SKKN Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường Trung học phổ thông huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu

và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả

cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào

khác.

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Nga

1

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan ........................................................................................................................... 1

MỞ ĐẦU..................................................................................................................................... 7

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................

2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................................

7

8

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu....................................................................... 9

3.1. Khách thể nghiên cứu..............................................................................

3.2. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................

4. Giả thuyết khoa học................................................................................................

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................

9

6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................. 9

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận.......................................................

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn...................................................... 9

9

7. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................

8. Cấu trúc luận văn................................................................................................

NỘI DUNG

10

11

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT 11

ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề................................................................. 11

1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài............................................................. 11

1.1.2. Các nghiên cứu trong nước.................................................................. 11

1.2. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................................... 12

1.2.1. Quản lý............................................................................................................. 12

1.2.2. Quản lý giáo dục......................................................................................

13

1.2.3. Quản lý nhà trường.................................................................................. 13

1.2.4. Kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng sống...................................... 14

1.3. Một số vấn đề về giáo dục KNS cho học sinh THPT............................. 15

1.3.1. Tầm quan trọng của việc giáo dục KNS cho học sinh

15

THPT

1.3.2. Mục tiêu giáo dục KNS cho học sinh THPT............................. 16

1.3.3. Nguyên tắc giáo dục KNS cho học sinh THPT...................... 17

1.3.4. Nội dung giáo dục KNS cho học sinh THPT............................ 18

1.3.5. Phương pháp giáo dục KNS cho học sinh THPT................... 20

1.3.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục KNS cho học sinh

20

THPT

1.4. Quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh THPT.......................... 21

1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động giáo

dục KNS

22

1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động giáo dục KNS............................

22

2

1.4.3. Nội dung quản lý giáo dục KNS...................................................

Tiểu kết chương 1.............................................................................................................

22

25

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO 26

DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH

QUẢNG TRỊ........................................

2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội huyện 26

Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.....................................................................................

2.1.1. Điều kiện tự nhiên........................................................................... ......

26

2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Hướng Hóa.... 26

2.2. Khái quát về tình hình phát triển giáo dục THPT huyện Hướng 27

Hóa, tỉnh Quảng Trị.......................................................................................................

2.2.1. Quy mô giáo dục.............................................................................

2.2.2. Chất lượng giáo dục...........................................................................

2.3. Khái quát về quá trình khảo sát.........................................................................

27

28

29

2.4. Thực trạng về hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường 30

THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị...........................................................

2.4.1. Thực trạng KNS của học sinh các trường THPT huyện 30

Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.................................................................................

2.4.2. Thực trạng giáo dục KNS của học sinh THPT huyện 34

Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị...........................................................................

2.5. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các 37

trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị..................................... .....

2.6. Đánh giá chung về thực trạng giáo dục KNS và quản lý hoạt 43

động giáo dục KNS cho học sinh các trường THPT huyện Hướng

Hóa, tỉnh Quảng Trị

2.6.1. Đánh giá thực trạng...............................................................................

43

2.6.2. Nguyên nhân của những hạn chế...................................................... 44

Tiểu kết chương 2......................................................................................................

45

Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 46

KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT

HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ..........................

3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp...................................................................................

3.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................

46

47

3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các 47

trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị..................................

3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp..........................................................

50

3.5. Khảo nghiệm nhận thưc về tính cấp thiết và khả thi của các biện 51

pháp đề xuất................................................................................................................

3.5.1. Đối tượng khảo sát.................................................................................... 51

3.5.2. Phương pháp tiến hành khảo sát.............................................

51

3

3.5.3. Mục đích khảo sát.................................................................................... 51

3.5.4. Các biện pháp được khảo sát.........................................................

3.5.5. Nội dung khảo sát...................................................................................... 52

51

3.5.6. Kết quả khảo sát......................................................................................

Tiểu kết chương 3.......................................................................................................

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...................................................................

52

53

55

1. Kết luận................................................................................................................................. 55

1.1. Về lý luận.......................................................................................................

1.2. Về thực tiễn.............................................................................................

2. Khuyến nghị.................................................................................................................

2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo....................................................................

2.2. Đối với Sở GD-ĐT và UBND tỉnh Quảng Trị.......................................

55

56

2.3. Đối với lãnh đạo các trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh 56

Quảng Trị

2.4. Đối với các tổ chức,...........................................................................................

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................

PHỤ LỤC...................................................................................................................................

57

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCH

Ban chấp hành

BGH

Ban giám hiệu

CBQL

CBGV

CSVC

CNH, HĐH

ĐTN

Cán bộ quản lý

Cán bộ giáo viên

Cơ sở vật chất

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

Đoàn Thanh niên

Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

Giáo viên

ĐTNCSHCM

GV

GVBM

GVCN

GDCD

GD-ĐT

GDKNS

GDNGLL

GTS

Giáo viên bộ môn

Giáo viên chủ nhiệm

Giáo dục công dân

Giáo dục-Đào tạo

Giáo dục kỹ năng sống

Giáo dục ngoài giờ lên lớp

Giá trị sống

HS

Học sinh

HSTHPT

KNS

Học sinh THPT

Kỹ năng sống

NGLL

TBDH

THCS

Ngoài giờ lên lớp

Thiết bị dạy học

Trung học cơ sở

THPT

UBND

Trung học phổ thông

Ủy ban nhân dân

5

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1.

Bảng 2.2.

Bảng 2.3.

Bảng 2.4.

Bảng 2.5.

Tổng hợp mạng lưới trường, lớp và học sinh bậc THPT

Cơ sở vật chất

Chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THPT huyện Hướng Hóa

Nhận thức của học sinh về vai trò của việc GDKNS

Nhận thức của CBQL, GV và HS về những KNS cần giáo dục cho HS

THPT

Bảng 2.6.

Bảng 2.7.

Bảng 2.8.

Bảng 2.9.

Đánh giá mức độ hiểu biết của HS về các KNS

Khảo sát các nguyên nhân ảnh hưởng đến việc thiếu KNS của HS

Nhận thức của CBQL, GV về việc GDKNS cho học sinh THPT

Đánh giá mức độ thực hiện của GV đối với nội dung GDKNS

Bảng 2.10 Đánh giá về hình thức GDKNS

Bảng 2.11 Thực trạng về quản lý kế hoạch, nội dung, chương trình, hình thức thực

hiện GDKNS của nhà trường

Bảng 2.12. Thực trạng quản lý về đội ngũ thực hiện giáo dục KNS

Bảng 2.13. Thực trạng quản lý sự phối hợp của các lực lượng giáo dục

Bảng 2.14. Thực trạng quản lý các điều kiện hỗ trợ thực hiện hoạt động GDKNS

Bảng 1.15. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động GDKNS

Bảng 2.16. Những nguyên nhân dẫn đến hạn chế về quản lý hoạt động GDKNS cho

học sinh

Bảng 3.1.

Đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất

6

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới - kỹ nguyên của khoa học kỹ

thuật và công nghệ. Xu thế toàn cầu hóa đã tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng

không kém những thách thức. Đảng ta từng nhận định: kinh tế thị trường với

sức mạnh tự phát ghê gớm của nó đã khuyến khích chủ nghĩa cá nhân, lối

sống thực dụng, làm cho người ta chỉ chú ý đến lợi ích vật chất mà coi nhẹ giá

trị tinh thần, chú ý đến lợi ích cá nhân mà coi nhẹ lợi ích cộng đồng, chỉ chú ý

đến lợi ích trước mắt mà coi nhẹ lợi ích lâu dài. Chính điều này đã ảnh hưởng

đến thế trẻ Việt Nam, đặc biệt là học sinh. Vậy làm thế nào để học sinh -

những trẻ em đang còn ngồi trên ghế nhà trường – có đủ khả năng để vượt

qua những khó khăn, thách thức đó? Câu trả lời chính là “Giáo dục kỹ năng

sống”

Bản báo cáo của Ủy ban quốc tế về Giáo dục cho thế kỷ XXI, trực

thuộc UNESCO, nhấn mạnh: giáo dục là “kho báu tiềm ẩn” và đã đưa ra một

tầm nhìn về giáo dục cho thế kỷ XXI dựa trên 4 trụ cột: “Học để biết, học để

làm, học để cùng chung sống và học để tự khẳng định mình” - đó là phương

châm mà UNESCO khẳng định về mục đích của giáo dục.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã

xác định Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 là:

“…Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu: Đổi mới căn bản và toàn diện

nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân

chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát

triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt; Tập trung nâng

cao chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ thuật thực

hành, khả năng lập nghiệp …”. Chiến lược này tiếp tục được khẳng định tại

Nghị quyết đại hội XII của Đảng, mục tiêu giáo dục đã và đang chuyển hướng

từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các

em.

Vấn đề giáo dục kỹ năng sống ngày càng được quan tâm hơn ở Việt

Nam. Ngày 15/5/2008 Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo đã phát động phong

trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong giai

đoạn 2008 – 2013; Ngày 22/7/2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã triển

khai Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT để chỉ đạo và hướng dẫn thực hiện nội

dung cơ bản của phong trào này: rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Ngày

28/02/2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai Thông tư số 04/2014/TT –

BGDĐT qui định về quản lý hoạt động GDKNS và hoạt động giáo dục ngoài

giờ chính khóa. Bộ Giáo dục – Đào tạo tiếp tục chỉ đạo việc tổ chức GDKNS

7

qua Hướng dẫn số 463/BGDĐT – GDTX ngày 28/01/2015. Nội dung nhấn

mạnh: “Giáo dục cho người học những kỹ năng cơ bản, cần thiết, hướng tới

hình thành những thói quen tốt giúp người học thành công, đảm bảo vừa phù

hợp với thực tiễn và thuần phong mỹ tục Việt Nam vừa hội nhập quốc tế

trong giai đoạn công nghiệp hóa đất nước. Nội dung GDKNS phải phối hợp

với từng lứa tuổi và tiếp tục được rèn luyện theo mức độ tăng dần”. “…, tập

trung giáo dục những kỹ năng cốt lõi, có ý nghĩa thiết thực cho người học

như: kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy phản biện và

sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và hợp tác, kỹ năng tự nhận thức và cảm thông, kỹ

năng quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, kỹ năng tự học.”

Chính vì vậy, với sáng kiến của UNICEF, năm 2011, Bộ Giáo dục và

Đào tạo đã thực hiện dự án giáo dục KNS cho học sinh bậc THPT: “Giáo dục

sống khỏe mạnh, kỹ năng sống cho trẻ và vị thành niên”. Chương trình đã

được đưa vào nội dung giáo dục năm học 2010-2011.

Trong thực tế hiện nay, nhận thức của một bộ phận đội ngũ cán bộ,

giáo viên về GDKNS chưa cao; nhận thức của cán bộ quản lý các trường

THPT về GDKNS, tích hợp GDKNS vào các môn học chưa đúng mức; tình

trạng trẻ tuổi vị thành niên phạm tội có xu hướng tăng; bạo lực học đường vẫn

còn diễn ra. Nhiều em học giỏi, chăm ngoan nhưng ngoài việc học để đạt

điểm cao thì khả năng tự chủ và kỹ năng giao tiếp lại rất kém. Một số học

sinh tự kỷ khi bị bố mẹ, thầy cô trách mắng hoặc khi gặp rắc rối trong cuộc

sống. Các em có thể chửi bậy, đánh nhau, sa vào các tệ nạn xã hội, thậm chí

liều mình bỏ cả mạng sống. Tất cả những vấn đề trên đều do các em còn thiếu

kỹ năng sống trong giải quyết tình huống, đối mặt với stress, làm chủ cảm

xúc,...

Tuy nhiên, hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn chưa có bộ giáo trình

chính thống cho học sinh THPT mà chỉ lồng ghép vào một số môn học mà

thôi. Công tác giáo dục ở nhà trường còn “nặng về dạy chữ, nhẹ về dạy

người”. Vấn đề giáo dục KNS còn nhiều điều “bỏ ngỏ” và chưa được quan

tâm đúng mức. Theo Giáo sư Văn Như Cương: “...việc giáo dục KNS cho học

sinh còn nhiều bất cập”. Xuất phát từ những thực tế trên và nhận thức về vai

trò của người quản lý trường học, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Biện

pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường Trung học

phổ thông huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị” nhằm tìm ra những giải pháp

tối ưu, phù hợp với tình hình thực tế các nhà trường, của địa phương, góp

phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức của học sinh và chất lượng giáo

dục, đào tạo của địa phương.

2. Mục đích nghiên cứu

8

Trên cơ sở lý luận, khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo

dục KNS cho học sinh các trường THPT, chúng tôi đề xuất các biện pháp

quản lý nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục kỹ năng sống

cho học sinh huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động quản lý giáo dục KNS cho học sinh các trường THPT

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho hóc sinh các trường

THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

4. Giả thuyết khoa học

Nếu nghiên cứu đầy đủ lý luận về công tác giáo dục KNS và đánh giá

đúng thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường

THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị thì sẽ xây dựng được các biện pháp

quản lý mang tính khả thi, cấp thiết, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục

KNS cho học sinh, đáp ứng yêu cầu giáo dục toàn diện trong giai đoạn hiện

nay.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động giáo dục KNS

cho học sinh THPT.

5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNS

cho học sinh trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học

sinh trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

6. Phương pháp nghiên cứu

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

Sử dụng phương pháp phân tích- tổng hợp tài liệu; phân tích các loại tài

liệu nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

9

- Phương pháp quan sát: quan sát các hoạt động và quản lý hoạt động

giáo dục KNS cho học sinh các trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng

Trị.

- Phương pháp điều tra: điều tra, khảo sát bằng phiếu tìm hiểu thực

trạng hoạt động và quản lý hoạt động giáo dục KNS của các trường THPT

huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

- Phương pháp thống kế toán học: nhằm xử lý các kết quả nghiên cứu

- Phương pháp lấy ý kiến các chuyên gia: trao đổi, hỏi ý kiến một số

chuyên gia trong lĩnh vực tâm lý, kinh tế, giáo dục, xã hội, ...

7. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài được triển khai nghiên cứu ở 04 trường THPT thuộc huyện

Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham

khảo và phụ lục, luận văn gồm 03 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động giáo dục KNS

cho học sinh THPT

Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục KNS cho học sinh các trường

THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh

các trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

10

NỘI DUNG

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ

HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1 Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài

Ngay từ những năm 90 của thế kỷ XX, các tổ chức Liên Hiệp Quốc

(LHQ) như Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), Tổ chức văn hóa, khoa

học và giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO) và tổ chức y tế thế giới

(WHO) đã chung sức để xây dựng chương trình giáo dục KNS cho thanh

thiếu niên. “Những thử thách mà trẻ em và thanh niên phải đối mặt là rất

nhiều và đòi hỏi cao hơn là những kỹ năng đọc, viết, tính toán tốt nhất”

(UNICEF).

Năm 1996, UNESCO đề xuất bốn mục tiêu trụ cột của việc học tập là

“Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”.

Trong diễn đàn thế giới về giáo dục cho mọi người, họp tại Senegan

(2000), chương trình hành động Dakar đã đề ra 6 mục tiêu, trong đó mục tiêu

3 nói rằng: “Mỗi quốc gia phải đảm bảo cho người học tiếp cận chương trình

giáo dục kỹ năng sống của người học”. Như vậy, giáo dục KNS cho người

học đang trở thành một nhiệm vụ quan trọng đối với giáo dục ở các nước.

Nhìn chung các quốc gia cũng bước đầu triển khai chương trình về biện

pháp giáo dục KNS nên chưa thật toàn diện và sâu sắc. Các quốc gia cũng

chưa đưa ra được hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng kỹ năng sống ở người

học sau khi được trang bị hay huấn luyện KNS.

1.1.2 Các nghiên cứu trong nước

Thuật ngữ “kỹ năng sống” được người Việt Nam bắt đầu biết đến từ

chương trình của UNICEF (1996) “Giáo dục KNS để bảo vệ sức khỏe và

phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà trường” do

UNICEF phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Hội Chữ thập đỏ Việt

Nam thực hiện. Thông qua quá trình thực hiện chương trình này, nội dung của

khái niệm KNS và giáo dục KNS ngày càng được mở rộng.

Nguyễn Thanh Bình là một trong những tác giả có đóng góp đáng kể

vào việc tạo ra hướng nghiên cứu KNS và giáo dục KNS ở Việt Nam với

nhiều bài báo, các đề tài khoa học cấp Bộ và giáo trình và tài liệu tham khảo.

Tác giả đã nghiên cứu tổng quan về quá trình nhận thức về KNS, đề xuất yêu

cầu tiếp cận KNS trong giáo dục và giáo dục KNS trong nhà trường phổ

thông. Trên cơ sở phân tích, so sánh, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, tác giả

Nguyễn Thanh Bình đã xây dựng được khung lý luận về giáo dục KNS từ xác

11