn học phụ không quan trọng như

các môn Toán, Lý, Hoá, cho nên thường lơ là trong việc học tập và kết quả là chất

lượng học tập của các em ở môn này không cao.

II.2.1.2 Nguyên nhân chủ quan

Bài học thuộc vào giai đoạn lịch sử thế giới cận đại, giai đoạn có thể là khó

đối với học sinh, bởi vì nội dung kiến thức cũng như tư duy lập luận về lịch sử của

giai đoạn này mang tính trừu tượng và cần phải khái quát hóa sâu.

Nội dung bài học gồm nhiều sự kiện, nhiều giai đoạn và nhiều vấn đề cần

chú ý cho học sinh tư duy, phát huy tính tích cực và chủ động của học sinh. Học

sinh phải hiểu, từ hiểu mới đi sâu vào các vần đề, và tùy theo yêu cầu câu hỏi mà

vận dụng cái nắm được (kiến thức cơ bản) giải quyết các yêu cầu.

Chính vì các lí do trên, tôi nhận thấy rằng cần phải đổi mới phương pháp dạy

học theo hướng phát triển tư duy cho học sinh. Thông qua đề tài sáng kiến kinh

nghiệm này, bản thân tôi chọn bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII

(Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản) hi vọng sẽ là một ví dụ về việc sử dụng tổng

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

hợp các biện pháp phát triển tư duy cho học sinh, một phần để học sinh say mê

môn Sử, mặt khác góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

II.3. Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho việc giảng dạy bài

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản)

II.3.1. Yêu cầu cơ bản của bài Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII

II.3.1.1. Mục tiêu bài học: Sau khi học xong bài này yêu cầu học sinh cần nắm

và hiểu được:

a. Kiến thức:

- Tình hình kinh tế nước Pháp trước khi cách mạng bùng nổ và các mâu

thuẫn giai cấp trong xã hội nước Pháp.

- Tiến trình cách mạng: nền quân chủ lập hiến, cộng hòa, chuyên chính

Giacôbanh, chiến tranh cách mạng.

- Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII là một cuộc cách mạng xã hội sâu

rộng. Nó đã tiêu diệt chế độ phong kiến, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển

ở Pháp, góp phần đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống phong kiến ở châu Âu.

- Quần chúng nhân dân là động lực chủ yếu thúc đẩy cách mạng tiến lên.

- Những hạn chế của cách mạng tư sản: chỉ thay hình thức bóc lột phong kiến

bằng sự bóc lột tư bản chủ nghĩa, không xóa bỏ triệt để mọi hình thức người bóc lột

người.

b. Thái độ:

Biết trân trọng những quan điểm tiến bộ của trào lưu “Triết học Ánh sáng”

trong cuộc tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến, dọn đường cho cách mạng

xã hội bùng nổ.

c. Kĩ năng:

- Rèn luyện cho học sinh kĩ năng phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử nói

về đời sống của đẳng cấp thứ ba đặt biệt là nông dân. Đánh giá về những mặt tích

cực và hạn chế của trào lưu Triết học Ánh sáng, Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân

quyền.

- Kĩ năng khai thác tranh ảnh lịch sử, bản đồ, sơ đồ.

- Vai trò của quần chúng nhân dân trong cách mạng.

II.3.1.2. Thiết bị và tài liệu dạy học

- Bức tranh tình cảnh người nông dân Pháp trước cách mạng

- Niên biểu, tranh về tấn công ngục Ba-xti.

- Chân dung các nhà tư tưởng, Rô-be-spie, Na-pô-lê-ông Bô-na-pác.

- Những câu chuyện về các nhà CNXH không tưởng.

II.3.2. Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho việc giảng dạy bài

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản)

II.3.2.1. Trình bày miệng sinh động, gây hứng thú học tập

Trong giờ học lịch sử, để khôi phục quá khứ lịch sử, người thầy phải sử dụng

nhóm phương pháp trình bày miệng để kể chuyện, miêu tả, tường thuật, giải

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

thích…Giáo viên căn cứ vào chương trình, mục tiêu, nội dung bài học để lựa chọn

sử dụng các cách của phương pháp trình bày miệng phù hợp

Ví dụ, để trình bày thông báo tới học sinh một cách sinh động, hấp dẫn về

tình hình kinh tế nông nghiệp của Pháp trước cách mạng rất lạc hậu và qua đó khái

quát đời sống người nông dân Pháp trước cách mạng (mục 1), giáo viên kết hợp

giới thiệu hình 56 trong sách giáo khoa “Tình cảnh nông dân Pháp trước cách

mạng” và biên tập đoạn lược thuật với nội dung như sau: “Người nông dân già yếu,

gầy còm,ăn mặc rách rưới tay chống chiếc cuốc cùn, công cụ sản xuất kinh tế

chính; trên lưng cõng tăng lữ và quý tộc to béo, trong túi quần của họ là các khế

ước vay nợ đè nặng lên vai người nông dân; dưới chân người nông dân là chim bồ

câu, thỏ - là vật nuôi của bọn tăng lữ và quý tộc đến phá hoại mùa màng”. Giáo

viên nhấn mạnh nền kinh tế chính là nông nghiệp thì rất lạc hậu, thô sơ về công cụ

sản xuất, đời sống nông dân vô cùng khổ cực. Điều này sẽ gây sự chú ý, lôi cuốn

học sinh vào bài học, qua đó tạo biểu tượng sinh động trong tư duy học sinh về tình

hình kinh tế và xã hội của nước Pháp thế kỉ XVIII, từ đó giáo viên có thể giúp các

em rút ra kết luận khái quát, như tình cảnh của người nông dân Pháp trong xã hội

thật bấp bênh, cơ hàn, họ sẽ là lực lượng tham gia cách mạng, không chỉ đòi quyền

lợi kinh tế mà còn đòi quyền lợi về chính trị. Mặt khác, lúc này trong suy nghĩ học

sinh cũng có thể nảy sinh tư duy so sánh tình cảnh nông dân Pháp với các nước

khác lúc bấy giờ, đặc biệt là đối với Việt Nam chúng ta.

Hay khi muốn giúp học sinh khắc sâu về sự kiện bùng nổ cách mạng Pháp

14/7/1789 với khí thế hào hùng, phấn khởi cảu tất cả nhân dân, giáo viên có thể sử

dụng giọng trầm cảm nhưng vẫn chứa đựng sự hùng hồn để đọc cho học sinh nghe

một số đoạn thơ trong bài thơ “14 tháng 7”của Tố Hữu:

“Và lớn, và bé, đàn ông, đàn bà

Tất cả chiếm mỗi người đôi khí giới

Anh hàng thịt vung con dao sáng chói

Người lính già quắt thước múa chuôi gươm

Và anh hàng giày quần áo rách tươm

Anh hàng dệt đang nằm sau cửa xưởng

Cũng trỗi dậy oai nghi như võ tướng

Giật thanh đao, khẩu súng nhảy ra ngoài

Những thằng con bé bỏng cũng giương oai

Những bà cụ, tưởng không hề biết sợ

…cửa ngục đổ, cả Pa- ri rầm rộ

Kéo nhau tràn ngập điện hoàng gia

Muôn cánh tay xây dựng Cộng hòa

Xô xuống đất chiếc ngai vàng mục nát… ”

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

Từ đó, học sinh nhận thấy sự kiện ngày 14/7/1789 mở đầu cho cách mạng

bùng nổ và có tầm vĩ đại trong lịch sử nước Pháp, hằng năm trở thành ngày Quốc

khánh của quốc gia này.

Hay khi giảng dạy nội dung của “Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền””,

giáo viên sử dụng đoạn trích sau để học sinh thấy được sự tiến bộ của cách mạng

Pháp về quyền của con người: “Nó thể hiện tính chất tiên bộ và cách mạng. Đó là

một cương lĩnh thấm nhuần tư tưởng của các nhà triết học Pháp thế kỉ XVIII, kết

tinh lại trong khẩu hiệu nổi tiếng: “Tự do, Bình đẳng, Bác ái”. Lần đầu tiên trong

lịch sử thế giới và châu Âu, chủ quyền tối cao được tuyên bố thuộc về nhân dân

cùng với những quyền tự do dân chủ khác”. Đồng thời, kết hợp nội dung đã học bài

“Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ” về bản “Tuyên ngôn

độc lập”, giáo viên liên hệ cho học sinh thấy được sự kế thừa và phát triển của hai

bản tuyên ngôn trên đến “Tuyên ngôn độc lập” của nước ta.

Như vậy, việc tạo biểu tượng sinh động nêu trên là cơ sở để giúp học sinh

tiếp tục hoàn thiện khái niệm “giai cấp”, “đẳng cấp”, “tăng lữ”, “quý tộc” mà các

em bước đầu đã được tiếp cận ở những bài trước.

II.3.2.2. Khai thác triệt để việc sử dụng đồ dùng trực quan

Đồ dùng trực quan giữ một vai trò, vị trí quan trọng trong dạy học lịch sử, nó

không chỉ là phương tiện dạy học mà còn là một kênh thông tin và nguồn kiến thức

vô cùng quan trọng đối với việc nhận thức lịch sử.

Ví dụ: mục I.1 giáo viên sử dụng bức tranh “Tình cảnh người nông dân Pháp

trước cách mạng” để giúp học sinh thấy được cuộc sống và lao động cực khổ của

người nông dân. Từ đó, các em rút ra được nguyên nhân dẫn đến các cuộc đấu

tranh của quần chúng nhân dân.

Mục I.2 khi trình bày về trào lưu “Triết học Ánh sáng”, giáo viên sử dụng

chân dung của Xanh xi-mông, Sác-lơ Phurie và Rôbe Ô-oen tạo biểu tượng sinh

động về các nhân vật này.

Tiếp đó, mục II, giáo viên có thể sử dụng bức tranh “Tấn công ngục Ba-xti”

để nhấn mạnh sự kiện ngày 14/7/1789, hay sơ đồ biểu thị bước phát triển đi lên của

cách mạng để giúp học sinh hiểu vai trò của quần chúng nhân dân trong cách mạng

Pháp.

Khi trình bày về thời kì chuyên chính Gia-cô-banh, giáo viên sử dụng tranh

ảnh Rô-be-spie để khái quát vài nét về cuộc đời và sự nghiệp cũng như vai trò của

con người “không có gì mua chuộc được”…

Để sử dụng đồ dùng trực quan một cách có hiệu quả, giáo viên không chỉ

đơn thuần giới thiệu cho học sinh quan sát đồ dùng trực quan mà phải kết hợp với

miêu tả, tường thuật, phân tích và bằng những lời nói sinh động với những câu hỏi

phát vấn, gợi mở để khai thác đồ dùng trực quan đang sử dụng, qua đó phát huy

được tính tích cực, hoạt động nhận thức và sự sáng tạo của học sinh.

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

Ví dụ, khi dạy học mục III: “Ý nghĩa của cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ

XVIII”, giáo viên sử dụng niên biểu (theo hướng mở) về tính chất của cuộc cách

mạng tư sản Pháp so sánh với các cuộc cách mạng tư sản khác lúc bấy giờ để thấy

được tính triệt để của cách mạng Pháp và tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm:

Các cuộc cách mạng

Chiến tranh giành độc lập

của các thuộc địa Anh ở

Bắc Mĩ

Cách mạng

tư sản Anh

Cách mạng

tư sản Pháp

Nội dung

Lãnh đạo

Nhiệm vụ

Động lực

Kết quả

Sau khi học sinh trả lời, giáo viên nhận xét, chốt ý và hoàn thiện niên biểu

với các nội dung như trên cho học sinh xem xét và rút ra nhận xét

II.3.2.3. Sử dụng hệ thống câu hỏi và bài tập nhận thức

Xây dựng câu hỏi sử dụng trong dạy học lịch sử bao gồm nhiều mức độ nhận

thức khác nhau: biết, hiểu, vận dụng, vận dụng cao.

Ở bài này, để phát triển tư duy học sinh, giáo viên xây dựng và sử dụng hệ

thống câu hỏi, bài tập nhận thức theo các mức độ nhận thức và mục đích sau đây:

Thứ nhất, sử dụng câu hỏi nhằm định hướng nhận thức cho học sinh trong

giờ học lịch sử. Ví dụ, ở bài này khi dẫn dắt vào bài mới, giáo viên sử dụng tình

huống nêu vấn đề với nội dung như sau: “Cuối thế kỷ XVIII, giữa Pa-ri hoa lệ của

nước Pháp - "Kinh đô châu Âu", đã bùng nổ một cuộc cách mạng "long trời lở

đất". Thành quả chính của cuộc cách mạng đó được Lê-nin nhấn mạnh rằng: "Nó

xứng đáng là cuộc đại cách mạng vì đã làm biết bao việc cho giai cấp của nó tức là

giai cấp tư sản, để đến trọn thế kỷ XIX, thế kỷ đem lại ánh sáng và văn hóa, văn

minh cho nhân loại đều diễn ra dưới ảnh hưởng của cuộc cách mạng vĩ đại này".

Vì sao cuộc cách mạng tư sản ở trung tâm châu Âu lại trở nên điển hình hơn bất cứ

một cuộc cách mạng tư sản nào của thời kì cận đại, chúng ta sẽ nghiên cứu trả lời

những câu hỏi này nhé!”. Cách đặt câu hỏi nêu vấn đề như vậy đã tạo ra mâu thuẫn

xung đột giữa những điều đã biết với những điều chưa biết, cho nên có tác dụng

kích thích các hoạt động nhận thức của học sinh vào vấn đề nghiên cứu.

Thứ hai, sử dụng hệ thống câu hỏi gợi mở trong trao đổi đàm thoại giúp giải

quyết từng phần cho câu hỏi trọng tâm.

Ví dụ, khi dạy học về mục I.1giáo viên nêu câu hỏi nhận thức: “Vì sao nền

kinh tế nông nghiệp của Pháp lại lạc hậu hơn nền kinh tế nông nghiệp Anh?”. Để

giúp học sinh trả lời được câu hỏi này, giáo viên dự kiến nêu các câu hỏi gợi mở

nhằm giải quyết từng phần câu hỏi nhận thức, từng bước làm sáng tỏ vấn đề:

1. Biểu hiện của nền kinh tế nông nghiệp Pháp như thế nào?

2. Nền kinh tế đó có được nhà nước quan tâm phát triển không?

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

3. Nhìn vào bức tranh: “Tình cảnh người nông dân Pháp trước cách mạng” em có

nhận xét gì về đời sống và lao động của người nông dân Pháp?

4. Nhìn vào sơ đồ ba đẳng cấp “Em hãy rút ra nguyên nhân dẫn đến cuộc đấu tranh

của đẳng cấp thứ ba?”, “Vậy những cuộc đấu tranh của đẳng cấp ba diễn ra như thế

nào? Kết quả ra sao? Tác dụng và hạn chế như thế nào?”…

Thứ ba, sử dụng câu hỏi để củng cố kiến thức và ra bài tập về nhà.

Ví dụ, ở bài này, giáo viên có thể sử dụng các câu hỏi trắc nghiệm sau đây

(dùng phiếu học tập) để củng cố kiến thức cho học sinh:

Câu 1: Nền kinh tế nông nghiệp Pháp trước năm 1789 là:

A. Phát triển

C. Lạc hậu.

B. Ổn định

D. Câu A Và B đúng.

Câu 2: Trong xã hội Pháp, đẳng cấp nào được hưởng nhiều đặc quyền đặc lợi nhất:

A. Đẳng cấp 1.

B. Đẳng cấp 2.

C. Đẳng cấp 3.

D. Đẳng cấp 1 và đẳng cấp 2.

Câu 3: Tại sao những tư tưởng của trào lưu “Triết học Ánh sáng” không thể thực

hiện được ?

A. Không nhận thức được bản chất và quy luật phát triển của chủ nghĩa tư bản.

B. Không đủ tiền để thực hiện ước mơ của mình.

C. Giai cấp công nhân không ủng hộ.

D. Phủ nhận tương lai, quay trở lại nền kinh tế nông nghiệp.

Ngoài việc củng cố kiến thức, giáo viên cũng nên giao bài tập về nhà cho học

sinh. Việc làm này có ý nghĩa quan trọng vừa giúp học sinh tự củng cố lại kiến

thức, vừa phát huy tính tư duy, chủ động học tập của học sinh.

1.Vai trò của giai cấp tư sản và của quần chúng nhân dân trong cách mạng Pháp

1789?.

2. Vẽ sơ đồ thể hiện sự phát triển của cách mạng Pháp cuối thế kỉ XVIII.

3. Dựa vào ý nghĩa của cách mạng Pháp cuối thế kỉ XVIII, hãy làm sáng tỏ nhận

định của Lênin khi đánh giá cách mạng Pháp là “Đại cách mạng”

4. Vì sao nói thời kì chuyên chính Gia-cô-banh là đỉnh cao của cách mạng?

5. Sưu tầm tranh ảnh, những câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của

Rô-be-spie và Na-pô-lê-ông Bô-na-pác .

Tóm lại, các loại câu hỏi và bài tập nhận thức được sử dụng trong bài học

này biểu hiện ở những cấp độ nhận thức khác nhau, với những mục đích khác nhau.

Có câu hỏi chỉ yêu cầu học sinh tái hiện kiến thức. Nhưng có loại câu hỏi yêu cầu

nhận thức cao hơn, đó là những dạng câu hỏi phát hiện, đòi hỏi các em phải đào sâu

suy nghĩ, trao đổi thảo luận, vận dụng các thao tác tư duy để phân tích, tổng hợp, so

sánh, đánh giá. Có dạng câu hỏi để định hướng nhận thức cho học sinh; dạng câu

Sáng kiến kinh nghiệm

GV: Phạm Thị Thủy

Đơn vị: Trường THPT Hướng Hóa

hỏi làm “mồi nhử” để dẫn dắt sang mục mới, vấn đề mới; có dạng câu hỏi để phát

vấn, đàm thoại; câu hỏi, bài tập về nhà.

II.3.2.4. Khai thác, sử dụng các loại tài liệu tham khảo

Ví dụ, khi dạy học mục I.1, ngoài đoạn miêu tả đã nêu về tình cảnh người

nông dân Pháp trước cách mạng, giáo viên có thể sử dụng đoạn trích trong “Tư liệu

giảng dạy lịch sử kinh tế, văn hóa ở trường phổ thông trung học” của Nhà xuất bản

Giáo dục để miêu tả về cuộc sống khốn cùng của người lao động:“Nông dân phải

nộp cho chúa phong kiến một phần thu hoạch (thường là 1/4) hoặc phải nộp tiền để

thay thế. Đám tăng lữ tham lam cũng cướp mất của nông dân một phần thu hoạch

khác (thuế 1/10, còn gọi là thuế thập phân). Khi có một nông dân chết thì quản gia

của chúa bắt họ hàng người chết phải đóng một thứ thuế nặng nề về quyền thừa kế.

Nông dân phải nộp thuế thông hành trong khi sử dụng cầu của chúa phong kiến,

phải trả tiền khi xay lúa bằng cối xay của chúa và khi nướng bánh ở lò của chúa.

Nếu chúa không có lò thì nông dân vẫn phải nộp thuế hàng năm vì luật lệ phong

kiến đã đặt ra như vậy. Cầu và cối xay có thể bị sụp đổ và hư hỏng nhưng thuế

hàng năm vẫn cứ phải nộp”.

Ví dụ, khi dạy mục II.3 về chính sách ruộng đất của chính quyền Gia-cô-

banh - đỉnh cao của cách mạng, giáo viên có thể sử dụng đoạn trích trong “Lịch sử

thế giới cận đại” của Nhà xuất bản Giáo dục để thấy được cách giải quyết triệt để

nhiệm vụ dân chủ của chính quyền Giacôbanh: “ Ngày 3/6, Hiệp hội dân tộc thông

qua sắc lệnh quy định đất đai tịch thu của bọn di cư được chia thành nhiều mảnh

nhỏ và bán theo lối trả tiền dần trong 10 năm… Ngày 10/6, Hiệp hội ra lệnh chia

hẳn đất công xã cho nông dân… Ngày 17/7, Hiệp hội ra sắc lệnh hoàn toàn thủ

tiêu các quyền phong kiến, nông dân được giải phóng khỏi mọi thứ đóng góp mà

không phải bồi thường… Các đạo luật ruộng đất có một ý nghĩa lịch sử to lớn. Chỉ

trong hai tháng, những người Giacôbanh đã giải quyết được một nhiệm vụ cực kì

quan trọng mà các chính phủ trước đó không làm được trong hàng năm trời…

Chính sách ruộng đất của chính quyền Giacôbanh là biện pháp cách mạng nhất

trong lịch sử các cuộc cách mạng tư sản”.

Sử dụng đoạn miêu tả trên giúp học sinh nhận biết được cuộc sống khốn

cùng của người lao động. Đồng thời, các em sẽ thấy tính dân chủ triệt để nhất là

vấn đề ruộng đất đối với nông dân. Học sinh cũng thấy rõ qua mỗi giai đoạn cách

mạng, cách giải quyết vấn đề ruộng đất khác nhau, từ chổ không thỏa mãn cho đến

người dân nào cũng có ruộng đất, đó cũng là cơ sở để các em nhận thức: nông dân

đấu tranh với mục tiêu cuối cùng là giai cấp lãnh đạo đảm bảo quyền lợi cho họ,

nếu không chính nông dân là lực lượng đưa cách mạng tiến lên. Từ đó, giáo viên

hướng cho các em thấy cuộc đấu tranh của các dân tộc sau này, nhất là các nước

thuộc địa, phụ thuộc như ở Việt Nam, giai cấp lãnh đạo muốn giành được thắng lợi

thì phải liên minh chặt chẽ với nông dân.

II.3.2.5. Tổ chức trao đổi, thảo luận

Tải về để xem bản đầy đủ

16 trang minhvan 26/07/2024 900

Download

Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Các biện pháp phát triển tư duy học sinh phục vụ cho giảng dạy bài: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII (Lịch sử 10 - Chương trình cơ bản)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

skkn_cac_bien_phap_phat_trien_tu_duy_hoc_sinh_phuc_vu_cho_gi.doc