SKKN Áp dụng một phần của phương pháp bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1
Như chúng ta đã biết, đổi mới phương pháp dạy học là thay đổi lối dạy truyền thụ một chiều sang dạy học theo: “ Phương pháp dạy học tích cực”. Với kĩ thuật dạy, học tích cực sẽ giúp học sinh phát huy tính chủ động, tích cực, tự
giác , sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận động kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực tiễn tạo niềm vui, niềm tin, hứng thú trong học tập.
giác , sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận động kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực tiễn tạo niềm vui, niềm tin, hứng thú trong học tập.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO HÀ NỘI
Mã SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: Áp dụng một phần của phương pháp bàn tay
nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn
Tự nhiên và xã hội lớp 1
Lĩnh vực/môn : Tự nhiên và xã hội
Cấp học
: Tiểu học
Năm học : 2016 – 2017
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài:
Như chúng ta đã biết, đổi mới phương pháp dạy học là thay đổi lối dạy
truyền thụ một chiều sang dạy học theo: “ Phương pháp dạy học tích cực”. Với
kĩ thuật dạy, học tích cực sẽ giúp học sinh phát huy tính chủ động, tích cực, tự
giác , sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ
năng vận động kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực
tiễn tạo niềm vui, niềm tin, hứng thú trong học tập. Làm cho việc học là quá
trình kiến tạo, học sinh tìm tòi, khám phá, phát triển, luyện tập, khai thác và sử
lí thông tin, tự hình thành tri thức, có năng lực và phẩm chất của con người mới
tự tin, năng động, sáng tạo trong cuộc sống.
“ Bàn tay nặn bột’ ( BTNB) là một phương pháp dạy học tích cực, thích
hợp cho việc giảng dạy các kiến thức khoa học tự nhiên và xã hội. Môn Tự
nhiên và xã hội là một phân môn khoa học gắn liền với tự nhiên đi cùng đời
sống của con người. Thật vậy phương pháp BTNB chú trọng đến việc hình
thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm, hiểu biết tìm tòi nghiên cứu
đẻ chính các em tìm ra các câu trả lời. Với một vấn đề khoa học được đặt ra, học
sinh có thể đặt ra các câu hỏi, các giả thuyết từ hiểu biết ban đầu , tiến hành các
thí nghiệm nghiên cứu để kiểm chứng và đưa ra những kết luận phù hợp thông
qua thảo luận, so sánh, phân tích, tổng hợp kiến thức. Cũng như các phương
pháp dạy học tích cực khác, phương pháp BTNB luôn coi học sinh là trung tâm
của quá trình nhận thức, chính các em là người tìm ra câu trả lời và lĩnh hội
kiến thức dưới sự giúp đỡ của giáo viên. Mục tiêu của phương pháp BTNB là
tạo nên tính tò mò, ham muốn khám phá, yêu và say mê khoa học của học sinh.
Ngoài việc trú trọng đến kiến thức khoa học, phương pháp BTNB còn chú ý
nhiều đến việc rèn kĩ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh.
Phương pháp BTNB cho thấy cách thức học tập của học sinh là tò mò tự nhiên,
giúp các em có thể tiếp cận với thế giới xung quanh mình qua các hoạt động
nghiên cứu, tìm tòi. Các hoạt động nghiên cứu tìm tòi gợi ý cho học sinh tìm
kiếm để rút ra kiến thức cho riêng mình, qua sự tương tác với các học sinh đẻ
tìm ra phương án giải thích các hiện tượng.
1/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
Tiến trình tìm tòi nghiên cứu khoa học trong phương pháp BTNB là một
vấn đề cốt lõi, quan trọng. Học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra tình huống (câu hỏi
lớn của bài học), nêu các giả thuyết, các nhận định ban đầu của mình, đề xuất và
tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu, đối chiếu các nhận định ( giả thuyết ban
đầu), đối chiếu cách làm thí nghiệm và kết quả với các nhóm. Trong quá trình
này học sinh luôn luôn phải động não, trao đổi với các bạn, đây là hoạt động tích
cực để tìm ra khiến thức. Giúp các em được tiếp cận dần với nghiên cứu khoa
học.
Tình huống xuất phát hay tình huống nêu vấn đề là một tình huống giáo
viên phải chủ động đưa ra như là một cách dẫn nhập vào bài học. Tình huống
xuất phát phải ngắn gọn, gần gũi, dễ hiểu với học sinh. Tình huống xuất phát
nhằm lồng ghép câu hỏi nêu vấn đề.Tình huống xuất phát càng rõ ràng thì việc
dẫn nhập câu hỏi càng dễ. Câu hỏi nêu vấn đề là câu hỏi lớn của bài học. Câu
hỏi nêu vấn đề cần đảm bảo yêu cầu phù hợp với trình độ, gây mâu thuẫn nhận
thức và kích thích tính tò mò, thích tìm tòi, nghiên cứu của học sinh nhằm chuẩn
bị tâm thế cho học sinh trước khi được khám phá, lĩnh hội kiến thức. Giáo viên
phải dùng câu hỏi mở, tuyệt đối không được dùng câu hỏi đóng ( trả lời có hoặc
không) đối với câu hỏi nêu vấn đề. Câu hỏi nêu vấn đề càng đảm bảo các yêu
cầu nêu ra ở trên thì ý đồ dạy học của giáo viên càng dễ thực hiện thành công.
Rõ ràng rằng, để học sinh tìm phương án giải quyết một vấn đề hiệu quả khi và
chỉ khi học sinh cảm thấy vấn đề đó có ý nghĩa, là cần thiết cho mình và có nhu
cầu tìm hiểu, giải quyết nó. Vấn đề hay câu hỏi xuất phát phù hợp là câu hỏi
tương thích nhu cầu tìm tòi nghiên cứu của học sinh. Vì vậy để thực hiện thành
công tiết dạy theo phương pháp BTNB thì khâu quan trọng đầu tiên là tạo tình
huống xuất phát cho bài dạy.
Như vậy vai trò của người giáo viên rất quan trọng trong việc định hướng,
gợi ý, giúp đỡ các em tự khám phá, tự đặt ra các câu hỏi để học sinh hiểu rõ
được câu hỏi và vấn đề cần giải quyết của bài học, từ đó đề xuất các phương án
thực nghiệm hợp lí.
Không chỉ trong phương pháp BTNB mà dù dạy học bằng bất cứ phương
pháp nào, việc học sinh hiểu rõ vấn đề đặt ra, những vấn đề trọng tâm cần giải
quyết của bài học luôn là yếu tố quan trọng và quyết định sự thành công của quá
trình dạy học. Chính vì thế, mặc dù chỉ mới bước đầu làm quen với phương
2/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
pháp BTNB, tôi vẫn mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu: “Áp dụng một phần
của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật
môn Tự nhiên và xã hội lớp 1” nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy học, phát huy tính tích cực chủ động học tập của học sinh giúp các em yêu
thích môn học và học tập tiến bộ hơn, tạo cơ sở vũng chắc cho các em tiếp tục
học tốt.
II. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
1. Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh lớp 1 trường Tiểu học Nguyễn Trãi – Thanh Xuân –Hà Nội
Năm học: 2016 – 2017
2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận ( phân tích, tổng hợp,...)
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ( quan sát, phỏng vấn,... )
- Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm ( thăm dò, khảo sát,...)
3. Phạm vi nghiên cứu:
Sử dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” khi dạy các bài về cây cối và
con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1.
3/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sơ lí luận
Phương pháp BTNB được sáng lập và bắt nguồn từ Pháp. Từ năm 2011,
Bộ GD & ĐT có quyết định phê duyệt đề án: “Triển khai phương pháp Bàn tay
nặn bột ở trương phổ thông” trên toàn quốc.
Phương pháp BTNB là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí
nghiệm, nghiên cứu, áp dụng giảng dạy cho các môn học tự nhiên. Phương pháp
này chú trọng tới việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm,
quan sát, nghiên cứu tài liệu hoặc điều tra. Với một vấn đề khoa học, học sinh có
thể đặt ra các câu hỏi, giả thiết từ hiểu biết ban đầu, tiến hành nghiên cứu, thí
nghiệm, kiểm chứng, so sánh, phân tích, thảo luận và đưa ra kết luận phù hợp.
Phương pháp này kích thích sự tò mò, ham mê khám phá của học sinh.
II.Cơ sở thực tiễn
1. Thuận lợi, khó khăn:
a.Thuận lợi:
- Nhà trường thường mở các chuyên đề để giáo viên dự giờ, trao đổi kinh
nghiệm lẫn nhau. Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn trường đều tạo điều kiện
cho giáo viên trao đổi, tháo gỡ những vướng mắc trong chuyên môn.
- Một số tranh ảnh trực quan để phục vụ cho các bài Tự nhiên và xã hội ở
lớp 1 đã có sẵn ở thư viện.
- Nhà trường được sự quan tâm hỗ trợ và giúp đỡ về tinh thần và vật chất
của lãnh đạo các cấp, các ban ngành đoàn thể trong và ngoài địa bàn. Hội cha
mẹ học sinh, hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong nhà trường đảm bảo đúng
kế hoạch của nhà trường và đạt kết quả giáo dục thiết thực, góp phần nâng cao
chất lượng các hoạt động giáo dục văn hóa và kĩ năng sống cho học sinh.
- Các em học sinh có đủ sách giáo khoa, đủ đồ dung học tập phục vù cho
môn học.
- Phụ huynh quan tâm, giúp các con sưu tầm tranh ảnh của bài học.
b.Khó khăn:
- Giáo viên đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học
nhưng đôi khi cũng ngại không dám thoát li các gợi ý của sách giáo khoa, sách
hướng dẫn vì sợ sai.
4/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
- Đối với một số giáo viên do sử dụng đồ dùng dạy học nói chung và đồ
dùng trực quan nói riêng chưa được thường xuyên, nên sử dụng còn lúng túng.
- Học sinh lớp 1 vốn từ của các em còn hạn chế, các em còn lung túng khi
dùng từ diễn đạt. Thêm nữa tư duy các em chủ yếu dựa vào đặc điểm trực quan ,
ở bài không có nhiều tranh ảnh trực quan thì học sinh còn lung túng, gặp nhiều
khó khăn, thậm chí không thể hình thành ngay kiến thức này.
- Một số em chưa hứng thú, chưa tích cực tham gia vào giờ học Tự nhiên
và xã hội.
III. Các giải pháp thực hiện đề tài:
1. Đối với giáo viên và học sinh:
a.Giáo viên:
Thực tế, phương pháp Bàn tay nặn bột không hoàn toàn là mới với các
giáo viên.
Về cơ bản, đây là phương pháp tổng hợp của các phương pháp dạy học
trước đây mà giáo viên đã từng tiếp xúc như: phương pháp giảng dạy giải quyết
vấn đề, phương pháp dạy học tích cực,… Trong phương pháp này, yêu cầu đặt
ra đối với giáo viên là:
- Tạo tình huống để học sinh phát hiện ra vấn đề trong bài học, từ đó để
các em đưa ra các tình huống giải quyết vấn đề để đi đến kết quả, giúp học sinh
tạo lập, cho học sinh thói làm việc như các nhà khoa học và niềm say mê sang
tạo phát hiện, giải quyết vấn đề. Mục tiêu này rất quan trọng, bởi trong cuộc
sống các em gặp phải rất nhiều vấn đề cần giải quyết.
- Buộc giáo viên phải nghiên cứu kĩ bài dạy. Gắn kết chặt chẽ nội dung
bài dạy với các vấn đề thiết thực, gần gũi trong cuộc sống hàng ngày và thực tế
địa phương . Chuẩn bị bài chu đáo, xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp, logic,
trọng tâm, có kiến thức thực tế, sâu rộng và các giải pháp lien hệ thực tế.
- Giáo viên nêu câu hỏi hay vấn đề xuất phát phải phù hợp là câu hỏi
tương thích với trình độ học sinh , kích thích nhu cầu tìm tòi, nghiên cứu của
học sinh.
- Giáo viên bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình ( căn cứ
chuẩn của chưong trình cấp Tiểu học và đối chiếu với hướng dẫn thực hiện giảm
tải của Bộ giáo dục và đào tạo)
- Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng, trang thiết bị dạy học, ứng dụng công nghệ
thông tin để phục vụ cho bài dạy nhằm lôi cuốn, hấp dẫn, học sinh dễ hiểu, dễ
vận dụng. Sáng tạo linh hoạt việc tổ chức các hoạt động lên lớp, phù hợp với nội
dung bài dạy, kiểu bài dạy, phù hợp với đặc thù bộ môn, tâm lí lứa tuổi học sinh.
- Tích cực nghiên cứu học tập, cập nhật kiến thức, nâng cao tay nghề áp
5/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
dụng dụng phương pháp dạy học đổi mới. Kết hợp với các phương pháp dạy học
tích cực, áp dụng phân chia nhóm hợp lí, sát đối tượng, hướng dẫn gợi mở, giúp
học sinh hăng hái tìm tòi phát hiện kiến thức mới.
- Tác phong cử chỉ, lời nói phù hợp, truyền cảm, thân thiện, khơi gợi sự
hứng thú chủ động tìm tòi, khám phá học tập của học sinh, động viên khuyến
khích học sinh tự tin trog học tập, tạo cho học sinh sự say mê hứng thú đối với
môn học.
- Cùng với giáo viên và các đồng nghiệp trong tổ chuyên môn, nhà trường
từng bước rút kinh nghiệm trong quá trình triển khai giảng dạy.
- Để ứng dụng “ Bàn tay nặn bột” vào dạy học, điều quan trọng nhất,
như mọi vấn đề khác mà giáo viên thường phải giải quyết, đó là phải có đủ nhiệt
huyết, quyết tâm để triển khai phương pháp mới.
Như vậy, vai trò của giáo viên rất quan trọng trong việc định hướng, gợi
ý, giúp đỡ các em tự khám phá, tự đặt ra các câu hỏi để học sinh hiểu rõ được
câu hỏi và vấn đề cần giải quyết của bài học, từ đó đề xuất các phương pháp
thực nghiệm hợp lí.
b.Học sinh:
Học sinh có thể tiếp cận thực sự với tìm toi, nghiên cứu và cố gắng hiểu
kiến thức. Vì vậy điều cần thiết là học sinh phải hiểu rõ câu hỏi hay vấn đề đặt
ra cần giải quyết trong bài học.
- Để đạt được yêu cầu này, bắt buộc học sinh phải tham gia vào bước
hình thành các câu hỏi. có nghĩa là học sinh cần có thời gian để khám phá chủ đề
của bài học, thảo luận các vấn đề và các câu hỏi đặt ra để từ đó có thể suy nghĩ
về những gì cần được nghiên cứu, phương án thực hiện việc nghiên cứu đó như
thế nào?
- Học sinh cần có nhiều kĩ năng như: kĩ năng trả lời, đề xuất các dự
đoán, giả thiết, phương án thí nghiệm, phân tích dữ liệu, giải thích và bảo vệ các
kết luận của mình thong qua lời nói hay viết… Một trong các kĩ năng quan trọng
đó là học sinh phải biết xác định và quan sát một sự vật, hiện tượng nghiên cứu.
Học sinh cần biết trao đổi với các bạn trong nhóm, biết viết cho mình và cho
người khác hiểu. Đối với học sinh nhỏ lớp 1, chỉ cấn học sinh có các kĩ năng cơ
bản không cần đòi hỏi nâng cao như lớp 4, 5 như phân tích dữ liệu, giải thích và
bảo vệ các kết luận của mình thong qua trình bày nói hoặc viết.
- Học sinh lớp 1, thông qua quan sát, qua thực tế các sự vật hiện tượng
gần gũi với các em, qua các thực nghiệm mà học sinh có thể tự hình thành kiến
thức. Học sinh tự chủ tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra với sự theo dõi, định
hướng, giúp đỡ của giáo viên.
6/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
- Được khuyến khích đề xuất ý kiến và cùng với thầy cô giáo thực hiện
các giải pháp để việc dạy học có hiệu quả ngày càng cao. Có tinh thần tự giác
say mê đối với môn hoc, yêu thích môn học.
- Tích cực chuẩn bị bài, chuẩn bị tâm thế để lĩnh hội kiến thức bài giảng.
- Tích cực rèn luyện, hứng thú say mê học tập, chủ động tìm hiểu kiến
thức dưới sự dìu dắt của thầy cô giáo. Phải rèn cho mình năng lực tự học, tự
đánh giá, không ngừng vươn lên trong học tập.
- Khi giáo viên tổ chức tình huống ( giao nhiệm vụ cho học sinh): học
sinh hăng hái đảm nhận nhiệm vụ, gặp khó khăn, nảy sinh vấn đề cần tìm tòi
giải quyết. Dưới sụ chỉ đạo của giáo viên, vấn đề được diễn đạt chính xác hóa,
phù hợp với mục tiêu dạy học và cá nội dung cụ thể đã xác định.
2. Các kĩ thuật dạy học và rèn luyện kĩ năng cho học sinh trong phương
pháp “Bàn tay nặn bột”
2.1 Tổ chức lớp học:
Bố trí vật dụng trong lớp học: Thực hiện dạy học khoa học theo phương
pháp BTNB có rất nhiều hoạt động theo nhóm. Vì vậy để tiện lợi việc tổ chức
thảo luận, hoạt động nhóm tôi đã mạnh dạn sắp xếp bàn ghế theo nhóm cố định.
Sau đây là một số gợi ý để giáo viên sắp xếp bàn ghế, vật sụng trong lớp học
phù hợp với hoạt động nhóm:
- Các nhóm bàn ghế sắp xếp hài hòa theo số lượng học sinh trong lớp.
- Cần chú ý đến hướng ngồi của các học sinh sao cho tất cả các học sinh
đều nhìn rõ thông tin trên bảng.
- Khoảng cách giữa các nhóm không quá chật, tạo điều kiện đi lại dễ
dàng cho học sinh khi lên bảng trình bày, di chuyển khi cần thiết.
- Chú ý đảm bảo ánh sáng cho học sinh.
Không khí làm việc trong lớp học:
- Giáo viên cần xây dựng không khí làm việc và mối quan hệ giữa cá
nhân học sinh trên sự tôn trọng lẫn nhau và đối xử công bằng, bình đẳng giữa
các học sinh trong lớp. Tránh tuyệt đối luôn khen ngợi một vài học sinh nào đó
hoặc để cho học sinh khá giỏi trong lớp luôn làm thay công việc của cả nhóm,
trả lời các câu hỏi nêu ra mà không tạo cơ hội làm việc cho các học sinh khác.
- Giáo viên cần tạo sự thoải mái cho tất cả các học sinh.
2.2 Giúp học sinh bộc lộ quan niệm ban đầu
Đối với các em lớp 1 còn nhỏ, giáo viên cần biết chấp nhận và tôn trọng
những quan điểm chưa đúng của học sinh khi trình bày biểu tượng ban đầu. Biểu
tượng ban đầu là quan niệm cá nhân của riêng mỗi các em có thể trình bày bằng
lời nói hay viết, vẽ ra giấy. Rồi từ đó giáo viên giúp học sinh phân tích những
7/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
điểm giống và khác nhau cơ bản giữa các ý kiến, từ đó hướng dẫn học sinh đặt
câu hỏi cho những sự khác nhau đó.
2.3 Kĩ thuật tổ chức các hoạt động thảo luận cho học sinh
Trong quá trình thảo luận, các học sinh được kết nối với nhau bằng chủ đề
thảo luận và trao đổi xoay quanh chủ đề đó. Học sinh cần được khuyến khích
trình bày ý tưởng, ý kiến cá nhân của mình trước các bạn, từ đó rèn cho học sinh
khả năng diễn đạt. Đồng thời có thể thông qua đó có thể giúp học sinh trong lớp
đối chiếu, so sánh với suy nghĩ, ý kiến của mình. Những ý kiến trái ngược quan
điểm luôn là sự kích thích mạnh mẽ cho sự thảo luận sôi nổi của lớp học.
Có hai hình thức thảo luận trong dạy học phương pháp BTNB: thảo luận
nhóm nhỏ ( trong nhóm làm việc) và thảo luận nhóm lớn ( toàn bộ lớp học)
Để có điều kiện tốt cho hoạt ddoogj thảo luận của học sinh trong lớp học,
giáo viên cần chú ý đến một số gợi ý sau để thực hiện điều khiển hoạt động của
lớp học được thành công:
- Thực hiện tốt công tác tổ chức nhóm và thực hiện hoạt động nhóm cho
học sinh
- Khi thực hiện lệnh thảo luận nhóm, giáo viên cần chỉ rõ nội dung thảo
luận là gì mục đích của thảo luận. Lệnh yêu cầu của giáo viên càng rõ ràng và
chi tiết thì học sinh càng hiểu rõ và thực hiện đúng yêu cầu.
- Trong một số trường hợp, vấn đề thảo luận được thực hiện với tốc độ
nhanh bởi có nhiều ý kiến của các học sinh khá, giỏi, giáo viên nên làm chậm
tốc độ thảo luận lại để các học sinh có năng lực yếu hơn có thể tham gia. Tất
nhiên việc làm chậm lại tùy thuộc vào thời gian của tiết học.
- Giáo viên tuyệt đối không được nhận xét ngay là ý kiến của nhóm này
đúng hay ý kiến của nhóm khác sai. Nên quan sát nhanh và chọn nhóm có ý kiến
không chính xác nhất cho trình bày trước để gây mâu thuẫn, kích thích các nhóm
khác có ý kiến chính xác hơn phát biểu bổ sung. Ý đồ dạy học theo phương pháp
BTNB sẽ thành công khi có nhiều ý kiến trái ngược, không thống nhất để từ đó
giáo viên dễ kích thích học sinh suy nghĩ, sáng tạo đề xuất câu hỏi để kiểm
chứng. Câu trả lời không do giáo viên đưa ra hay nhận xét đúng hay sai mà được
xuất phát khách quan qua các hình ảnh thực, qua thí nghiệm nghiên cứu.
- Giáo viên nên để một thời gian ngắn ( 5 – 10 phút) cho học sinh suy
nghĩ trước khi trả lời để học sinh có thời gian chuẩn bị tốt các ý tưởng, lập luận,
câu chữ. Khoảng thời gian này có thể giúp học sinh xoáy sâu thêm suy nghĩ về
phần thảo luận hoặc đưa ra các ý tưởng mới.
- Cho phép học sinh thảo luận tự do, tuy nhiên giáo viên cần hướng dẫn
học sinh tới các kết luận khoa học chính xác của bài học.
8/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
2.4.Kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm trong phương pháp “ Bàn tay nặn
bột”
Hoạt động nhóm giúp học sinh làm quen với phong cách làm việc hợp tác
với nhau giữa các cá nhân. Trong việc dạy học theo phương pháp BTNB , hoạt
động nhóm được chú trọng nhiều , nó không chỉ giúp học sinh làm quen với
phong cách làm việc khoa học, rèn luyện ngôn ngữ cho học sinh mà chúng ta sẽ
phân tích kĩ hơn trong phần nói và rèn kĩ năng ngôn ngữ cho học sinh.
Mỗi nhóm học sinh được tổ chức gồm một nhóm trưởng và một thư kí để
ghi chép chung các phần thảo luận nhóm. Nhóm trưởng sẽ là người đại diện cho
nhóm trình bày trước lớp các ý kiến, quan điểm của nhóm mình. Mấu chốt quan
trọng nhất là các học sinh trong nhóm cần làm việc tích cực với nhau, trao đổi,
thảo luận sôi nổi, các học sinh tôn trọng ý kiến của nhau, các cá nhận biết lắng
nghe, tạo cơ hội cho tất cả mọi người trong nhóm trình bay ý kiến của mình,
biết chia sẻ đồ dung thí nghiệm, biết tóm tắt các ý kiến thống nhất của nhóm,
các ý kiến chưa thống nhất, có đại diện trình bày ý kiến chung của nhóm sau
thảo luận trước tập thể là một nhóm hoạt dộng đúng yêu cầu.
Trong quá trình học sinh thảo luận theo nhóm, giáo viên đã di chuyển đến
các nhóm, tranh thủ quan sát các hoạt động của các nhóm. Giáo viên không
đứng một chỗ trên bàn hoặc bục giảng để quan sát. Việc di chuyển của giáo viên
có hai mục đích cơ bản: quan sát bao quát lớp, làm cho học sinh hoạt động
nghiêm túc hơn vì có giáo viên tới, kịp thời phát hiện thực hiện lệnh thảo luận
sai để điều chỉnh hoặc tranh thủ chọn ý kiến kém chính xác nhất để yêu cầu trình
bày đầu tiên trong phần thảo luận, cũng như nhận biết nhanh ý kiến của nhóm
chính xác nhất yêu cầu trình bày sau cùng.
2.5 Kĩ thuật đặt câu hỏi của giáo viên
Trong dạy học theo phương pháp BTNB, câu hỏi của giáo viên đóng vai
trò quan trọng trong sự thành công của phương pháp và thực hiện tốt ý đồ dạy
học. Một câu hỏi tốt là một câu hỏi kích thích, một lời mời đến sự kiểm tra chăm
chú hơn, một lời mời đến thí nghiệm mới hay một bài tập mới …. Người ta gọi
những câu hỏi này là câu hỏi “ mở” vì nó kích thích một “ hành động mở”. Các
câu hỏi “ mở” khuyến khích học sinh suy nghĩ tới các câu hỏi riêng của học sinh
và phương án trả lời những câu hỏi đó. Các câu hỏi này cũng mang đến cho
nhóm một công việc và một sự lập luận sâu hơn. Còn các câu hỏi “ đóng” là các
câu hỏi yêu cầu một câu trả lời ngắn.
Câu hỏi “ tốt” có thể giúp học sinh xác định rõ phần trả lời của mình và
làm tiến trình dạy học đi đúng hướng. Vì các câu hỏi đặt ra yêu cầu học sinh suy
nghĩ hành động thì cần phải được chuẩn bị tốt và bắt buộc phải là câu hỏi “ mở”
9/35
“Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về
cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1”
2.5.1Câu hỏi nêu vấn đề:
Câu hỏi nêu vấn đề là câu hỏi lớn của bài học hay mô đun kiến thức. Là
câu hỏi đặc biệt nhằm định hướng học sinh theo chủ đề của bài học nhưng cũng
đủ “ mở” để kích thích sự tư vấn của học sinh.
2.5.2 Câu hỏi gợi ý
Câu hỏi gợi ý là các câu hỏi được đặt ra trong quá trình làm việc của học
sinh. Câu hỏi gợi ý có thể là câu hỏi “ít mở” hơn hoặc là dạng câu hỏi “ đóng”.
Vai trò của nó nhằm gợi ý, định hướng cho học sinh rõ hơn hoặc kích thích một
suy nghĩ mới của học sinh.
Khi đặt câu hỏi gợi ý, giáo viên nên dùng các cụm từ bắt đầu như: “ Theo
các em…”, “ Em nghĩ gì…”, “ Theo ý em…” …vì các cụm từ này cho thấy giáo
viên không yêu cầu học sinh đưa ra một câu trả lời chính xác mà chỉ yêu cầu học
sinh giải thích ý kiến, đưa ra nhận định của các em mà thôi.
2.6 Rèn luyện ngôn ngữ cho học sinh thông qua dạy học theo phương
pháp: “ Bàn tay nặn bột”
Vấn đề rèn luyện ngôn ngữ cho học sinh được phân thành hai mảng chính,
đó là rèn luyện ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. Dạy học theo phương pháp
BTNB là sự hòa quện 3 phần gần như tương đương nhau đó là thí nghiệm, nói
và viết. Học sinh không thể làm thí nghiệm mà không suy nghĩ và các em thể
hiện suy nghĩ bằng cách thảo luận ( nói) hoặc viết.
-Nói: Phương pháp BTNB khuyến khích trao đổi bằng ngôn ngữ nói về
những quan sát, những giả thuyết, những thí nghiệm và những giải thích. Một số
học sinh có khí khăn về ngôn ngữ nói trong một số lĩnh vực nào đó đã phát biểu
ý kiến một cách tự giác hơn khi các thao tác trong hoạt động khoa học bắt buộc
chúng phải làm tập thể và phải đối mặt với các hiện tượng tự nhiên. Học sinh
học cách bảo vệ quan điểm của mình, biết lắng nghe người khác, biết thừa nhận
trên cơ sở của lí lẽ, biết làm việc cho mục đích chung của một khuôn khổ nhất
định.
-Viết: Văn phong ( lối viết) là cách thức thể hiện ra ngoài những hoạt
động của mình. Nó cũng cho phép giữ lại dấu vết của các thông tin đã thu nhận
được, tổng hợp và hình thức hóa để làm nảy sinh ý tưởng mới. Nó cũng làm cho
thông báo được dễ dàng tiếp nhận dưới dạng đồ thị vì thông tin đôi khi khó phát
biểu và cho phép các kết quả tranh luận.
- Chuyển từ nói sang viết: Chuyển từ một cách thức thông báo này sang
một cách thức thông báo khác là một giai đoạn quan trọng. Phương pháp BTNB
đề nghị dành một thời gian để ghi chép cá nhân, để thảo luận xây dựng tập thể
10/35
Tải về để xem bản đầy đủ
37 trang
14/02/2025
220
Bạn đang xem 11 trang mẫu của tài liệu "SKKN Áp dụng một phần của phương pháp bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
File đính kèm:
- skkn_ap_dung_mot_phan_cua_phuong_phap_ban_tay_nan_bot_vao_da.pdf
